Hypatia z Aleksandrii jako ofiara konfliktu między władzą kościelną (Cyryl) a świecką (Orestes) w świetle wybranych źródeł (V–VII w.)
Maria Piechocka-Kłos
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
W niniejszej pracy podjęto próbę odtworzenia okoliczności prowadzących do tragicznej śmierci Hypatii z Aleksandrii. Analiza koncentruje się na ustaleniu sprawców ataku, motywów ich działania oraz na rozważeniu, w jakim stopniu odpowiedzialność za to wydarzenie można przypisać Cyrylowi. Szczególną uwagę poświęcono przedstawieniu Hypatii jako ofiary napiętego sporu między władzą kościelną, reprezentowaną przez Cyryla, a administracją świecką, której liderem był Orestes. Opisywane wydarzenia rozgrywały się w Aleksandrii na początku V w. W pierwszej części przypomniano postać Hypatii w odniesieniu do jej życiorysu, a także działalności naukowej, dydaktycznej oraz społecznej i politycznej, w drugiej zrekonstruowano przyczyny, przebieg i skutki konfliktu Cyryla z Orestesem i jego wpływ na życie Hypatii, zaś w trzeciej części przedstawiono ostatni dzień życia filozofki zakończony jej tragiczną śmiercią. W niniejszym opracowaniu, aby przedstawić analizowane zagadnienie, przywołano wybranych autorów antycznych (V–VII w.) i fragmenty ich dzieł, głównie o charakterze historycznym, a wśród nich m.in. Sokratesa Scholastyka, Jana z Niku, Damascjusza, Filostorgiusza, Jana z Malalasa oraz Hezychiusza.
Słowa kluczowe:
Hypatia z Aleksandrii, filozofia, konflikt Cyryla z Orestesem, Aleksandria, chrześcijaństwo, historia starożytnaBibliografia
Źródła: Google Scholar
Ammianus Marcellinus, 2001, Dzieje Rzymskie, tłum. Ignacy Lewandowski, vol I, Prószyński i S-ka, Warszawa. Google Scholar
Code Thédosien XVI, 2002, ed. Theodor. Mommsen, Paul Meyer, Paul Krüger, trad. Jean Rougé, Roland Delmaire, vol. 1, SCh 497, Les Éditions du Cerf, Paris. Google Scholar
Damaskios, 1967, Damascii Vitae Isidori reliquiae, ed. Clemens Zintzen, Gg Olms, Hildesheim. Google Scholar
Damascius, 1999, The Philosophical History, ed. Polymnia Athanassiadi, Apamea, Athens. Google Scholar
Hesychius,1882, Hesychii Milesii Onomatologi quae supersunt, ed. Johannes Louis Moritz Flach, In aedibus B.G. Teubneri, Lipsiae. Google Scholar
Ioannis Malalae, 1831, Chronographia, ed. Ludwig August Dindorf, Impensis Ed. Weberi, Bonnae.
Crossref
Google Scholar
John of Nikiu, 1916, The Chronicle of John. Coptic Bishop of Nikiu, ed. Robert Henry Charles, APA - Philo Press, Amsterdam. Google Scholar
Philostorgius, 2007, Church History, ed. Philip R. Amidon, Society of Biblical Literature, Atlanta. Google Scholar
Philostorgius, 1981, Kirchengeschichte, ed. Joseph Bidez, Friedhelm Winkelmann, De Gruyter GmbH, Walter, Berlin.
Crossref
Google Scholar
Sokrates Scholastyk, 1986, Historia Kościoła, tłum. Stefan Józef Kazikowski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa. Google Scholar
Sozomen Hermiasz, 1980, Historia Kościoła, tłum. Stefan Józef Kazikowski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa. Google Scholar
Opracowania: Google Scholar
Bigoni Guido, 1886-1887, Ipazia Alessandrina, Atti del R. Instituto Veneto di Scienze, Let tere ed Arti, serie 6, vol. 5, s. 397-437, 495-526, 681-710. Google Scholar
Danjon Andre, 1960, The Impersonal Astrolabe, Telescopes: Stars and Stellar System, University of Chicago Press, Chicago. Google Scholar
Deakin Michael Andrew Bernard, 2007, Hypatia of Alexandria. Mathematician and Martyr, Prometheus Books, Amherst, New York. Google Scholar
Dzielska Maria, 2006, Hypatia z Aleksandrii, TAiWPN Universitas, Kraków. Google Scholar
Évrared Étienne, 1977, Á quel titre Hypatie enseigna-t-elle la philosophie?, Revue des études grecques, vol. 90, s. 69-74.
