Sposoby wzmocnienia aktu mowy dezaprobaty w języku polskim, rosyjskim i angielskim
Artur Czapiga
Uniwersytet RzeszowskiАннотация
The present paper is devoted to the phenomenon of disapproval as a speech act in contrastive Polish-Russian-English perspective. Special attention is paid to the utterances in which the speaker strengthens the speech act. The material for the analysis was excerpted from contemporary literary works in the three above mentioned languages.Choosing to express negative evaluation and lack of consent, the sender acts against the rules of politeness – he/she does not agree with the receiver and even prevents the interlocutor from action. In certain circumstances the speaker decides to strengthen the disapproval in order to achieve a stronger effect on the listener. Such utterances usually contain extra elements like emotional lexemes, proverbs or rhetoric questions.
Ключевые слова:
Speech acts, disapproval, dialogue, politeness, conversational tacticsБиблиографические ссылки
Abramov N. 1999. Slovar’ russkih sinonimov i shodnyh po smyslu vyraženij. Moskva: Russkie slovari [Абрамов Н. 1999. Словарь русских синонимов и сходных по смыслу выражений. Москва: Русские словари] (СРС).
Apresjan Jurij Derenikowicz. 1986. Performativy v grammatike i slovare. „Izvestiya AN SSSR. Seriya literatury i yazyka” t. 45, No 3: 208–223 [Апресян Юрий Дереникович. 1986. Перформативы в грамматике и словаре. „Известия АН СССР. Серия литературы и языка” т. 45, No 3: 208–223].
Austin John Langshaw. 1962. How to Do Things with Words. Oxford: Oxford University Press.
Awdiejew Aleksy. 1983. Klasyfikacja funkcji pragmatycznych. „Polonica” IX: 53−88.
Ballmer Thomas, Brennenstuhl Waltraud. 1981. Speech act classification. A study in the lexical analysis of English speech activity verbs. Berlin: Springer Verlag.
Czamara Agata. 1977. Wartościujący akt illokucyjny. „Polonica” XVIII: 169‒174.
Grice Paul Herbert. 1975. Logic and Conversation. W: Syntax and Semantics 3: Pragmatics. Eds Cole P. and Morgan J. New York: Academic Press: 41−58.
Inny słownik języka polskiego. 2000. Red. Bańko M. T. I−II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (ISJP).
Issers Oksana Sergeevna. 2008. Kommunikativnye strategii i taktiki russkoj reči. Moskva: URSS [Иссерс Оксана Сергеевна. 2008. Коммуникативные стратегии и тактики русской речи. Москва: URSS].
Komorowska Ewa. 1995. Metafunkcje: pytania, akceptacji i przeczenia jako wykładniki siły illoku-cyjnej wypowiedzi. „Slavica Stetinensia” 5: 167−177.
Komorowska Ewa. 2003. Polskie badania pragmalingwistyczne. „Przegląd Rusycystyczny” 1: 79−88.
Komorowska Ewa. 2008. Pragmatyka dyrektywnych aktów mowy w języku polskim. Szczecin–Rostock: Print Group.
Lipczuk Ryszard. 2000. O wielości i wieloznaczności terminów (na przykładzie klasyfikacji aktów mowy). „Acta ac Communitas” (Warszawa–Poznań) 9: 169–176.
Oishi Etsuko. 2007. Apropriateness and Felicity Conditions. A Theoretical Issue. W: Context and Appropriateness: Micro Meets Macro. Ed. Fetzer A. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company: 55–78.
Rudyk Anna. 2016. Performativ dziękuję v rečevom akte otkaza (po sravneniû s russkim yazykom). [Перформатив dziękuję в речевом акте отказа (по сравнению с русским языком)]. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Glottodydaktyka” 8, z. 92: 55−56.
Russkij semantičeskij slovar’. 1998. Ped. Švedova N.Û. Moskva: Azbukovnik [Русский семантиче-ский словарь. 1998. Pед. Шведова Н.Ю. Москва: Азбуковник]. (online) www.slovari.ru (доступ 2.03.2018) (РСС).
Searle John Rogers. 1969. Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge: Cam-bridge University Press.
Slovar’ russkogo yazyka. 1981−1984. Ped. Evgen’eva A.P. T. I−IV. Moskva: Russkij âzyk [Словарь русского языка. 1981−1984. Pед. Евгеньевa А.П. Т. I−IV. Москва: Русский язык] (СРЯ).
Słownik języka polskiego. 1958–1968. Red. Doroszewski W. T. I–X. Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe PWN (SJPD).
Webster’s Third New International Dictionary. Ed. Gove P.B. (online) www.m-w.com (access 2.03.2018) (MW).
Wierzbicka Anna. 1987. English Speech Act Verbs. Sydney: Academic Press Australia
Weigand Edda. 1989. Sprache als Dialog. Sprechakttaxonomie und kommunikative Grammatik. Tübingen: Niemeyer.
