APG IV [The Angiosperm Phylogeny Group] (2016), An update of the Angiosperm
Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV, "The
Botanical Journal of the Linnean Society” 181(1): 1-20, doi: 10.1111/boj.12385.
Appel S.D. (ed.) (2003), Annuals for Every Garden, Sciene Press, New York.
RHS A-Z Encyclopedia of Garden Plants 4th edition (2016), Brickell C. (ed.), Dorling
Kindersley, Westham.
Brizicky G.K. (1961), The Genera Of Turneraceae And Passifloraceae In The Southeastern
United States, "Journal of the Arnold Arboretum” 42(2): 204-218.
Bürki M., Fuchs M. (2007), Leksykon roślin doniczkowych i balkonowych, przeł. D. Góral,
Świat Książki, Warszawa.
De Melo N.F., Cervi A.C., Guerra M. (2001), Karyology and Cytotaxonomy of the Genus
Passiflora L. (Passifloraceae), "Plant Systematics and Evolution” 26: 69-84, doi:
10.1007/s006060170074.
Deshmukh N.A., Patel R.K., Okram S., Rymbai H., Roy S.S., Jha A.K. (2017), Passion Fruit
(Passiflora spp.), [in:] Underutilized Fruit Crops: Importance and Cultivation PART-II, S.N.
Ghosh, A. Singh, A. Thakur (eds.), Jaya Publishing House, Delhi: 979-1005.
Feuillet C., MacDougal J. (2004), A New Infrageneric Classification of Passiflora L.
(Passifloraceae), "Passiflora” 13 (2): 34–35, 37–38.
Gilbert L.E. (1971), Butterfly-Plant Coevolution: Has Passiflora adenopoda Won the
Selectional Race with Heliconiine Butterflies?, "Science” 172 (3983): 585-586.
Husti A., Cantor M. (2015), Sacred Connection of Ornamental Flowers with Religious
Symbols, "ProEnvironment” 8: 73-79.
Immel D.L. (2004), Purple Passionflower Passiflora incarnata L. – Plant Guide, U.S.
Department of Agriculture, Washington.

11
Jawna K., Mirowska-Guzel D., Widy-Tyszkiewicz E. (2014), Męczennica cielista (Passiflora
incarnata L.) – roślina lecznicza o wielokierunkowym działaniu farmakologicznym, "Postępy
Fitoterapii” 4: 252-258.
Koszteyn Z. (2005), Zjawisko mimikry a problem orientacji i decepcji, [w:] Philosophia vitam
alere, S. Ziemiański (red.), Wyd. WAM, Kraków: 277- 303.
Lehari G. (2007), Egzotyczne owoce i warzywa w kuchni, przeł. K. Mazur, Multico,
Warszawa.
Longman D. (1997), Pielęgnowanie roślin pokojowych, przeł. H. Gutowska, I. Szwendler,
PWRiL, Warszawa.
Marinelli J. (red.) (2006), Wielka encyklopedia roślin, przeł. D. Dobrowolska, Świat Książki,
Warszawa.
Martin F.W., Nakasone H.Y. (1969), The Edible Species of Passiflora, "Economic Botany”
24(3): 333-343.
Podbielkowski Z., Sudnik-Wójcikowska B. (2017), Słownik roślin użytkowych, PWRiL,
Warszawa.
Prenner G. (2013), A Passion for Passion Flowers, URL = http://www.kew.org/blogs/kew-
science/a-passion-for-passion-flowers [dostęp z dnia 23.04.2018].
Rutkowski L. (2006), Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Sazima M., Sazima I. (1978), Bat Pollination of the Passion Flower, Passiflora mucronata, in
Southeastern Brazil, "Biotropica” 10(2): 100-109.
Schaffner W. (1996), Rośliny lecznicze (chemizm, działanie, zastosowanie), przeł. A.
Kłosowska , S. Kłosowski, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Smiley J. (1978), Plant Chemistry and the Evolution of Host Specificity: New Evidence from
Heliconius and Passiflora, “Science” 201(4357): 745-747, doi:
10.1126/science.201.4357.745.
Snow A.A. (1982), Pollination Intensity and Potential Seed Set in Passitlora vitifolia,
"Oecologia” 55: 231-237.
Szweykowska A., Szweykowski J. (2003), Słownik botaniczny, Wiedza Powszechna,
Warszawa.
Trimble R. (1997), The Passionflower, "Appalachian Heritage” 25(2): 16-17, doi:
10.1353/aph.1997.0064 .
Vermeulen N. (2006), Encyklopedia roślin domowych, przeł. J. Kutner, Firma Księgarska
Jacek i Krzysztof Olesiejuk, Warszawa.

12
Vocke G. (2004), Rośliny pokojowe od A do Z. 250 najpiękniejszych kwiatów, przeł. B.
Tarnas, J. Woźniak, Klub dla Ciebie, Warszawa.
Waldman C. (2004), Encyclopedia of Exploration, Facts On File, New York.
Wijngaarden E. (2015), Passiflora, a Passion Flower, URL = http://www. skon
son.com/?p=860 [dostęp z dnia 23.04.2018].
Williams P. (2006), Rośliny w domu, przeł. M. Grabarczyk, Świat Książki, Warszawa.
Zibadi S., Watson R.R. (2004), Passion Fruit (Passiflora edulis), "Evidence-Based
Integrative Medicine” 1(3): 183–187, doi: 10.2165/01197065-200401030-00005.

Ilustracje
Ryc. 1. Rycina z 1629 r. przedstawiająca męczennicę. Zwróć uwagę na zbyt dosłownie
przedstawione elementy morfologii, np. koronę cierniową w budowie kwiatu; porównaj z
rzeczywistą morfologią rośliny (ryc. 2 i ryc. 3).
Fig. 1. Figure from 1629 presenting passiflora. Pay attention to the elements of morphology
that are too literally depicted, eg. a crown of thorns in the flower structure; compare with the
real plant morphology (Fig. 2 and Fig. 4).
(John Parkinson, Paradisi in Sole Paradisus Terrestris; dzięki uprzejmości: Passiflora –
online journal, 2/2011; www.passionflow.co.uk)
Ryc. 2. Fałszywe jaja motyli Heliconius na ogonkach liściowych męczennicy olbrzymiej
przykład mimikry w świecie roślin.
Fig. 2. False eggs of Heliconius butterflies on the petioles of Passiflora quadrangularis – an
example of mimicry in the plant world.
(Dzięki uprzejmości: Randys Tropical Plants; www.buyraretropicalplants.com)
Ryc. 3. Najczęściej uprawiane gatunki męczennicy: a) m. cielista; b) m. błękitna; c) m.
jadalna; d) m. groniasta; e) m. olbrzymia; f) m. pasiasta.
Nie zachowano skali.
Fig. 3. The most commonly cultivated species of Passiflora: a) P. incarnata; b) P. caerulea;
c) P. edulis; d) P. racemosa; e) P. quadrangularis; f) P. trifasciata.
Scale was not saved.
(Źródło: Wikimedia Commons, na licencji Creative Commons (CC BY-SA 3.0); d) i e) –
autor: C. T. Johansson; wybór, kompozycja i modyfikacja grafik dokonane przez Autora
pracy)
Ryc. 4. Kwiat męczennicy błękitnej i podobieństwa elementów jego budowy do narzędzi
Męki Pańskiej.

13
Fig. 4. The flower of Passiflora caerulea and the similarity of its elements to the tools of the
Passion.
(Źródło: Wikimedia Commons, na licencji Creative Commons (CC BY-SA 3.0);
zmodyfikowane przez Autora) Google Scholar