Zjednoczone Koła Zjazdów Rolniczych – organizacja ziemian Galicji Wschodniej w pamiętnikowej relacji Karola Krusensterna (część I)

Piotr Ruciński

doi:10.31648/ep.7218

Opublikowane: 2021-11-171

Nr XXII/2 (2021)

Zjednoczone Koła Zjazdów Rolniczych – organizacja ziemian Galicji Wschodniej w pamiętnikowej relacji Karola Krusensterna (część I)

Piotr Ruciński

Echa Przeszłości

Dział: DOKUMENTY I MATERIAŁY

https://doi.org/10.31648/ep.7218

Abstrakt

W 1907 r. we Lwowie powstały Zjednoczone Koła Zjazdów Rolniczych – organizacja wschodniogalicyjskich ziemian, powołana przez Jana Emanuela Rozwadowskiego. Stowarzyszeniu, które dotychczas nie cieszyło się zainteresowaniem historyków, sporo miejsca poświęcił w swoim wspomnieniach pt. Mój pamiętnik jego członek Karol Krusenstern – ziemianin i przedsiębiorca, właściciel uzdrowiska Niemirów. Prezentowany fragment tekstu Krusensterna zawiera najważniejsze informacje o Zjednoczonych Kołach – ich genezie, celach, środkach działania, osiągnięciach i głównych działaczach. Pamiętnik stanowi również unikalne źródło wiedzy o Kole II ZKZR, którego autor był sekretarzem, dając interesujące charakterystyki członków i zapoznając czytelnika ze specyfiką organizowanych przez nie zjazdów rolniczych. Do spraw poruszanych przez Krusensterna należą również m.in. współpraca stowarzyszenia z Towarzystwem Kółek Ziemian i przenikanie do działających w Galicji organizacji (np. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego). Wspomina on także o związkach, łączących środowisko Zjednoczonych Kół z obozem politycznym Narodowej Demokracji.

Słowa kluczowe:

Galicja Wschodnia, Karol Krusenstern, rolnictwo, ziemiaństwo, Zjednoczone Koła Zjazdów Rolniczych

Inne teksty tego samego autora

Piotr Ruciński, Zjednoczone Koła Zjazdów Rolniczych – organizacja ziemian Galicji Wschodniej w pamiętnikowej relacji Karola Krusensterna (część II) , Echa Przeszłości: Nr XXIII/1 (2022)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Ruciński, P. (2021). Zjednoczone Koła Zjazdów Rolniczych – organizacja ziemian Galicji Wschodniej w pamiętnikowej relacji Karola Krusensterna (część I). Echa Przeszłości, (XXII/2), 305–323. https://doi.org/10.31648/ep.7218

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła publikowane
Google Scholar

Alfabetyczny spis członków i statuta Kasyna Narodowego 1914, Lwów 1914.
Google Scholar

Czartoryski W., Kółka ziemian, [b. m.] 1912.
Google Scholar

Dział ekonomiczny. Bank łańcucki, „Gazeta Narodowa” 1912, nr 142.
Google Scholar

Dział rolniczy. Wystawa przemysłowo rolnicza w Jaworowie, „Gazeta Narodowa” 1907, nr 209.
Google Scholar

Gal. Tow. kredytowe ziemskie. Utworzenie Związku ziemian, „Słowo Polskie” 1907, nr 424.
Google Scholar

Intensywność w gospodarstwach rolnych. Referaty wygłoszone na Zjeździe Koła II. w Suchowoli 9 lipca 1912 r., Lwów 1913.
Google Scholar

Kędzior A., W sprawie budowy dróg wodnych, Lwów 1910.
Google Scholar

Krusenstern [K.], List do Redakcyi. (Jeszcze w sprawie upadku średniej własności ziemskiej), „Przegląd Polityczny, Społeczny i Literacki” 1907, nr 39.
Google Scholar

[Krusenstern K.], O zadaniach i celach obywatela wiejskiego. Odczyt Karola Krusensterna wygłoszony na zjeździe Zjednoczonych Kół we Lwowie 21. listopada 1908 r., Kraków 1909.
Google Scholar

Kółka ziemian, „Gazeta Narodowa” 1912, nr 106.
Google Scholar

Kółka ziemian i Koła zjazdów, „Gazeta Narodowa” 1909, nr 52.
Google Scholar

Mars J., Znaczenie drogi wodnej w Galicyi i sfinansowanie tejże, Lwów 1911.
Google Scholar

Milewski J., Związek Ziemian, „Przegląd Polski” 1908, t. 167.
Google Scholar

Przeciw Radzie kultury kraj., „Gazeta Narodowa” 1910, nr 32.
Google Scholar

Rozwadowski J., Gdzie dawna ochota gdzie pradziadów cnota?, „Słowo Polskie” 1906, nr 575.
Google Scholar

