Да пытання творчага феномену Беларускай літаратуры Польшчы
Anna Sakowicz
Uniwersytet w Białymstoku, PolskaАннотация
Артыкул прысвечаны аналізу феномену Беларускага літаратурнага аб’яднання «Белавежа» ў Польшчы. Арганізацыя ўзнікла ў 1958 годзе на хвалі адраджэнскіх працэсаў. Творчасць беларускіх пісьменнікаў, грамадзян Польшчы, у якой знайшлі адлюстраванне тэмы беларускай і польскай рэчаіснасці, культуры і гісторыі, выклікае складанасці ў аналізе для польскіх і беларускіх літаратуразнаўцаў. У артыкуле звяртаецца ўвага на тое, што даследчыцкая перспектыва адыгрывае важкую ролю пры класіфікацыі творчасці «белавежцаў». Падкрэсліваецца, што натуральнымі з’яўляюцца разыходжанні паміж польскім і беларускім разуменнем характару творчасці членаў БЛА «Белавежа», аднак наробак аўтахтонаў Беласточчыны не можа быць вычарпаны супастаўленнем толькі з адной нацыянальнай літаратурай і ўпісвацца ў літаратуру Крэсаў ці рэгіянальную. Гетэрагенічны і памежны «белавежскі» плён узрастае з беларускіх каранёў і ў значнай ступені належыць беларускаму кантэксту і спадчыне, з’яўляецца заканамерным этапам развіцця беларускай літаратуры ўвогуле.
Ключевые слова:
беларуская літаратура Польшчы, Беларускае літаратурнае аб’яднанне «Белавежа», малая айчына, памежжа, літаратура як памяцьБиблиографические ссылки
Ânovìč Sakrat. 2003. Pad znakamì Arla ì Pagonì [Under the Banners of the Eagle and the Pahonia]. Krynkì, Villa Sokrates. (In Belarusian)
Białokozowicz Bazyli. 1998. Polsko-wschodniosłowiańskie pogranicze kulturowe. “Termoplie” no 1, pp. 19–27. (In Polish)
Białokozowicz Bazyli. 2004. Polsko-wschodniosłowiańskie pogranicze kulturowe, styki i kresy jako problem badawczy. In: Polsko-wschodniosłowianskie powiązania kulturowe, literackie i językowe. Vol. 1: Literatura i kultura. Ed. Białokozowicz B. Olsztyn, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie, pp. 24–47. (In Polish)
Bereza Henryk. 1972. Związki naturalne. Szkice literackie. Warsaw, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. (In Polish)
Bujnicki Tadeusz. 2014. Na pograniczach, kresach i poza granicami. Eds Siedlecki M. i Zabielski Ł., Białystok, Uniwersytet w Białymstoku. (In Polish)
Čykvìn Ân. 2005. Rabìcʹ svaë (Z Ânam Čykvìnym gutarycʹ Sakrat Ânovìč) [Doing my job. Sokrat Janowicz talks to Jan Czykwin]. In: Čykvìn Ân. 2005. Pa pryzvannì ì abavâzku. Lìtaraturna-krytyčnyâ artykuly [By vocation and by duty. Literary-critical articles]. Białystok, Uniwersytet w Białymstoku, pp. 231–236. (In Belarusian)
Danìlʹčyk Aksana. 2018. Tradycyì zahodnebelaruskaj paèzìì ì tvorčascʹ Nadzeì Artymovìč [Traditions of West Belarusian poetry and works of Nadzieya Artymowicz]. “Białorutenistyka Białostocka” no 10, pp. 127–140. (In Belarusian)
Dąbrowicz Elżbieta. 2012. “Ziemia przechodów”.Migracje i kultury lokalne w piśmiennictwie polskim XIX–XX w. Ekskurs. In: Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw. Eds Mikołajczak M., Rybicka E. Cracow, Universitas, pp. 51–63. (In Polish)
Dąbrowska-Partyka Maria. 2004. Literatura pogranicza. Pogranicza literatury. Cracow, Wyd aw-nictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (In Polish)
Dzieje literatur europejskich. 1989. Ed. Floryan W. Warsaw, PWN. (In Polish)
Historia Białorusinów Podlasia. 2016. Eds Chomik P., Głogowska H., Iwaniuk S., Łatyszonek O., Mironowicz E., Misiuk Z., Siemianczuk H. Białystok, Białoruskie Towarzystwo Historyczne. (In Polish)
Historia województwa podlaskiego. Available at: https://www.wrotapodlasia.pl/pl/region_i_gospo-darka/region/historia/ (Accessed 2 December 2019). (In Polish)