Witek Maciej. 2011. Spór o podstawy teorii czynności mowy. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Wunderlich Dieter. 1978. Studien zur Sprechakttheorie. Frankfurt/M.: Suhrkamp.
Zdunkiewicz Dorota. 2001. Akty mowy. W: Współczesny język polski. Red. Bartmiński J. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 266–267.
Apresjan Jurij Derenikowicz. 1986. Performativy v grammatike i slovare. „Izvestiya AN SSSR. Seriya literatury i yazyka” t. 45, No 3: 208–223 [Апресян Юрий Дереникович. 1986. Перформативы в грамматике и словаре. „Известия АН СССР. Серия литературы и языка” т. 45, No 3: 208–223].
Austin John Langshaw. 1962. How to Do Things with Words. Oxford: Oxford University Press.
Awdiejew Aleksy. 1983. Klasyfikacja funkcji pragmatycznych. „Polonica” IX: 53−88.
Ballmer Thomas, Brennenstuhl Waltraud. 1981. Speech act classification. A study in the lexical analysis of English speech activity verbs. Berlin: Springer Verlag.
Czamara Agata. 1977. Wartościujący akt illokucyjny. „Polonica” XVIII: 169‒174.
Grice Paul Herbert. 1975. Logic and Conversation. W: Syntax and Semantics 3: Pragmatics. Eds Cole P. and Morgan J. New York: Academic Press: 41−58.
Inny słownik języka polskiego. 2000. Red. Bańko M. T. I−II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (ISJP).
Issers Oksana Sergeevna. 2008. Kommunikativnye strategii i taktiki russkoj reči. Moskva: URSS [Иссерс Оксана Сергеевна. 2008. Коммуникативные стратегии и тактики русской речи. Москва: URSS].
Komorowska Ewa. 1995. Metafunkcje: pytania, akceptacji i przeczenia jako wykładniki siły illoku-cyjnej wypowiedzi. „Slavica Stetinensia” 5: 167−177.
Komorowska Ewa. 2003. Polskie badania pragmalingwistyczne. „Przegląd Rusycystyczny” 1: 79−88.
Komorowska Ewa. 2008. Pragmatyka dyrektywnych aktów mowy w języku polskim. Szczecin–Rostock: Print Group.
Lipczuk Ryszard. 2000. O wielości i wieloznaczności terminów (na przykładzie klasyfikacji aktów mowy). „Acta ac Communitas” (Warszawa–Poznań) 9: 169–176.
Oishi Etsuko. 2007. Apropriateness and Felicity Conditions. A Theoretical Issue. W: Context and Appropriateness: Micro Meets Macro. Ed. Fetzer A. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company: 55–78.
Rudyk Anna. 2016. Performativ dziękuję v rečevom akte otkaza (po sravneniû s russkim yazykom). [Перформатив dziękuję в речевом акте отказа (по сравнению с русским языком)]. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Glottodydaktyka” 8, z. 92: 55−56.
Russkij semantičeskij slovar’. 1998. Ped. Švedova N.Û. Moskva: Azbukovnik [Русский семантиче-ский словарь. 1998. Pед. Шведова Н.Ю. Москва: Азбуковник]. (online) www.slovari.ru (доступ 2.03.2018) (РСС).
Searle John Rogers. 1969. Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge: Cam-bridge University Press.
Slovar’ russkogo yazyka. 1981−1984. Ped. Evgen’eva A.P. T. I−IV. Moskva: Russkij âzyk [Словарь русского языка. 1981−1984. Pед. Евгеньевa А.П. Т. I−IV. Москва: Русский язык] (СРЯ).
Słownik języka polskiego. 1958–1968. Red. Doroszewski W. T. I–X. Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe PWN (SJPD).
Webster’s Third New International Dictionary. Ed. Gove P.B. (online) www.m-w.com (access 2.03.2018) (MW).
Wierzbicka Anna. 1987. English Speech Act Verbs. Sydney: Academic Press Australia
Weigand Edda. 1989. Sprache als Dialog. Sprechakttaxonomie und kommunikative Grammatik. Tübingen: Niemeyer.
Witek Maciej. 2011. Spór o podstawy teorii czynności mowy. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Wunderlich Dieter. 1978. Studien zur Sprechakttheorie. Frankfurt/M.: Suhrkamp.
Zdunkiewicz Dorota. 2001. Akty mowy. W: Współczesny język polski. Red. Bartmiński J. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: 266–267.
Czapiga, A. (2019). Sposoby wzmocnienia aktu mowy dezaprobaty w języku polskim, rosyjskim i angielskim. Acta Polono-Ruthenica, 2(XXIV), 57–67. https://doi.org/10.31648/apr.4462
Artur Czapiga
Uniwersytet Rzeszowski
Uniwersytet Rzeszowski
