Religiosity of Settlers from the Eastern Borderlands in Warmia and Mazury. Outline of the Issue

Adam Bielinowicz

University of Warmia and Mazury in Olsztyn

Piotr Bojarski

Wojciech Kętrzyński Northern Institute in Olsztyn
https://orcid.org/0000-0002-3166-0752


Abstract

This text focuses on the issues of religiosity of the immigrants from the Eastern Borderlands who settled in the Warmia and Mazury regions in the post-war period. The Catholic Church was an important element that united the settlers at that time, and their shared faith undoubtedly facilitated their integration. Attachment to the Catholic faith, respect for priests, and adherence to universal values such as patriotism, respect for one’s neighbor, and empathy are the features that distinguish the settlers from the Eastern Borderlands from other communities. This is where the idea came from to prepare a text dealing with these issues. The presentation of the importance of religion in the lives of expatriates from the Eastern Borderlands from a sociological perspective was preceded by an analysis of views on faith and religious practices preserved in the memories of the Kresowiacy.


Keywords:

religiosity, Kresowiacy, expatriates, Warmia and Mazury


Źródła archiwalne:   Google Scholar

Archiwum Państwowe w Olsztynie, Urząd Wojewódzki w Olsztynie, sygn. 391, t. 87 i 305.   Google Scholar

Źródła drukowane:   Google Scholar

Korejwo Mariusz, Druga repatriacja ludności polskiej z ZSRS na Warmii i Mazurach. Wybór dokumentów z zasobu Archiwum Państwowego w Olsztynie z lat 1955-1962, Archiwum Państwowe w Olsztynie, Olsztyn 2016.   Google Scholar

Akty prawne:   Google Scholar

Dziennik Ustaw RP, 1927, nr 19, poz. 145, www.isap.sejm.gov.pl. (31. 10. 2024).   Google Scholar

Bielawny Krzysztof, 2007, Przejmowanie Kościołów ewangelickich przez ludność katolicką na terenie diecezji warmińskiej w latach 1945-1946, Forum Teologiczne, 2007, nr 8, s. 111-120.   Google Scholar

Bielawny Krzysztof, 2008, Kościół ewangelicko-augsburski na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej w spojrzeniu historyczno-ekumenicznym, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn.   Google Scholar

Bielinowicz Paweł, 2012, Księża wileńscy w Olsztynie, [w]: Wileńskie korzenie, pod red: Zygfryda Gładkowskiego i Bolesława Pilarka, Wydawnictwo Edytor Wers, Olsztyn, s. 34-54.   Google Scholar

Bojarski Piotr, Janowska Emilia, 2017, Bagaż doświadczeń i wspomnień. Relacje osadników polskich na Warmii i Mazurach po 1945 r., Ośrodek Badań Naukowych, Olsztyn.   Google Scholar

Czerniakiewicz Jan, 1987, Repatriacja ludności polskiej z ZSRR 1944-1948, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.   Google Scholar

Gieszczyński Witold, 2016, Kilka uwag na temat przesiedleń Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury w latach 1945–1947, [w:] Między Wilnem a Olsztynem. W 70. rocznicę przybycia Polaków z Wileńszczyzny na Warmię i Mazury, red. Piotr Bojarski, Andrzej Szmyt, Inst. Historii i Stosunków Międzynar. UWM, Olsztyn, s. 27–34.   Google Scholar

Kobus Bolesław, Kronika parafii Podwyższenia św. Krzyża w Korszach, www.korsze.com/ historiakorsz. (31.10. 2024).   Google Scholar

Kopiczko Andrzej, 1998, Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, [w]: Tożsamość kulturowa społeczeństwa Warmii i Mazur, red. Bożena Domagała i Andrzej Sakson, Ośrodek Badań Naukowych im.w. Kętrzyńskiego, Olsztyn, s. 34-68.   Google Scholar

