Wdrożenie do polskiego porządku prawnego postanowień Protokołu nr 16 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

Aleksandra Mężykowska

Abstrakt

Protokół nr 16 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności jest stosunkowo nową umową międzynarodową, przewidującą możliwość zwracania się przez najwyższe sądy i trybunały stron Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności  do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka o wydanie opinii doradczej w sprawach wskazujących na problem strukturalny w krajowym porządku prawnym lub w kwestiach związanych z interpretacją praw i wolności zawartych w Konwencji, które pojawiły się w kontekście konkretnych spraw toczących się przed tymi sądami. Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba zidentyfikowania wyzwań stojących przed polskim ustawodawcą, jeżeli podjęta zostanie decyzja o związaniu się tym protokołem. Implementacja Protokołu do krajowego porządku prawnego będzie wymagała od władz polskich rozstrzygnięcia kilku kwestii prawnych. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy: konieczność wskazania kręgu sądów uprawnionych do kierowania wniosków o opinie doradcze; doprecyzowanie kwestii procesowych możliwości korzystania z instytucji opinii doradczych w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych, w tym określenie podstawy normatywnej do występowania z wnioskiem, czy określenie podstaw wstrzymania biegu postępowania; ustalenie kręgu podmiotów, uczestników danego postępowania do inicjowania wystąpienia sądu krajowego z wnioskiem do ETPC w świetle konieczności przestrzegania zasady rzetelnego procesu, czy wreszcie rozważenie sposobu, w jaki do krajowego porządku prawnego wprowadzona zostanie opinia wydana przez Trybunał w języku angielskim lub francuskim. W dyskusji nad wdrażaniem do polskiego porządku prawnego postanowień Protokołu należy mieć na względzie, że jego przepisy mają bardzo ogólny charakter, a na sposób jego ratyfikacji oraz późniejszej implementacji z pewnością wpływ ma okoliczność, iż wydawane na jego podstawie przez Trybunał opinie doradcze nie będą miały charakteru wiążącego. Niewątpliwie jednak ratyfikacja Protokołu nr 16 będzie niezwykle ważnym krokiem ze strony państw członkowskich dla osiągnięcia celu jakim w ostatnich latach w funkcjonowaniu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka jest zwiększanie dialogu pomiędzy tym sądem a sądami krajowymi, co zasadniczo ma się przyczynić do umocnienia jednej z podstawowych zasad, na której oparty jest strasburski system ochrony praw człowieka – zasady subsydiarności.