Janowicz Sokrat. 1984. Proza autobiograficzna. In: Zygmunt Trziszka. Korzenie plebejusza. Warsaw, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. (In Polish)
Janowicz Sokrat. 2001. Z Księgi Podlasia. Białoruska mniejszość narodowa w Polsce. Łomża, “Stopka”. (In Polish)
Janowicz Sokrat. 2002. Zderzenie wielu światów, czyli Kresy białoruskie w latach 1939–1953. In: Tygiel narodów. Stosunki społeczne i etniczne na dawnych ziemiach wschodniej Rzeczy-pospolitej. Ed. Jasiewicz K. Warsaw, Instytut Studiów Politycznych PAN. (In Polish)
Kalinowski Daniel. 2012. Kaszuby a badania postkolonialne. In: Nowy regionalizm w badaniach literackich. Badawczy rekonesans i zarys perspektyw. Eds Mikołajczak M., Rybicka E.Cracow, Universitas, pp. 115–134. (In Polish)
Kolecnik Volodimir. 1994. Blizostʹ dalʹnego [Proximity to the distant one]. “Nëman” no 11. (In Belarusian)
Konan Uladzìmìr. 1997. Byccë ì čas u lûstèrku paèzìì (Natatkì pra Tvorčascʹ. Âna Čykvìna) [Existen-ce and Time in the mirror of poetry. Notes about Jan Czykwin’s work.]. In: Čykvìn Ân. Dalëkìâ ì blìzkìâ [The far and the near people]. Białystok, Białoruskie Stowarzyszenie Literackie “Bia-łowieża”, pp. 185–196. (In Belarusian)
Konan Uladzìmìr. 2000. Belaâ veža lìtaratury [The White Tower of Literature]. In: Belaruskìâ pìsʹmennìkì Polʹščy. Drugaâ palova ХХ stagoddzâ [Belarusian writers of Poland. Second half of the 20th century]. Ukl. Čykvìn Â., Prad. Konan U. Minsk, Belaruskì knìgazbor, pp. 3–10. (In Belarusian)
Konończuk Elżbieta. 2000. Literatura i pamięć na pograniczu kultur. Białystok, Towarzystwo Literackie. (In Polish)
Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia. 2016. Vol. 1: Opis socjolingwistyczny regionu na tle uwarunkowań historycznych. Eds Barszczewska N., Timoszuk M., Warsaw, Uniwersytet Warszawski. (In Polish)
Łatyszonek Oleg, Mironowicz Eugeniusz. 2003. Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku. Białystok, Związek Białoruski w RP. (In Polish)
Łatyszonek Oleg. 2006. Od Rusinów Białych do Białorusinów. U źródeł białoruskiej idei narodowej, Białystok, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. (In Polish)
Nasze tysiąc lat. Z Sokratem Janowiczem rozmawia Jerzy Chmielewski. 2000. Białystok, Stowa-rzyszenie Dziennikarzy Białoruskich w Polsce.(In Polish)
Ojczystość. Białoruskie ślady i znaki. 2001. Ed. Traba R. Olsztyn, WK „Borussia”. (In Polish)
Olbryś Wojciech. 1983. Sokrat Janowicz – pisarz regionalny. “Kontrasty” no 8. (In Polish)
Ramančuk Anatolʹ. 2000. Garycʹmaâ svâča. Tvorčaâ ìndyvìdualʹnascʹ Âna Čykvìna [My candle is burning. Creative individuality of Jan Czykwin].Białystok, Belaruskae lìtaraturnae ab`âdnanne “Belaveža”. (In Belarusian)
Region a tożsamości transgraniczne. Literatura. Miejsca. Translokacje. 2016. Eds Zawadzka D., Mikołajczak M., Sawicka-Mierzyńska K., Cracow, Unversitas, pp. 5–19. (In Polish)
Rubleǔskaâ Lûdmìla. 1998. Belaruskì mìf âk vobraz nacyì ǔ belastockaj paèzìì 80–90-h gadoǔ [Belarusian myth as a picture of the nation in Białystok poetry of the 80’s – 90’s]. “Tèrmapìly” no 1, pp. 35–44. (In Belarusian)
Runʹ. 1959. [Sward] Białystok, Belaruskae Gramadska-Kulʹturnae Tavarystva. (In Belarusian)
Sâdnëǔ Majsej. 1994. Maseeva knìga [Book of Mojsiej]. Minsk, Mastackaâ lìtaratura. (In Belarusian)
Sawicka-Mierzyńska Katarzyna. 2018. Poruszyć miejsce. Obraz Białegostoku w twórczości Sokrata Janowicza i Ignacego Karpowicza. Białystok, Uniwersytet w Białymstoku. (In Polish)
