Pieśni gminne ludu mazurskiego w Prusach Wschodnich ze zbioru Wojciecha Kętrzyńskiego

Zenona Rondomańska

doi:10.31648/ep.4840

Opublikowane: 2019-12-151

Nr XX/1 (2019)

Pieśni gminne ludu mazurskiego w Prusach Wschodnich ze zbioru Wojciecha Kętrzyńskiego

Zenona Rondomańska

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.4840

Abstrakt

Pieśni gminne ludu mazurskiego w Prusach wschodnich, które znalazły się w pracy Wojciecha Kętrzyńskiego O Mazurach, ukazały się drukiem jako pozycja książkowa w 1872 r. W tym też roku recenzję o pieśniach napisał prozaik i folklorysta Kazimierz Władysław Wójcicki, który sam zbierał pieśni ludowe, był więc zorientowany w temacie. Zarzucił Kętrzyńskiemu brak melodii do pieśni oraz „żadnego podziału ani wskazówek, czy łączą się z jakim obrzędem lub tylko luźnie bywają śpiewane”. Oskar Kolberg, który zamieścił ten zbiór oraz inne materiały rękopiśmienne Kętrzyńskiego w tomie Mazury Pruskie (wydanie: Dzieła wszystkie: t. 40, PWM, Kraków 1966), z konieczności musiał poprzestać na samych tekstach. Tym samym pieśni szybko stały się „martwe”, bo po latach nikt już nie znał melodii i nie umiał ich zaśpiewać. A wśród 54 tekstów podanych w gwarze mazurskiej wiele jest ciekawych i zróżnicowanych tematycznie: miłosne, zalotne i weselne, o rozstaniu i zdradzie, o małżeństwie i kłótniach. Ponadto rzemieślnicze, o wojnie i wojsku, myśliwskie, o niedoli sierocej i służbie, dumy, legendy i podania, śpiewki towarzyszące różnym grom i zabawom, przyśpiewki taneczne do krakowiaków i mazurów, wreszcie pieśni związane ze zwyczajami. Obecnie śpiewać można tylko te, które jako ogólnopolskie są powszechnie znane: „Pojedziem na łowy, towarzyszu mój”, „Leży zajączek za miedzą”, „Idź głosie po rosie”, „Czemu kalinko w dole stoisz?”, „Plon niesiemy, plon”.

Słowa kluczowe:

pieśń ludowa, Mazury, Wojciech Kętrzyński, zbiór pieśni, teksty pieśni

Inne teksty tego samego autora

Zenona Rondomańska, Tryptyk dla Fryderyka, pod. red. Tomasza Jasińskiego , Echa Przeszłości: Nr XIII (2012)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Rondomańska, Z. (2019). Pieśni gminne ludu mazurskiego w Prusach Wschodnich ze zbioru Wojciecha Kętrzyńskiego. Echa Przeszłości, (XX/1). https://doi.org/10.31648/ep.4840

Cited by / Share

Bibliografia

Bystroń J. S., Artyzm pieśni ludowej, Poznań-Warszawa 1921.

Chojnacki W., (rec.), „O Mazurach”, Wojciech Kętrzyński, oprac. i wyd. Janusz Jasiński, Olsztyn

1968, KMW nr 4, 1968.

Chojnowski Z., Napoleon i jego wojska w oczach Mazurów, „Napis”, seria XIII, 2007.

Dynak W., „Pojedziemy na łów” w kręgu słowiańskich kolęd noworocznych, Pamiętnik Literacki, LXXX, 1989, z. 3.

Encyklopedia muzyczna, „W-Ż”, pod red. Elżbiety Dziębowskiej, PWM, Kraków 2012.

Gąsiorowski J., Stoi lipa, lipuleczka. Pieśni mazurskie przez … w 1884 roku zebrane”, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1976.

Gerss M., O Napoleonie, nieszczęśliwej wojnie, dziejach europejskich i pruskich, wstęp i oprac. Grzegorz Jasiński, Olsztyn 1997.

Gębik W., Rękopis Thomasicka, „Literatura Ludowa”, nr 3-4, Warszawa 1959.

Gizewiusz G., Pieśni ludu znad górnej Drwęcy w parafiach ostródzkiej i kraplewskiej zbierane od 1836 do 1840 roku, z rękopisu opracowała, wstępem i komentarzami opatrzyła Danuta Pawlak, Poznań 2000.

Hławiczka K., Uwagi wstępne do muzyki „Mazur Pruskich” Oskara Kolberga, KMW nr 2, 1962.

Jasiński J., Jeszcze raz o polskiej tożsamości Wojciecha Kętrzyńskiego, KMW nr 1, 1999.

Jasiński J., Wojciech Kętrzyński wobec Gustawa Gizewiusza, w: Veni Domine. Księga pamiątkowa w 50. rocznicę święceń biskupich Księdza Biskupa prof. dr. hab. Juliana Wojtkowskiego, Wyd. Bernardinum, Pelplin 2019.

Jasiński J., Żołnierze polscy na Mazurach (1807), „Littera”, Olsztyn 2004.

Kętrzyński W., O Mazurach. Opracował i wydał Janusz Jasiński, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” w Olsztynie, Olsztyn 1968, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Olsztyn 1988.

Kolberg O., Dzieła wszystkie: Pieśni ludu polskiego, t. 1, PWM, Kraków 1961.

Kolberg O., Mazury Pruskie, t. 40, PWM, Kraków 1966.

Kolberg O., Pieśni ludu polskiego, ser. 1, Warszawa 1857.

Krawczyk-Wasilewska V., O folklorystyce polskiej w stulecie „Ludu”, w: „Lud”, t. 78, 1995.

