Status miasta klasztornego na przykładzie Jeżowa

Łukasz Kąś

doi:10.31648/ep.4829

Opublikowane: 2019-12-151

Nr XX/1 (2019)

Status miasta klasztornego na przykładzie Jeżowa

Łukasz Kąś

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.4829

Abstrakt

Proces przekształcenia Jeżowa w miasto rozpoczął się w 1334 r., kiedy to opactwo lubińskie uzyskało pozwolenie na lokację od księcia mazowieckiego Siemowita II. Ostatecznie Jeżów został lokowany na prawie magdeburskim. Miasto znajdowało się pod władzą senioralną opactwa, co przejawiało się w obszarze administracji, sądownictwa oraz sprawach gospodarczych. Prawa opactwa w stosunku do Jeżowa i jego mieszkańców wykonali prepozyci. To oni byli przedstawicielami opatów w mieście. Benedyktyni mieli duży wpływ na władze miejskie Jeżowa, w tym burmistrza i radę. Ponadto zmonopolizowali funkcje religijne, kulturalne i charytatywne. Status prawny Jeżowa zmienił się w wyniku drugiego rozbioru Polski oraz sekularyzacji majątku kościelnego, ogłoszonego w 1796 r. Mnisi przestali wówczas współdecydować o losach mieszkańców, a ich kompetencje zostały przejęte przez instytucje państwowe. Sami zaś, wypełniali w pewny zakresie obowiązki urzędnicze

Słowa kluczowe:

mnisi, Benedyktyni, miasto klasztorne, burmistrz, rada miasta, lokacja miejska, prawo miejskie, prawo magdeburskie, Jeżów

Inne teksty tego samego autora

Łukasz Kąś, Gospodarka w dobrach benedyktynów z Jeżowa w XVII i XVIII wieku , Echa Przeszłości: Nr XVI (2015)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Kąś, Łukasz. (2019). Status miasta klasztornego na przykładzie Jeżowa. Echa Przeszłości, (XX/1). https://doi.org/10.31648/ep.4829

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne

Archiwum Główne Akt Dawnych, sygn. 881, k. 22.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, sygn. 348.

Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi, Akta dekanatu brzezińskiego, sygn. 104.

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Jeżowie 1808-1887, mikrofilm nr 368941-368948, mikrofilm 355239-355245.

Źródła drukowane

Dokumenty opactwa benedyktynów w Lubiniu z XII- XV wieku, wyd. Z. Perzanowski (KDW, s. n., 1), Warszawa/Poznań 1975.

Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877.

Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. II, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877/1878

Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1878/1881.

Liber fraternitatis Lubiniensis, wyd. F. Papee, w: Monumenta Poloniae Historica, t. V, Lwów 1888, s. 566-567.

Liber mortuorum Lubiniensis ordinis Sancti Benedicti, wyd. W. Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica, t. V, Lwów 1888, s. 585-652.

Matricularium Regni Poloniae Summaria, cz. 4., t. III, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1910/1917.

Pommersches Urkundenbuch, wyd. M. Perlbach, t. V, Danzig 1882.

Literatura:

W. Abraham, Organizacja kościoła w Polsce do połowy XII w., Lwów 1893.

M. Brust, Procesy urbanizacyjne w dobrach cystersów w Łęknie-Wągrowcu, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich i A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław-Opole 2000, s. 151-164.

J. Bieniak, Polska elita polityczna XII w., Część. III. A. Arbitrzy książąt-Krąg rodzinny Piotra Włostowica, Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S. K. Kuczyński, t. 4, Warszawa 1990, s. 13-74.

M. Cetwiński, Jeszcze o fundacji opactwa benedyktynów w Lubiniu, ,,Sobótka”, (36), 1981, s. 455-463.

M. Derwich, Monastycyzm benedyktyński w średniowiecznej Europie i Polsce. Wybrane problemy, Wrocław 1998.

J. Dobosz, Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII w., Poznań 2002.

P. P. Gach, Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej i Śląska, 1773-1914, Lublin 1984.

K. Górska-Gołaska, Krzywiń, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego, red. A. Gąsiorowski, cz. 2, z. 4, Poznań 1992, s. 504-506.

J. Józefacki, Dziej Skierniewic 1359-1975, Warszawa 1988.

M. Kallas, Organy administracji terytorialnej w Księstwie Warszawskim, Toruń 1975.

K. Kamińska, Lokacje miast na prawie magdeburskim na ziemiach polskich do 1370 roku (Studium historyczno-prawne), Toruń 1990.

D. Karczewski, Rozwój sieci miast klasztornych w Polsce do połowy XVI wieku, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Opole/Wrocław 2000, s. 137-150.

Ł. Kąś, Sześć i pół wieku czarnych mnichów na Mazowszu. Dzieje klasztoru benedyktynów w Jeżowie (niepublikowana rozprawa doktorska), Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2017.

T. Kiersnowska, O pochodzeniu rodu Awdańców, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S. K. Kuczyński, t. 5. Warszawa 1992, s. 65-69.

J. Leclercq, Les paradoxes de l’economie monastique, w: Ekonomie et Humanisme, (4), 1945, nr 17, s. 15-35.

A. Małecki, Klasztory i zakony w Polsce w obrębie wieków, w: Przewodnik Naukowo-Literacki., 3, 1875.

Z. Perzanowski, Honorarium autorskie Galla-Anonima, ,,Nasza Przeszłość”, (9), 1959, s. 19-37.

Z. Perzanowski, Opactwo benedyktyńskie w Lubiniu. Studia nad fundacją i rozwojem uposażenia w średniowieczu, Wrocław 1978.

S. Pazyra, Studia z dziejów miast na Mazowszu od XIII do początków XX wieku, Lwów 1939.

S. Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959.

M. Piekut, J. Józefacki, Zarys dziejów Jeżowa, Łowicz 1985.

A. Rutkowska-Płachcińska, Gmina miejska w początkach XII w. w Polsce, w: Wieki średnie. Prace ofiarowane T. Manteufflowi, Warszawa 1962, s. 144-150.

W. Semkowicz, Ród Awdańców w wiekach średnich, w: Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, (45), 1919, s. 161-314.

A. Świeżawski, Rawskie Księstwo Piastów Mazowieckich 1313-1462, Łódź 1975.

J. Urban, Prepozytury opactwa benedyktynów w Lubiniu w XVI w., ,,Zeszyty Lubińskie”, 1995, s. 27-41.

J. Warężak, Słownik historyczno-geograficzny księstwa łowickiego, cz. II, z. 1, Wrocław/Warszawa/Kraków 1952.

J. Wasicki, Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793-1806, Wrocław 1957.

A. M. Wyrwa, Średniowieczne dzieje miasta od lokacji do końca XV wieku, w: Dzieje Wągrowca, red. E. Makowski, Poznań 1994, s.48- 50.

A. M. Wyrwa, Powstanie, organizacja i charakter miejskiego ośrodka w Wągrowcu, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Opole/Wrocław 2000, s. 165-186.

Z. Zdrójkowski, Lokacje osad targowych, klasztornych i miast na prawie średzkim (1223-1477), w: Acta Universitatis Wratislaviensis, Historia, (70), s. 215-242. Google Scholar