Shyryn Akiner. 1982. Sučasnyja biełaruskija piśmieńniki u Polščy [Contemporary Belarusian writers in Poland]. Białystok, Miejski Dom Kultury w Białymstoku. (In Belarusian)
Sìdarèvìč Anatolʹ. 2003. Stagoddze paèzìì. Slova rèdaktara [The Century ofPoetry. Foreword from the editor]. In: Skobla Mìhasʹ. Krasa ì sìla. Antalogìâ belaruskaj paèzìì XX stagoddzâ [Beauty and strength. Anthology of Belarusian poetry of the 20th century]. Minsk, Lìmarus. (In Belarusian)
Sìnʹkova Lûdmìla. 2010. Z lûboǔû da Krasy: belarusaznaǔčyâ dasledavannì Âna Čykvìna [With love for beauty: Belarusian studies of Jan Czykwin].In: Literatury Wschodniosłowiańskie. Z najnowszych badań. Ed. Twaranowicz H. Białystok, Uniwersytet w Białymstoku, pp. 7–17. (In Belarusian)
Sìnʹkova Lûdmìla. 2018. Pafas tvorčascì “belavežcaǔ” u sìtuacyì belaruska-polʹskaga pamežža [The pathos of creativity in the situation of the Belarusian-Polish borderline].“Białorutenistyka Białostocka” no 10, pp. 25–35. (In Belarusian)
Siwek Beata. 2014. Ojczyzna duża i mała. Poeci białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego “Białowieża” wobec problematyki ojczyźnianej. Lublin, KUL. (In Polish)
Smaszcz Waldemar. 1990. Białostockie środowisko literackie. In: Zbliżenia. Portrety białostockich pisarzy. Eds Czykwin J., Legutko G., Siniakowicz W., Smaszcz W. Białystok: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Ł. Górnickiego w Białymstoku, pp. 5–17. (In Polish)
Sokrat Janowicz. Pisarz transgraniczny. Studia. Wspomnienia. Materiały. 2014. Eds Charyto-niuk-Michej G., Sawicka-Mierzyńska K., Zawadzka D. Białystok, Trans Humana. (In Polish)
Transgraniczność w perspektywie socjologicznej. Pogranicza i centra współczesnej Europy. 2014. Eds Zielińska M., Trzop B. Zielona Góra, Lubuskie Towarzystwo Naukowe. (In Polish)
Tvaranovìč Galìna. 2005. Pad nebam Ajčyny. Lìtaraturna-krytyčnyâ artykuly [Under the sky of homeland. Literary-critical articles].Białystok,Uniwersytet w Białymstoku. (In Belarusian)
Tvaranovìč Galìna. 2012. Pry bramah Radzìmy. Lìtaraturnae ab`âdnanne “Belaveža”: stanaǔlenne, prablemy, asoby [At the Gates of the Homeland. the Belarusian Literature Association “Belavezha”. The development. The persona. problem]. Białystok,Uniwersytet w Białymstoku, pp. 10–220. (In Belarusian)
Tvaranovìč Galìna. 2019. Gramadska-sacyâlʹnyì nacyânalʹna-kulʹturny fenomen lìtaraturnaga ab’âdnannâ “Belaveža” [The socio-social and national-cultural phenomenon of the association “Białowieża“]. “Acta Albaruthenica” no 19, pp. 67–75. (In Belarusian)
Tyčka Galìna. 2015. Nacyânalʹnae. Ìndyvìdualʹnae. Agulʹnačalavečae [National. Individual. Uni-versal]. Białystok, Belaruskae lìtaraturnae ab`âdnanne “Belaveža”. (In Belarusian)
Valkavyckì Georgìj. 1991. Vìry. Natatkì rèdaktara [Swirls. Editor’s notes]. Białystok, Belaruskae lìtaraturnae ab`âdnanne “Belaveža”. (In Belarusian)
Zajas Krzysztof. 2002. Widnokresy literatury. In: Na pograniczach literatury. Eds Fazan J., Zajas K., Cracow, Universitas. (In Polish)
Zaniewska Teresa. 1992. Podróż daremna. Szkice o poezji białoruskojęzycznej w Polsce. Białystok, Białoruskie Stowarzyszenie Literackie “Białowieża”. (In Polish)
Zaniewska Teresa. 1997. Strażnicy pamięci. Poezja białoruska w Polsce po roku 1956. Białystok, Trans Humana. (In Polish)
Žuk Ìgar. 2001. “Macerykovyâ” ì “fonavyâ” faktary ǔ lìtaraturna-kulʹturnaj sìtuacyì belaruskaga pamežža [Native and contextual factors in the literary and cultural situation of the Belarusian borderland]. In: Na šlâhu da praǔdy [On the way to truth]. “Acta Albaruthenica” no 2. Minsk, Belaruskì knìgazbor. (In Belarusian)
Uniwersytet w Białymstoku, Polska