Jana Karola Chodkiewicza (1686–1712), starosty wielońskiego, błudeńskiego, bejsagolskiego i dawgieliskiego percepta oraz wydatki na naukę w Warszawie w latach 1700–1705. Przyczynek do historii kształcenia młodzieży magnackiej w Rzeczpospolitej

Adam Wołoszyn

doi:10.31648/ep.7217

Opublikowane: 2021-11-171

Nr XXII/2 (2021)

Jana Karola Chodkiewicza (1686–1712), starosty wielońskiego, błudeńskiego, bejsagolskiego i dawgieliskiego percepta oraz wydatki na naukę w Warszawie w latach 1700–1705. Przyczynek do historii kształcenia młodzieży magnackiej w Rzeczpospolitej

Adam Wołoszyn

Echa Przeszłości

Dział: DOKUMENTY I MATERIAŁY

https://doi.org/10.31648/ep.7217

Abstrakt

Postać Jana Karola Chodkiewicza (1686–1712) z linii supraskiej nie doczekała się do tej pory swojego opracowania choćby w postaci noty biograficznej. Artykuł niniejszy przybliża więc wybrany fragment z życiorysu wyżej wymienionego bohatera, który w latach 1700–1705 przebywał na naukach w szkole jezuickiej w Warszawie. Okres nauk stanowił ważne wydarzenie w życiu młodych magnatów, którzy w ich ramach przygotowywali się do służby państwowej i funkcjonowania w społeczeństwie szlacheckim. Nie inaczej było w przypadku Jana Karola, dziedzica ogromnej fortuny chodkiewiczowskiej, który resztę swojego krótkiego życia spędził później na sporach o dobra ojczyste. Młody starosta pobierał nauki w trudnym dla Warszawy i Rzeczpospolitej okresie zawirowań polityczno-militarnych, jakie przyniosła ze sobą Wielka Wojna Północna (1700–1721). Wydarzenia tego czasu, których był świadkiem, stanowiły niewątpliwie dla niego dodatkową szkołę życiową. W tekście zostały opisane dochody (percepta) oraz wydatki Jana Karola Chodkiewicza (1686–1712), starosty wielońskiego, błudeńskiego, bejsagolskiego i dawgieliskiego, na naukę w Warszawie w latach 1700–1705. Prezentowane źródła, zamieszczone w postaci aneksów, pozwalają zrekonstruować dwór młodego magnata: iloma dysponował sługami, na jakie rzeczy oraz zbytki wydawał najwięcej pieniędzy, ile kosztowały konkretne przedmioty i usługi w omawianym okresie. Można się również zorientować w magnackim jadłospisie, panującej modzie męskiej oraz jakiego rodzaju nauki były przez niego najchętniej pobierane. Z tych względów, artykuł ten o charakterze przyczynkarskim, może stanowić impuls do dalszych badań nad dziejami kształcenia młodzieży magnackiej w państwie polsko-litewskim, ale także zwrócić uwagę na materialną kwestię związaną z tego typu wyjazdami studenckimi.

Słowa kluczowe:

Jan Karol Chodkiewicz (1686–1712), Warszawa, percepta (dochody), wydatki, studia, Wielka Wojna Północna 1700–1721

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Wołoszyn, A. (2021). Jana Karola Chodkiewicza (1686–1712), starosty wielońskiego, błudeńskiego, bejsagolskiego i dawgieliskiego percepta oraz wydatki na naukę w Warszawie w latach 1700–1705. Przyczynek do historii kształcenia młodzieży magnackiej w Rzeczpospolitej. Echa Przeszłości, (XXII/2), 269–303. https://doi.org/10.31648/ep.7217

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła drukowane
Google Scholar

Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666–1721), wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Google Scholar

Przestrogi i nauki dla dzieci. Instrukcje rodzicielskie (XVIII w.), red. M. E. Kowalczyk, D. Żołądź-Strzelczyk, Wrocław 2017.
Google Scholar

Przy boku króla Stanisława Leszczyńskiego (1706–1709), t. 1: Wyprawy do Saksonii i Litwy w latach 1706–1708. Listy królewskich sekretarzy Samuela Kazimierza Szwykowskiego i Jozafata Michała Karpia oraz fragmenty z gazet pisanych i diariuszy, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2018.
Google Scholar