Martuszewski E., Swat T., (rec.), „Stoi lipa, lipuleczka. Pieśni mazurskie przez Józefa Gąsiorowskiego w 1884 roku zebrane”, rękopis pieśni udostępniła i poprzedziła przedmową Zofia Szmydtowa, […], Warszawa 1976, KMW, nr 3, 1976.

Mazurzy. Tradycja i codzienność, wybór i posłowie Andreas Kossert, teksty z języka niemieckiego przełożyli Elżbieta Kaźmierczak, Wiktor Leder, „Borussia”, Olsztyn 2002.

Nowowiejski F., 25 polskich pieśni ludowych z Warmji op. 21 nr 8 na głos solowy z towarzyszeniem fortepianu, Poznań 1935.

Nowowiejski F., Śpiewnik górnośląski op. 39, na chór mieszany a cappella, Warszawa 1923.

Nowowiejski F., Warmijskie pieśni ludowe op. 21 nr 2 na chór mieszany a cappella, Poznań 1934.

O Mazurach. Napisał dr Wojciech Kętrzyński. Poznań. Nakładem Tygodnika Wielkopolskiego. Czcionkami L. Merzbacha, 1872.

Ogrodziński W., „Mazury Pruskie” Oskara Kolberga, w: O. Kolberg, Mazury Pruskie, t. 40, PWM, Kraków 1966.

Oracki T., Rozmówiłbym kamień … Z dziejów literatury ludowej oraz piśmiennictwa regionalnego Warmii i Mazur w XIX i XX wieku, Warszawa 1976.

Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla, w XIX i XX wieku (do 1945 roku), Warszawa 1983.

Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych z Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2: L-Ż, Olsztyn 1988.

Otello R., Obchody żniwne na Mazurach, KMW nr 2, 1978.

Pieśni ludu znad górnej Drwęcy w parafiach Ostródskiej i Kraplewskiej zbierane w 1836 do 1840-go roku przez X. G.G. Część pierwsza: Rękopis, Kraków–Olsztyn 2000. Część druga: Zapis

słowny. Opracował i wstępem wraz z aneksami opatrzył Władysław Ogrodziński, Olsztyn 2001.

Pieśni ludu znad górnej Drwęcy w parafiach Ostródskiej i Kraplewskiej zbierane w 1836 do 1840-go roku przez X. G.G. Część trzecia: Zapis muzyczny. Wstęp, odczytanie rękopisu, opatrzenie komentarzem i zaadoptowanie zapisu nutowego Zenona Rondomańska, Olsztyn 2001.

Pieśni, które lud wiejski w okolicach Osterode, w Prusach Wschodnich, śpiewa, „Przyjaciel Ludu czyli Tygodnik potrzebnych i pożytecznych wiadomości. W Lesznie. Nakładem i drukiem Ernesta Günthera”, 1839, nr 5–7.

Rok mazurski Emilii Sukertowej, tekst opracował, wstępem, komentarzem i przypisami opatrzył Zbigniew Anculewicz, w: Mrągowskie Studia Humanistyczne. Pismo poświęcone historii i literaturze w regionie mazurskim, t. 6–7, 2004/2005.

Rondomańska Z., „Mazurski śpiewnik regionalny” Karola Małłka i Arno Kanta, w: Kultura muzyczna Warmii i Mazur. Przeszłość i teraźniejszość. Materiały z sesji naukowych 1986–1987, WSP Olsztyn 1989.

Rondomańska Z., Aspekt wojny i pokoju w pieśniach ludowych na Warmii i Mazurach z XVIII i XIX wieku, w: Pokój jako przedmiot międzykulturowej edukacji artystycznej, pod red. J. Chacińskiego, Słupsk 2007.

Rondomańska Z., O miejsce Gustawa Gizewiusza w folklorystyce polskiej, w: Gustaw Gizewiusz 1810–1848 kaznodzieja, folklorysta, publicysta. Materiały z konferencji naukowej, Ostróda 14 maja 2010, Ostróda 2012.

Sembrzycki J., O gwarze mazurów pruskich, „Wisła”, t. 3, z. 1, Warszawa 1889.

Sembrzycki J., Przyczynki do charakterystyki Mazurów pruskich, „Wisła”, t. 3, z. 3, Warszawa 1889, t. 4, Warszawa 1890.

Smólski G., Z wycieczki na Mazowsze Pruskie, „Wisła”, t. 14, z. 3, Warszawa 1900.

Steffen A., Zbiór polskich pieśni ludowych na Warmji, t. 1, Kraków 1931.

Sukertowa-Biedrawina E., Świadomość narodowa na Mazurach i Warmii w pieśni ludowej, KMW nr 1, 1962.

Sukertowa-Biedrawina E., W obronie Michała Pogorzelskiego, KMW nr 3, 1957.

Toeppen M., Historia Mazur. Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej. Według źródeł drukowanych

i rękopiśmiennych przedstawił Max Toeppen dyrektor gimnazjum w Kwidzynie, przełożyła Małgorzata Szymańska-Jasińska, opracował i wstępem poprzedził Grzegorz Jasiński, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 1998.

Wańkowicz M., Na tropach smętka, (1936), „Czytelnik”, Warszawa 1958.

Wojciech Kętrzyński (1838–1918) w świetle życiorysów, recenzji i nekrologów, wybrał i wstępnym rozdziałem poprzedził Janusz Jasiński, Gdańsk 2018.

Wójcicki K. Wł., (rec.), „O Mazurach napisał Dr. Wojciech Kętrzyński, Nakładem Tygodnika Wielkopolskiego, czcionkami L. Merzbacha, Poznań 1872.

„Wędrowiec” t. IX, nr 210–213, Warszawa 1881. Google Scholar