Korybut-Marciniak Maria, 2019, Z Wileńszczyzny do Barczewa. Znani i nieznani ekspatrianci z Kresów, Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 2019, nr 1, s. 94-114.
Crossref   Google Scholar

Majer Tomasz, 2012, Pełnomocnik Rządu RP na Okręg Mazurski – budowa aparatu państwowego, Studia Prawnoustrojowe, 2012, nr 18, s.103-119.   Google Scholar

Majer Tomasz, 2018, Kształtowanie się modelu zarządu Ziem Odzyskanych w latach 1944-1945, Studia Prawnoustrojowe, 2018, nr 42, s. 389-402.
Crossref   Google Scholar

Murawska Halina, 1998, Udział ludności przesiedlonej z Kresów Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej w kulturze Warmii i Mazur, [w]: Tożsamość kulturowa społeczeństwa Warmii i Mazur, red. Bożena Domagała i Andrzej Sakson, Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn, s. 132-138.   Google Scholar

Murawska Halina, 2000, Przesiedleńcy z Kresów Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej w olsztyńskiem, Ośrodek Badań Nauk. im. W. Kętrzynskiego w Olsztynie, Olsztyn.   Google Scholar

Paczoska Alicja, 2003, Dzieci Jałty. Exodus ludności polskiej z Wileńszczyzny, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.   Google Scholar

Pilarek Bolesław, 2011, Kapłan z kresową duszą, [w:] Z Wileńszczyzny rodem, red. Zygfryd Gładkowski, Bolesław Pilarek, Wydawnictwo Edytor Wers, Olsztyn, s. 146-161.   Google Scholar

Piwowarski Władysław, 1964, Typologia religijna katolików południowej Warmii, Studia Warmińskie, 1964, t. 1, s. 115-197.   Google Scholar

Piwowarski Władysław, 1965, Z badań nad percepcją ideologii katolickiej na południu Warmii, Studia Warmińskie, 1965, t. 2, s. 113-169.   Google Scholar

Piwowarski Władysław, 1966, Moralność jako sprawdzian żywotności religijnej, Studia Warmińskie, 1966, t. 3, s. 95-183.   Google Scholar

Piwowarski Władysław, 1971, Religijność wiejska w warunkach urbanizacji, Biblioteka Więzi, Warszawa.   Google Scholar

Prusiński Tadeusz, 2002, A dąb rośnie. Warmia i Mazury w reportażu po 1945 roku, Wydawnictwo Retman, Dąbrówno.   Google Scholar

Sakson Andrzej, 2017, Dziedzictwo Prus Wschodnich, Wydawnictwo Retman, Dąbrówno.   Google Scholar

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1882, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. III, Warszawa.   Google Scholar

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1893, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. XIII, Warszawa.   Google Scholar

Socha Paweł, 1998, Sylwetki administratorów apostolskich i biskupów diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny, 1998, nr 5, s. 333-365.   Google Scholar

Śleszyński Wojciech, 2014, Województwo poleskie, Wydawnictwo Avalon, Kraków.   Google Scholar

Tomkiewicz Ryszard, 2016, Ułomna samorządność Polski Ludowej. Warmia i Mazury 1945-1989, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn.   Google Scholar

Wrzesiński Wojciech, 1994, Prusy Wschodnie w polskiej myśli politycznej 1864-1945, Wydawnictwo TNiOBN, Olsztyn.   Google Scholar

Żyromski Stanisław, 1971, Procesy migracyjne w województwie olsztyńskim w latach 1945-1949, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Pojezierze, Olsztyn.   Google Scholar


Published
2025-12-17

Cited by

Bielinowicz, A., & Bojarski, P. (2025). Religiosity of Settlers from the Eastern Borderlands in Warmia and Mazury. Outline of the Issue. Studia Warmińskie, 62(62), 297–312. https://doi.org/10.31648/sw.11088

Adam Bielinowicz 
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
Piotr Bojarski 
Wojciech Kętrzyński Northern Institute in Olsztyn
https://orcid.org/0000-0002-3166-0752