Zbrojni aktorzy niepaństwowi i prawa człowieka – władza bez odpowiedzialności?
Abstrakt
Celem artykułu jest określenie statusu zbrojnych aktorów niepaństwowych w prawie międzynarodowym z perspektywy praw człowieka. Artykuł ten ma odpowiedzieć na pytanie czy zbrojni aktorzy niepaństwowi są związani prawami człowieka oraz jaka byłaby podstawa prawna tych obowiązków, ich zakres i konsekwencje wynikające z ich naruszenia. Teza, na której oparty jest artykuł zakłada, że zbrojni aktorzy niepaństwowi nie są związani prawami człowieka. Udowodnienie tego założenia będzie wymagać w pierwszej kolejności wskazania dlaczego zasadne jest w ogóle łączenie problematyki aktywności zbrojnych aktorów niepaństwowych i praw człowieka. W dalszej kolejności zostaną poczynione ogólne uwagi dotyczące statusu zbrojnych aktorów niepaństwowych w prawie międzynarodowym. Zasadnicza część artykułu omawia argumenty przemawiające za niezwiązaniem zbrojnych aktorów niepaństwowych prawami człowieka, wskazując na rolę norm adresowanych do tych aktorów, niewiążące akty prawne, jak również stosunek państw i samych zbrojnych aktorów niepaństwowych do omawianej kwestii.
Słowa kluczowe:
konflikt zbrojny, międzynarodowe prawo humanitarne, prawa człowieka, zbrojni aktorzy niepaństwowiBibliografia
Bellal A., Casey-Maslen S., Giacca G., International law and armed non-state actors in Afghanistan, „International Review of the Red Cross” 2011, Vol. 93 No. 881
Bílková V., Establishing Direct Responsibility of Armed Opposition Groups for Violations of International Humanitarian Law?, N. Gal-Or, C. Ryngaert, M. Noortmann (red.), Responsibilities of the Non-State Actor in Armed Conflict and the Market Place. Theoretical Considerations and Empirical Findings, Leiden/Boston 2015
Burniske J. S., Lewis D. A., Modirzadeh N. K., Armed Non-State Actors and International Human Rights Law: An Analysis of the Practice of the U.N. Security Council and U.N. General Assembly: Briefing Report with Annexes, Harvard Law School Program on International Law and Armed Conflict, June 2017
Cassese A., International Law. Second Edition, Oxford 2005
Castan M., Joseph S., The International Covenant on Civil and Political Rights: Cases, Materials, and Commentary, Oxford 2013
Clapham A., Human rights obligations of non-state actors in conflict situations, „International Review of the Red Cross” 2006, Vol. 88, Number 863
Clapham A., Human Rights Obligations of Non-State Actors, Oxford 2006
Clapham A., The Rights and Responsibilities of Armed Non-State Actors: The Legal Landscape & Issues Surrounding Engagement, Geneva Academy of International Humanitarian Law and Human Rights, https://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID1569636_code1203714.pdf?abstractid=1569636&mirid=1&type=2
Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne – zagadnienia systemowe. wyd. 3, Warszawa 2014
d’Aspremont J. (red), Participants in the International Legal System. Multiple perspective on non-state actors in international law, Abingdon 2013
De Brabandere E., Human Rights and Transnational Corporations: The Limits of Direct Corporate Responsibility, „Human Rights & International Legal Discourse” 2010, Vol. 4 No. 1
Dennis M. J., Application of Human Rights Treaties Extraterritorially in Times of Armed Conflict and Military Occupation, „The American Journal of International Law” 2005, Vol. 99 No. 1
Doswald-Beck L., Henckaerts J. – M., Customary International Humanitarian Law. Volume 1: Rules, Cambridge 2005
Fortin K., The Accountability of Armed Groups Under Human Rights Law, Oxford 2017
Frenkel B. E., Heffes E., The International Responsibility of Non-State Armed Groups: In Search of the Applicable Rules, „Goettingen Journal of International Law” 2017, Vol. 8
Gal-Or N., Ryngaert C., Noortmann M. (red.), Responsibilities of the Non-State Actor in Armed Conflict and the Market Place. Theoretical Considerations and Empirical Findings, Leiden/Boston 2015
Heintze H.-J., Are De Facto Regimes Bound by Human Rights?, „Yearbook on the Organization for Security and Co-operation in Europe” 2009, Vol. 15
Holliday A., Wallace R., International Law, Londyn 2006
Kleffner J. K., The applicability of international humanitarian law to organized armed groups, „International Review of the Red Cross” 2011, Vol. 93 No. 882
Kowalski M., Prawo do samoobrony jako środek zwalczania terroryzmu międzynarodowego, Warszawa 2013
Mastorodimos K., Armed Non-State Actors in International Humanitarian and Human Rights Law. Foundation and Framework of Obligations and Rules on Accountability, Abingdon 2016
Ożarowski R., Specyfika zmilitaryzowanego aktora niepaństwowego we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Przypadek Hezbollahu, „Przegląd Strategiczny” 2012, nr 1
Petrov A. O., Non-State Actors and Law of Armed Conflict Revisited: Enforcing International Law through Domestic Engagement, „Journal of Conflict & Security Law” 2014, Vol. 19 No. 2
Pictet J. S. (red.), Commentary – I Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field, Genewa 1952
Roberts A., Sivakumaran S., Lawmaking by Nonstate Actors: Engaging Armed Groups in the Creation of International Humanitarian Law, „Yale Law Journal” 2012, Vol. 37 issue 1
Ronen Y., Human Rights Obligations of Territorial Non-State Actors, „Cornell International Law Journal” 2013, Vol. 46
