POTENTIA LIBERA W MYŚLI JANA DUNSA SZKOTA

Agnieszka Biegalska

doi:10.31648/hip.6755

Opublikowane: 2021-05-181

Nr 26 (2020)

POTENTIA LIBERA W MYŚLI JANA DUNSA SZKOTA

Agnieszka Biegalska

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31648/hip.6755

Abstrakt

Jan Duns Szkot był myślicielem oryginalnym i wyrafinowanym (doctor subtilis), żył i tworzył na przełomie XIII i XIV wieku. Jego dociekania dotyczące woli i ludzkiej wolności zrywają z pojmowaniem tych kategorii przez filozofów greckich, przekraczają idee jego scholastycznych poprzedników i stanowią przełom w europejskiej myśli woluntarystycznej. W artykule wyeksponowano trzy oryginalne tezy woluntarystyczne Szkota: że, po pierwsze, wola jest dynamiką, która osiąga swój cel i spełnienie sama w sobie, a nie w przedmiotach zewnętrznych, po drugie, że wolność ma źródło w przygodności ludzkiego istnienia, stanowiąc zarazem istotną własność ludzkiego bytu, oraz po trzecie, że w dziejach filozofii żaden myśliciel bardziej radykalnie niż Szkot nie obstawał za tezą o bezwarunkowej autonomii woli i ludzkiej wolności. To filozoficzne ujęcie zagadnienia ludzkiej wolności zostaje wskazane jako istotny i trwały wkład Dunsa Szkota w nasze pojmowanie człowieka, określając podstawy ludzkiej autonomii i przysługujących człowiekowi niezbywalnych praw

Słowa kluczowe:

Jan Duns Szkot, scholastyka, wolność, konieczność, intelekt, wola, wolna wola, miłość

Inne teksty tego samego autora

Agnieszka Biegalska, O nauce, filozofii i religii , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 23 (2017)
Agnieszka Biegalska, Whiteheadowska koncepcja poznania w kontekście zarzutów Stanisława Ignacego Witkiewicza zawartych w „krytyce poglądów Alfreda North Whiteheada” , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 10 (2004)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Biegalska, A. (2021). POTENTIA LIBERA W MYŚLI JANA DUNSA SZKOTA. Humanistyka I Przyrodoznawstwo, (26), 7–20. https://doi.org/10.31648/hip.6755

Cited by / Share

Bibliografia

Arendt H. (2002), Wola, przeł. R. Piłat, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
Arystoteles (1990a), Hermeneutyka, przeł. K. Leśniak, [w:] Arystoteles, Dzieła
wszystkie, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Arystoteles (1990b), Metafizyka, przeł. K. Leśniak, [w:] Arystoteles, Dzieła
wszystkie, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bettoni E. (1965), The Originality of the Scotistic Synthesis, [w:] J.K. Ryan,
B.M. Bonansea, John Duns Scotus, 1265–1965, The Catholic University of
America Press, Washington.
Błoch G.B. (1986), Jan Duns ze Szkocji, Rzym–Poznań.
Copleston F. (2000), Historia filozofii. Od Augustyna do Szkota, tłum. S. Zalewski, t. 2, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Duns Scotus I. (1950), Ordinatio, I, d. 2, pars 1, q. 1–2, n. 86, [in:] I. Duns Scoti, Opera
omnia, t. II, P. Carolo Balić (ed.), fragment tłum. z łac. za: M. Koszkało, Vaticana.
Duns Scotus I. (1966), Opera omnia, t. XVII, K. Balić (ed.), Civitas Vaticana:
Typis Polyglottis Vaticanis.
Duns Scotus I. (2007), Ordinatio, III, d. 32, q. unica, n. 8, [in:] I. Duns Scoti,
Opera omnia, t. X, B. Hechich (ed.), Vaticana.
Duns Scotus J. (1962), Philosophical Writings, Bobbs-Merrill, London.
Duns Scotus J. (1994), Contingency and Freedom. Lectura I. 39, introduction,
translation and commentary A. Vos Jaczn, H. Veldhuis, A.H. Looman-
-Graaskamp, E. Dekker, N.W. den Bok, Springer-Science+Business Media, B.V., Dordrecht–Boston–London.
Duns Szkot J. (1988), Traktat o pierwszej zasadzie, tłum. T. Włodarczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Gałkowski J.W. (1972), Problem Boga u J. P. Sartre’a, „Roczniki Filozoficzne”
20(1): 49–63.
Gałkowski J.W. (1993), Wolność i wartość. Z podstawowych zagadnień etyki
Jana Dunsa Szkota, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
Gilson É. (1966), Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, tłum.
S. Zalewski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Janka OFM F.T. (2011), Jana Dunsa Szkota pamiętny turniej średniowiecznej
filozofii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Koszkało M. (2017), Kontyngencja, wolność, indywidualność – Jan Duns Szkot
a tradycja Arystotelesowska, „Roczniki Filozoficzne” 65(4): 37–59.
Koszkało M. (2019), Natura woli, wolność a konieczność. Stanowisko Jana
Dunsa Szkota na tle koncepcji św. Augustyna, św. Anzelma z Canterbury
i św. Tomasza z Akwinu, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Legowicz J. (1986), Historia filozofii średniowiecznej Europy zachodniej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Sartre J.-P. (1965), Absolutna wolność bytu ludzkiego, tłum. J. Piasecka, [w:] Filozofia egzystencjalna, L. Kołakowski, K. Pomian (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Swieżawski S. (2000), Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa–Wrocław.
Tkaczyk M. (2015), Futura Contingentia, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin.
Tyburski W., Wachowiak A., Wiśniewski R. (red.) (1997), Historia filozofii
i etyki. Źródła i komentarze, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa, Toruń.
Zieliński E. (1980), Nieskończoność Bytu Bożego w filozofii Jana Dunsa Szkota, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin Google Scholar