Rutkowski J., Własność tabularna w Galicyi według stanu z końcem roku 1912, „Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych” 1918, t. 25, z. 4.
Google Scholar

R. W. znad Sanu, List do Redakcyi. (W sprawie upadku średnich własności ziemskich), „Przegląd Polityczny, Społeczny i Literacki” 1907, nr 34.
Google Scholar

Sprawozdanie Komitetu C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego za rok 1911, Lwów 1912.
Google Scholar

Sprawozdanie Komitetu C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego za rok 1912, Lwów 1913.
Google Scholar

Sprawozdanie Komitetu C.K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego za rok 1913, Lwów 1914.
Google Scholar

Statut ogólny Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, Kraków 1911.
Google Scholar

Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem, 1905–1914.
Google Scholar

Ustawa z dnia 11. czerwca 1901, o budowie dróg wodnych i wykonaniu regulacyi rzek, „Dziennik Ustaw Państwa dla Królestw i Krajów w Radzie Państwa Reprezentowanych” 1901, cz. 30.
Google Scholar

Ustąpienie 6 członków z komitetu gal. Tow. gospodarskiego, „Gazeta Narodowa” 1910, nr 42.
Google Scholar

Wątor A., Spis większych właścicieli ziemskich należących do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w dzielnicy austriackiej, „Galicja. Studia i Materiały” 2015, nr 1.
Google Scholar

X. Y., Kółka ziemian, „Rolnik” 1907, nr 10.
Google Scholar

Zarząd Tow. Wzajemnych Ubezp. W Krakowie, „Rocznik Asekuracyjno-Ekonomiczny” 1912, t. 21.
Google Scholar

Założenie »Związku Ziemian«, „Słowo Polskie” 1907, nr 422.
Google Scholar

Zjazd kółek ziemian, „Przegląd Polityczny, Społeczny i Literacki” 1910, nr 34.
Google Scholar

Związek przedsiębiorców gorzelń rolniczych w Galicyi i na Bukowinie, „Przegląd Polityczny, Społeczny i Literacki” 1906, nr 90.
Google Scholar

Wspomnienia publikowane
Google Scholar

Bobrzyński M., Z moich pamiętników, t. 1–2, oprac. A. Galos, Wrocław 2006.
Google Scholar

Grabski S., Pamiętniki, t. 1, wstęp i oprac. W. Stankiewicz, Warszawa 1989.
Google Scholar

Longchamps de Berier L., Ochrzczony na szablach powstańczych... Wspomnienia (1884–1939), wstęp i oprac. W. Suleja, W. Wrzesiński, Wrocław 1983.
Google Scholar

Pamiętnik Wincentego Rozwadowskiego, [w:] http://rozwadowski.org/v2.0.1.2/index.php/2015/07/27/historia-rodziny-korzenie/, dostęp 2 VII 2020 r.
Google Scholar

Zamorski J., Praca oświatowa i narodowa na Podolu galicyjskiem. Wspomnienia, „Przegląd Wszechpolski” 1924, nr 5–9.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Basta J., Samorząd rolniczy w Galicji w XIX wieku. Struktura, działalność, rola w rozwoju gospodarstwa wiejskiego, w: Miasteczko i okolica – od średniowiecza do współczesności, red. J. Hoff, Kolbuszowa 2006.
Google Scholar

Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996.
Google Scholar

Franaszek P., Rolnictwo galicyjskie na przełomie XIX i XX wieku – stagnacja czy rozwój?, w: Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego, t. 1, Od zaborów do okupacji (1895–1945), red. A. Kołodziejczyk, W. Paruch, Warszawa 2002.
Google Scholar

Gąsowski T., Żydzi – obywatele ziemscy i ich miejsce w wiejskim krajobrazie autonomicznej Galicji, w: Wieś a dwór na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. W. Caban, M. Markowski, Kielce 1999.
Google Scholar

Górski A., Podolacy. Obóz polityczny i jego liderzy, Warszawa 2013.
Google Scholar

Gurnicz A., Kółka rolnicze w Galicji, Warszawa 1967.
Google Scholar

Kargol T., Od Kółek Ziemian do Związku Ziemian w Krakowie. Ruch organizacyjny ziemiaństwa w zachodniej Galicji i Małopolsce 1906–1939, Kraków 2010.
Google Scholar

Kargol T., Zapomniana inicjatywa galicyjskiego ziemiaństwa. Związek Ziemian we Lwowie 1907–1918, w: Lwów miasto –społeczeństwo –kultura. Studia z dziejów Lwowa, t. 7, Urzędy, urzędnicy, instytucje, red. K. Karolczak, Ł. Sroka, Kraków 2010.
Google Scholar