Schneckener U., Spoilers or Governance Actors? Engaging Armed Non-State Groups in Areas of Limited Statehood, „SFB Governance Working Paper Series” 2009, No. 21,
Sivakumaran S., Binding armed opposition groups, „International and Comparative Law Quarterly” 2006, Vol. 55
van Steenberghe R., Non-state actors from the perspective of the International Committee of the Red Cross, J. d’Aspremont (red), Participants in the International Legal System. Multiple perspective on non-state actors in international law, Abingdon 2013
Wasiński M., Jurysdykcja legislacyjna państwa w prawie międzynarodowym publicznym, „Państwo i Prawo” 2002
Bílková V., Establishing Direct Responsibility of Armed Opposition Groups for Violations of International Humanitarian Law?, N. Gal-Or, C. Ryngaert, M. Noortmann (red.), Responsibilities of the Non-State Actor in Armed Conflict and the Market Place. Theoretical Considerations and Empirical Findings, Leiden/Boston 2015
Burniske J. S., Lewis D. A., Modirzadeh N. K., Armed Non-State Actors and International Human Rights Law: An Analysis of the Practice of the U.N. Security Council and U.N. General Assembly: Briefing Report with Annexes, Harvard Law School Program on International Law and Armed Conflict, June 2017
Cassese A., International Law. Second Edition, Oxford 2005
Castan M., Joseph S., The International Covenant on Civil and Political Rights: Cases, Materials, and Commentary, Oxford 2013
Clapham A., Human rights obligations of non-state actors in conflict situations, „International Review of the Red Cross” 2006, Vol. 88, Number 863
Clapham A., Human Rights Obligations of Non-State Actors, Oxford 2006
Clapham A., The Rights and Responsibilities of Armed Non-State Actors: The Legal Landscape & Issues Surrounding Engagement, Geneva Academy of International Humanitarian Law and Human Rights, https://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.cfm/SSRN_ID1569636_code1203714.pdf?abstractid=1569636&mirid=1&type=2
Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo międzynarodowe publiczne – zagadnienia systemowe. wyd. 3, Warszawa 2014
d’Aspremont J. (red), Participants in the International Legal System. Multiple perspective on non-state actors in international law, Abingdon 2013
De Brabandere E., Human Rights and Transnational Corporations: The Limits of Direct Corporate Responsibility, „Human Rights & International Legal Discourse” 2010, Vol. 4 No. 1
Dennis M. J., Application of Human Rights Treaties Extraterritorially in Times of Armed Conflict and Military Occupation, „The American Journal of International Law” 2005, Vol. 99 No. 1
Doswald-Beck L., Henckaerts J. – M., Customary International Humanitarian Law. Volume 1: Rules, Cambridge 2005
Fortin K., The Accountability of Armed Groups Under Human Rights Law, Oxford 2017
Frenkel B. E., Heffes E., The International Responsibility of Non-State Armed Groups: In Search of the Applicable Rules, „Goettingen Journal of International Law” 2017, Vol. 8
Gal-Or N., Ryngaert C., Noortmann M. (red.), Responsibilities of the Non-State Actor in Armed Conflict and the Market Place. Theoretical Considerations and Empirical Findings, Leiden/Boston 2015
Heintze H.-J., Are De Facto Regimes Bound by Human Rights?, „Yearbook on the Organization for Security and Co-operation in Europe” 2009, Vol. 15
Holliday A., Wallace R., International Law, Londyn 2006
Kleffner J. K., The applicability of international humanitarian law to organized armed groups, „International Review of the Red Cross” 2011, Vol. 93 No. 882
Kowalski M., Prawo do samoobrony jako środek zwalczania terroryzmu międzynarodowego, Warszawa 2013
Mastorodimos K., Armed Non-State Actors in International Humanitarian and Human Rights Law. Foundation and Framework of Obligations and Rules on Accountability, Abingdon 2016
Ożarowski R., Specyfika zmilitaryzowanego aktora niepaństwowego we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Przypadek Hezbollahu, „Przegląd Strategiczny” 2012, nr 1
Petrov A. O., Non-State Actors and Law of Armed Conflict Revisited: Enforcing International Law through Domestic Engagement, „Journal of Conflict & Security Law” 2014, Vol. 19 No. 2
Pictet J. S. (red.), Commentary – I Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field, Genewa 1952
Roberts A., Sivakumaran S., Lawmaking by Nonstate Actors: Engaging Armed Groups in the Creation of International Humanitarian Law, „Yale Law Journal” 2012, Vol. 37 issue 1
Ronen Y., Human Rights Obligations of Territorial Non-State Actors, „Cornell International Law Journal” 2013, Vol. 46
Schneckener U., Spoilers or Governance Actors? Engaging Armed Non-State Groups in Areas of Limited Statehood, „SFB Governance Working Paper Series” 2009, No. 21,
Sivakumaran S., Binding armed opposition groups, „International and Comparative Law Quarterly” 2006, Vol. 55
van Steenberghe R., Non-state actors from the perspective of the International Committee of the Red Cross, J. d’Aspremont (red), Participants in the International Legal System. Multiple perspective on non-state actors in international law, Abingdon 2013
Wasiński M., Jurysdykcja legislacyjna państwa w prawie międzynarodowym publicznym, „Państwo i Prawo” 2002
Kleczkowska, A. (2019). Zbrojni aktorzy niepaństwowi i prawa człowieka – władza bez odpowiedzialności?. Polski Rocznik Praw Człowieka I Prawa Humanitarnego, (9), 125–142. https://doi.org/10.31648/prpc.3758
