Problem zła w eschatologii Maksyma Wyznawcy
Anatolii Makohon
Department of Philosophy at Sumy State University, 2, Rymskogo-Korsakova street, Sumy city, Ukraine, 40007https://orcid.org/0000-0002-9750-519X
Abstrakt
Artykuł analizuje doktrynę o złu w filozofii chrześcijańskiego teologa Maksyma Wyznawcy. Problem rozwiązuje się w sferze eschatologicznych poglądów myśliciela, całkowicie niewystarczająco zbadanych w nauce. Autor, wykorzystując metodologię historyczną i filozoficzną, bada najbardziej wpływowe koncepcje zła w filozofii zarówno niechrześcijańskich, jak i chrześcijańskich poprzedników Maxima. Pożyczając od nich koncepcję braku bytu i osłabienia sił naturalnych w stosunku do zła, Maxim rozwinął także własne rozumienie tego tematu. Ujawnia się to w jego eschatologicznym nauczaniu, w którym celem ludzkiej egzystencji jest stan przebóstwienia i odwiecznie-ruchomy pokój. W tym stanie dezaktywuję się gnomiczna wola, odpowiedzialna za popełnienie zła. Przezwyciężając cykliczną metafizykę helleńską i stawiając doskonałość na końcu, nie na samym początku, Maxim odrzuca koncepcję wiecznego powrotu, metafizycznie wymawianą w neoplatońskiej triadzie „przebywanie - wychodzenie – powrót”. Doktryna o niezależnej inkarnacji Logosu także pokonuje helleński pogląd na konieczność zła i wieczność świata. Osobliwe zrozumienie przez Maksyma doktryny o przywracaniu i fundamentalnym wyczerpaniu i skończoności zła, pozostawia jednak pewne złe istoty w stanie nieuczestniczenia w dobrach. W podejściu do rozwiązania źródeł zła poprzez badanie eschatologii Maksyma Wyznawcy, autor daje nowe spojrzenie na uczenie czcigodnego ojca.
Słowa kluczowe:
problem zła, eschatologia, teodycea, Maxim Wyznawca, apokatastaza, nieustający ruchBibliografia
Беневич Григорий, 2014, Богословско-полемические сочинения прп. Максима Исповедника и его полемика против моноэнергизма и монофелитства, в: Прп Максим Исповедник, Богословско-полемические сочинения, Издательство РХГА, Святая гора Афон, Санкт-Петербург, с. 11–298.
Бородай Татьяна, 2008, Рождение философского понятия. Бог и материя в диалогах Платона, Изд. Савин С. А., Москва.
Дионисий Ареопагит, 2002, Сочинения. Толкования Максима Исповедника, Алетейа, Санкт-Петербург.
Макогон Анатолій, 2017, Філософська критика вчення про вічне повернення в есхатологічних поглядах Максима Сповідника, Світогляд – Філософія – Релігія № 12, с. 97–108.
Макогон Анатолий, 2018, Эсхатология воли в учении Максима Исповедника, Konštantínove listy № 11, р.3-13.
Платон, 1993, Собрание сочинений в четырех томах, т. 2, Мысль, Москва.
Платон 1994, Собрание сочинений в четырех томах, т. 3, Мысль, Москва.
Плутарх, 2008, Сочинения, Издательство С-Петербургского Университета, Санкт-Петербург.
Прокл, 2008, О самостоятельном существовании зла, в: Бородай Т., Рождение философского понятия. Бог и материя в диалогах Платона, Изд. Савин С. А., Москва, с. 200-280.
Сковорода Григорий, 2011, Повна академічна збірка творів, Майдан, Харків, Едмонтон, Торонто.
Фокин Алексей, 2006, Святитель Григорий Нисский: жизнь, труды, учение, Империум пресс, Москва.
Ямвлих, 2004, О египетских мистериях, Алетейа, Москва.
Andreopoulos Andreas, 2015, Eschatology in Maximus the Confessor, in: Pauline Allen and Bronwen Neil (eds), The Oxford Handbook of Maximus the Confessor, Oxford University Press, Oxford, p. 322-340;
von Balthasar Hans Urs, 1988, Kosmishe Liturgie: Das Weltbild Maximus’ des Bekenners, Johanes-Verlag, Einsiedeln.
Blowers Paul, 2016, Maximus The Confessor: Jesus Crist and the Transfiguration of the World, Oxford University Press, Oxford.
Daley Brian, 1982, Apokatastasis and “Honorable Silence” in Eschatology of Maximus the Confessor, in: Felix Heinzer et Christoph Schonborn (eds), Maximus Confessor: Actes du Symposium sur Maxime le Confesseur Fribourg, 2–5 septembre 1980, Editions Universitaires, Fribourg, p. 309–339.
Grigorii Nysseni, 1960, In Canticum canticorum, ed. W. Jaeger, H. Langerbeck, vol. VI, E. J. Brill, Leiden.
Grigorii Nysseni, 1962, In Ecclesiastem homiliae, ed. W. Jaeger, H. Langerbeck, vol. V, E. J. Brill, Leiden, p. 195-442.
Larchet Jean-Claude, 1996, La divination de l’homme selon saint Maxim le Confesseur, Cerf, Paris.
Loudovicos Nikolaos, 2010, Eucharistic Ontology: Maximus the Confessor’s Eschatological Ontology of Being as Dialogical Reciprocity, Holy Cross Orthodox Press, Brooklin, MA.
Manoussakis John, 2013, The Dialectic of Communion and Otherness in St Maximus’ Understanding of the Will, in: Bishop Maxim (Vasilevic) (ed.), Knowing the Purpose of Creation through the Resurrection, Sebastian Press, Alhambra, p. 159–180.
Maximi Confessoris Opera, 1982, Quaestiones et Dubia, Brepols, Turnhout.
Maximus Confessor, 1865a, Ambigvorum liber, in: J.-P. Migne (ed.) Patrologiae cursus completes, Series Graeca, T 91, Paris, p. 1032-1417.
Maximus Confessor, 1865b, Questiones ad Thallassium, in: J.-P. Migne (ed.) Patrologiae cursus completes, Series Graeca, T 90, Paris, p. 244-785.
Michaud Eugene, 1902, St. Maxime le Confesseur et l’apocatastase, Revue internationale de théologie 10, p. 257–272.
Plotinus, 1984, Enneads V: Plotinus with an English translation, ed. A. H. Armstrong, vol V, Harvard University Press, Cambridge-London.
Plotinus, 1989, Enneads I: Plotinus with an English translation, ed. A. H. Armstrong, vol I, Harvard University Press, Cambridge-London.
Plotinus, 1990, Enneads II: Plotinus with an English translation, ed. A. H. Armstrong, vol II, Harvard University Press, Cambridge-London.
Ramelli Ilaria, 2013, The Christian Doctrine of Apokatastasis: a Critical Assessment from the New Testament to Eriugena, Brill, Leiden.
Sherwood Polikarp, 1955, The Earlier Ambigua of Saint Maximus the Confessor and His Refutation Of Origenism, Gerder, Romae.
Department of Philosophy at Sumy State University, 2, Rymskogo-Korsakova street, Sumy city, Ukraine, 40007
https://orcid.org/0000-0002-9750-519X