Volumina Legum, t. 5, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1860.
Google Scholar

Źródła do dziejów Warszawy. Rejestry podatkowe i taryfy nieruchomości 1510–1770, wyd. A. Berdecka, J. Rutkowska, A. Sucheni-Grabowska, H. Szwankowska, Warszawa 1963.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Błaszczyk G., Herbarz szlachty żmudzkiej, t. 6, Warszawa 2016.
Google Scholar

Bystroń J. S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII, t. 2, Warszawa 1994.
Google Scholar

Chachaj M., Orszak magnata odbywającego podróż edukacyjną (wiek XVI–XVIII), [w:] Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Warszawa 2006, s. 165–178.
Google Scholar

Czapliński W., Długosz J., Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa 1976.
Google Scholar

Dygdała J., Czy i jak wydawać gazety pisane z XVIII wieku?, [w:] Edytorstwo źródeł. Różne drogi – wspólny cel, red. A. Perłakowski, Kraków 2017, s. 123–142 („Źródła edytorskie”, t. 3).
Google Scholar

Dzieje Rzeczypospolitej polskiej z początku siedemnastego wieku, t. 6, oprac. J. Moraczewski, Poznań 1851.
Google Scholar

Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Google Scholar

Kahl E., Wychowanie dziecka w rodzinie szlacheckiej w XVI i XVII wieku, [w:] Wychowanie w rodzinie, t. 1: Przekaz tradycji i kultury na przestrzeni wieków, red. S. Walasek, L. Albański, Jelenia Góra 2011, s. 19–38.
Google Scholar

Litak S., Edukacja początkowa w polskich szkołach w XIII-XVIII wieku, Lublin 2010.
Google Scholar

Łukaszewicz J., Historya szkół w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów aż do roku 1794, Poznań 1849.
Google Scholar

Markiewicz A., Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego. Peregrinationes Jablonovianae, Warszawa 2011.
Google Scholar

Mienicki R., Jerzy Karol Chodkiewicz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 3, Kraków 1937, s. 369.
Google Scholar

Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, oprac. S. K. Kossakowski, t. 1, Warszawa 1859.
Google Scholar

Nycz M., Geneza reform skarbowych Sejmu Niemego. Studium z dziejów skarbowo-wojskowych, z lat 1697–1717, Poznań 1938.
Google Scholar

Pacowie. Materyjały historyczno-genealogiczne, oprac. J. Wolff, Petersburg 1885.
Google Scholar

Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Gdańsk 2007.
Google Scholar

Rachuba A., Piotr Michał Pac, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław 1979, s. 744–745.
Google Scholar

Radziwonka R., Warszawa i jej mieszkańcy w czasach wielkiej wojny północnej (1700–1721), Warszawa 2019.
Google Scholar

Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, oprac. S. Uruski, t. 2, Warszawa 1905.
Google Scholar

Sapiehowie. Materjały historyczno-genealogiczne i majątkowe, t. 3, wyd. B. Gorczak, Petersburg 1894.
Google Scholar

Siegel S., Ceny w Warszawie w latach 1701–1815, Lwów 1936.
Google Scholar

Szwagrzyk J. A., Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w., Wrocław 1990.
Google Scholar

Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 3: Księstwo Żmudzkie XV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, Warszawa 2015.
Google Scholar

Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, t. 4: Ziemia smoleńska i województwo smoleńskie XIV–XVIII wiek, red. A. Rachuba, Warszawa 2003.
Google Scholar

Załęski S., Jezuici w Polsce, t. 4, cz. 2, Kraków 1904.
Google Scholar

Załęski S., Jezuici w Polsce, Kraków 1908.
Google Scholar

Żołądź D., Ideały edukacyjne doby staropolskiej. Stanowe modele i potrzeby edukacyjne szesnastego i siedemnastego wieku, Warszawa-Poznań 1990.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2002.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., Kabacińska-Łuczak K., Codzienność dziecięca opisana słowem i obrazem. Życie dziecka na ziemiach polskich od XVI do XVIII wieku, Warszawa 2012.
Google Scholar