Kargol T., Ziemiaństwo a uprzemysłowienie Galicji na przełomie XIX i XX w. (do 1918 r.), „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2010, t. 7.
Google Scholar

Karolczak K., Dzieduszyccy w życiu Galicji doby autonomicznej, w: Kraków i Galicja wobec przemian cywilizacyjnych (1866–1914). Studia i szkice, red. K. Fiołek, M. Stala, Kraków 2011.
Google Scholar

Karolczak K., Zarzecze. Pałac a wieś w XIX i XX wieku, w: http://dzieduszyccy.pl/?p=770, dostęp: 6 VI 2020 r.
Google Scholar

Kierzek A. et. al., Rozwój lecznictwa uzdrowiskowego w Niemirowie do końca drugiej Rzeczypospolitej Polskiej, „Annales Academiae Medicae Stetinensis. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie” 2013, nr 59.
Google Scholar

Kłoczowski E., Organizacje ziemiańskie, w: Księga pamiątkowa na 75-lecie „Gazety Rolniczej” 1861–1935. Księga wsi polskiej. Źródła, dzieje i kierunek jej kultury, t. 1, red. J. Lutosławski, Warszawa 1938.
Google Scholar

Komorowski J., Postawa ziemian galicyjskich wobec przemysłu – wystawa przemysłowo-rolnicza w Jaworowie w 1907 r., „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2010, t. 7.
Google Scholar

Łazuga W., Ostatni stańczyk. Michał Bobrzyński – portret konserwatysty, Poznań [1995].
Google Scholar

Morawski W., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, Warszawa 1998.
Google Scholar

Organizacje ziemiańskie na ziemiach polskich, red. J. Pleszczyński et. al., Warszawa 1929.
Google Scholar

Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, red. H. Mościcki, W. Dzwonkowski, Warszawa 1928.
Google Scholar

Patelski M., Z Galicji w szeroki świat. Losy ziemiańskiej rodziny Jordan-Rozwadowskich na przełomie XIX i XX wieku w świetle dokumentów rodzinnych i literatury pamiętnikarskiej, w: Galicja – mozaika nie tylko narodowa, t. III, red. U. Jakubowska, Warszawa 2016.
Google Scholar

Płonka M., Rozwój towarzystw ubezpieczeń wzajemnych w Polsce, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2011, nr 848.
Google Scholar

Ruciński P., Jan Emanuel Rozwadowski. Biografia polityka, działacza społecznego, uczonego (do 1914 r.), Łomianki 2020.
Google Scholar

Ruciński P., Jan Emanuel Rozwadowski jako działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (do 1914 roku), w: Stulecie samorządu, red. J. Mierzwa, T. Skoczek, Warszawa 2019.
Google Scholar

Ruciński P., Początki aktywności publicznej polityka Narodowej Demokracji Jana Emanuela Rozwadowskiego w Galicji w latach 1901–1909, „Wrocławskie Studia Wschodnie” 2017, t. 21.
Google Scholar

Semczyszyn M., Kryzys ziemiaństwa w Galicji Wschodniej na przełomie XIX i XX wieku (do 1914 roku), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2019, z. 4.
Google Scholar

Skwara J., Konserwatyści wschodniogalicyjscy – podolacy wobec kwestii ukraińskiej w okresie namiestnictwa Michała Bobrzyńskiego 1908–1913, „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 1996, t. 11.
Google Scholar

Tyszkiewicz A., Obóz Wielkiej Polski w Małopolsce 1926–1933, Kraków 2004.
Google Scholar

Ustrzycki M., Pomiędzy konserwatyzmem a nacjonalizmem. Podolacy wobec kwestii narodowej na wsi wschodniogalicyjskiej na przełomie XIX i XX wieku (do roku 1908), „Przegląd Wschodni” 2000, z. 3.
Google Scholar

Wątor A., Chrześcijańsko-narodowi. Z dziejów nurtu politycznego do 1928 roku, Szczecin 1999.
Google Scholar

Wątor A., Słownik działaczy Narodowej Demokracji w Galicji, Szczecin 2008.
Google Scholar

Wątor A., Ziemianin – polityk Tadeusz Cieński 1856–1925. Z dziejów konserwatyzmu wschodniogalicyjskiego, Szczecin 1997.
Google Scholar

Zdrada J., Jan Emanuel Rozwadowski, [hasło], w: Internetowy Polski Słownik Biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-emanuel-rozwadowski, dostęp: 3 VIII 2020 r.
Google Scholar

Ziemianie polscy XX wieku. Życiorysy: Andrzeykowicz – Żórawski, Warszawa 1992.
Google Scholar

Zięba A., Sołowij Tadeusz, [hasło], w: Internetowy Polski Słownik Biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/tadeusz-solowij, dostęp: 28 V 2020.
Google Scholar