Crossref
Google Scholar
Haas Christopher John, 1988, Late Roman Alexandria: Social structure and intercommunal conflict in the entrepot of the East, Diss, Michigan. Google Scholar
Haas Christopher John, 1997, Alexandria in Late Antiquity. Topography and Social Conflict, The Johns Hopkins University Press, Baltimore – London. Google Scholar
Hoche Richard, 1860, Hypatia die Tochter Theons, „Philologus”, vol 15, s. 435—474.
Crossref
Google Scholar
Janeczek Stanisław, 1993, Hypatia, w: Jan Walkusz (red.), Encyklopedia Katolicka, t. 6, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, kol 1371. Google Scholar
Korzeń Justyna, 2023, Z czego słynęła starożytna Aleksandria? Jakie były dzieje miasta założonego przez Aleksandra Wielkiego?, dostęp: 23.02.2025, https://www.national-geographic.pl/historia/aleksandria-z-czego-slynela-i-jakie-byly-dzieje-zalozonego-przez-aleksandra-wielkiego-miasta/,html. Google Scholar
Lacombrade Christian, 1972, Hypatie: le mythe et l'histoire, Bulletin de la Societé Toulousaine d'Études. Classiques, vol. 16, s. 5–20. Google Scholar
Lacombrade Christian, 1994, Hypatia, Reallexikon für Antike und Christentum, vol. XVI, kol. 956 – 967. Google Scholar
Meyer Wolfgang Alexander, 1886, Hypatia von Alexandria. Ein beitrag zur Geschichte des Neuplatonismus, Publisher: G. Weiss, Heidelberg. Google Scholar
Neugebauer Otto, 1975, A History of Ancient Mathematical Astronomy, I-III, Springer-Verlag, Berlin.
Crossref
Google Scholar
Penella Robert J.,1984, When was Hypatia Born?, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, vol. 33, s. 126–128. Google Scholar
Rist John Michael, 1965, Hypatia, Phoenix, vol.19, no 3, s. 214-225.
Crossref
Google Scholar
Roques Denis, 1995, La famille d'Hypatie (Synésios, epp. 5 et 16 G.), Revue des études grecques, vol. 108, s. 128-149.
Crossref
Google Scholar
Rougé Jean, 1987, Les début de l'épiscopat de Cyrille d'Alexandrie et le Code Théodosien, w: Αlexandrina. Mélanges offerts à Claude Mondésert, Éd. du Cerf, Paris, s. 339-349. Google Scholar
Rougé Jean, 1990, La politique de Cyrille et le meurtre d’Hypatie, Cristianesimo nella storia : ricerche storiche, esegetiche, teologiche, vol. 11, s. 485-504. Google Scholar
Saffrey Henri Dominique, 2000, Hypatie d’Alexandrie, w: Richard Goulet (ed.), Dictionnaire des Philosophes Antiques, vol. 3, CNRS Edition, Paris, H 175, s. 814-817. Google Scholar
Schaefer Francis, 1902, St. Cyril of Alexandria and the Murder of Hypatia, The Catholic University Bulletin, vol VIII,4, s. 441-453. Google Scholar
Scott-Mondrieff Phhilip David, 1913, Paganism and Christianity in Egypt, The University press, Cambridge. Google Scholar
Shanzer Danuta, 1985, Merely a Cynic Gesture?, Rivista di Filologia e di Istruzione Classica, vol. 113, s. 61–66. Google Scholar
Starowieyski Marek, Szymusiak Jan Maria (red.), 2018, Hypatia z Aleksandrii, w: Nowy słownik wczesno chrześcijańskiego piśmiennictwa, Wydawnictwo Świętego Wojciecha, Poznań, s. 469-470. Google Scholar
Strzelczyk Jerzy, 2007, Pióro w wątłych dłoniach. O twórczości kobiet w dawnych wiekach, Wydawnictwo DiG, Warszawa. Google Scholar
Trombley Frank R., 1993, Hellenic Religion and Christianization C. 370-529, vol. I, E.J. Brill, Leiden-New York-Köln.
Crossref
Google Scholar
Wilken Robert Louis., 1971, Judaism and the early Christian Mind. A Study of Cyril of Alexandria's Exegesis and Theology, Yale Univerisity Press, New Haven - London. Google Scholar
Zmorzanka Anna Z., 2015, Uczone kobiety w dobie przedchrześcijańskiej (Poetki, filozofki, lekarki, alchemiczki), Lubelski Rocznik Pedagogiczny, vol. XXXIV, z. 1, s.11-46.
Crossref
Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
