Polish Report from the Turn of 1970s and 80s with a Critical Review of Andrzej Staniszewski

Joanna Szydłowska

Wydział Humanistyczny Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

dr hab., prof. UWM, pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Zajmuje się genologią dziennikarską oraz medialnym i literackim zapisem doświadczeń pogranicza kulturowego. Jest autorką monografii reportażu polskiego Warmia i Mazury w reportażu polskim w latach 1945–1980. O tożsamości bohaterów, miejsc i zdarzeń (Olsztyn 2001) oraz pracy o sposobach kreacji dyskursu o tak zwanych ziemiach włączonych do Polski w wyniku rozstrzygnięć II wojny światowej Narracje pojałtańskiego Okcydentu. Literatura polska wobec pogranicza na przykładzie Warmii i Mazur (1945–1989) (Olsztyn 2013). Opracowała tomy antologii reportaży i felietonów, jest redaktorką kilku prac zbiorowych. Publikuje m.in. w „Ruchu Literackim”, „Anthroposie”, „Tematach z Szewskiej”, „Napisie”.




Abstract

In this article we have analysed the critical literary achievements of Andrzej Staniszewski, considering non-fiction. His monography Życie w parterze, published in 1987, is our starting point of analysis. This book was about the Polish reports written by the younger generation. We have recaptured the picture of the world represented in the reports and considered the texts in the perspective of the evolution of the genre, as well as reconstructed the development of the reports from the mid-1980s. We have also reflected to what extent the reflections from three decades back may be useful for a contemporary researcher.


Keywords:

report, journalism, literary criticism, Polish press


100/XX. Antologia polskiego reportażu XX wieku, t. 1 i 2, red. M. Szczygieł, Wołowiec 2014.
A to Polska właśnie. Wybór reportaży z lat 1944–1969, oprac. S. Kozicki i in., Warszawa 1969.
Balcerzan E., W stronę genologii multimedialnej, w: Genologia dzisiaj, red. W. Bolecki, I. Opacki, Warszawa 2000.
Bauer Z., Dialektyka fałszu i faktu, „Życie Literackie” 1980, nr 45.
Bauer Z., Dziennikarstwo wobec nowych mediów, Kraków 2009.
Bogołębska B., Między literaturą i publicystyką, Łódź 2006.
Ciemiński R., Literatura faktu drugiego obiegu – próba rejestru, „Nowe Książki” 1990, nr 6.
Ciemiński R., Reportaż po polsku, „Nowe Książki” 1992, nr 1.
Cieślik L., Uwagi o reportażu, „Biuletyn Naukowy Zakładu Badań Prasoznawczych” 1958, nr 2.
Darska B., Młodzi i fakty. Notatki o reportażach roczników osiemdziesiątych, Olsztyn 2017.
Dziwisz E., Reportaż w roli Kopciuszka, „Życie Literackie” 1988, nr 38.
Frukacz K., Polski reportaż książkowy – przemiany i adaptacje, Katowice 2017.
Genologia dzisiaj, red. W. Bolecki, I. Opacki, Warszawa 2000.
Historycy czy socjologowie nigdy by nie zrobili rewolucji, z Ryszardem Kapuścińskim rozm. przepr. Paweł Kuczyński, „Nowe Książki” 1981, nr 16.
Iglicka-Goldbergowa K., Jak odrodzić reportaż?, „Prasa Polska” 1984, nr 12.
Iglicka-Goldbergowa K., Młody reportaż, „Prasa Polska” 1988, nr 4.
Iglicka-Goldbergowa K., Raport nieoptymistyczny, „Życie Literackie” 1972, nr 10.
Jaki był nasz reportaż lat osiemdziesiątych? Dyskusja redakcyjna, „Nowe Książki” 1990, nr 6.
Jastrzębski J., Koniec żałosny. Szkice literackie, Wrocław 1992.
„Jedno polskie życie” i inne reportaże, wybór i oprac. W. Otto-Wejssowa, Kraków 1980.
Kąkolewski K., Estetyka reportażu, „Zeszyty Prasoznawcze” 1966, nr 1.
Kąkolewski K., Pojęcie i rodzaje twórczości dziennikarskiej, „Prasa Polska” 1980, nr 1.
Kąkolewski K., Problemy prawdy w reportażu, „Kwartalnik Prasoznawczy” 1959, nr 3.
Kąkolewski K., Reportaż, w: Teoria i praktyka dziennikarstwa. Wybrane zagadnienia, red. B. Golka, M. Kafel, Z. Mitzner, Warszawa 1964.
Klucze do zdarzeń. Wybór reportaży z Polski i o Polsce, wybór i oprac. K. Goldbergowa, Z. Stolarek, Warszawa 1976.
Krzyżagórski K., W stawie pełnym leszczy i karasi, rozm. przepr. M. Miller, „Prasa Polska” 1980, nr 1.
Kubikowski Z., Bezpieczne małe mity, Wrocław 1965.
Kuźma E., Semiologia egzotyki, w: Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej, red. E. Balcerzan, S. Wysłouch, Warszawa 1985.
Laboratorium reportażu. Metoda, praktyka, wizja, red. I. Dimitrijević, Warszawa 2017.
Lektury i problemy, wybór i oprac. J. Maciejewski, Warszawa 1976.
Litwin J., Język i styl polskiego reportażu, Rzeszów 1989.
Lovell J., Drogi polskiego reportażu (głos nieobecnego), „Życie Literackie” 1969, nr 5.
Lovell J., „Kompleksu ukraińskiego” ciąg dalszy, „Życie Literackie” 1966, nr 12.
Małgowska H.M., Gatunki reportażowo-dziennikarskie okresu dwudziestolecia. Próba typologii, w: Z teorii i historii literatury, red. K. Budzyk, t. 1, Warszawa 1963.
Maziarski J., Anatomia reportażu, Kraków 1966.
Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej, red. E. Balcerzan, S. Wysłouch, Warszawa 1985.
Miller M., Polifoniczna powieść dokumentarna, w: Laboratorium reportażu. Metoda, praktyka, wizja, red. I. Dimitrijević, Warszawa 2017.
Miller M., Reporterów sposób na życie, Warszawa 1983.
Mońko M., Zawód reporter, „Kontrasty” 1989, nr 2.
Nasalska A., Problematyka twórczości reportażowej dwudziestolecia międzywojennego, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne, vol. 26 (1971).
Niedzielski C., O teoretyczno-literackich tradycjach prozy dokumentarnej, Toruń 1966.
Obraz literatury w komunikacji społecznej po 1989, red. A. Werner, T. Żukowski, Warszawa 2013.
Osmańczyk E.J., Wielkie rozłączenie. Polska – Niemcy. Polska – Rosja. Bilans lat 1939–1989, Nowy Jork 1989.
Pędziński Z., Reportaż i reportażyści, „Tygodnik Kulturalny” 1964, cz. 1: nr 32; cz. 2: nr 33.
Pielecki W., Reportaż lat osiemdziesiątych, rozm. przepr. J. Waloch, „Życie Literackie” 1986, nr 32.
Pleszkun-Olejniczakowa E., Reportaż. Wokół pochodzenia, definicji i podziałów, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Literaria Polonica” 2005, nr 7.
Poleski A., Młody reportaż, „Kontrasty” 1988, nr 5.
Reportaż w czyśćcu. Dyskusja redakcyjna, „Fakty” 1988, nr 7.
Sidorski D., Czy agonia reportażu?, „Kontrasty” 1989, nr 1.
Snopkiewicz J., To ucho! Runda reporterów, Warszawa 1980.
Staniszewski A., Czas częściowo pozbawił je wrażliwości, „Nowe Książki” 1981, nr 16.
Staniszewski A., Czekając na śmierć wiochy, „Nowe Książki” 1980, nr 13.
Staniszewski A., Egzotyczna Tunezja, „Nowe Książki” 1980, nr 10.
Staniszewski A., Gdzie jest granica legendy i prawdy, „Nowe Książki” 1980, nr 1.
Staniszewski A., Jak najbliżej życia, „Nowe Książki” 1978, nr 12.
Staniszewski A., Kraj nad Irawadi, „Nowe Książki” 1979, nr 20.
Staniszewski A., Kto przywróci Arkadię?, „Nowe Książki” 1980, nr 6.
Staniszewski A., Morza i piaski, „Nowe Książki” 1980, nr 4.
Staniszewski A., Na co dzień i od święta, „Nowe Książki” 1981, nr 19.
Staniszewski A., Nasz kochany Jan Kochanowski: tradycja czarnoleska w zaborze pruskim
(1795–1939), Wrocław 1988.
Staniszewski A., Obecność tradycji czarnoleskiej w tłumaczeniach pieśni niemieckich poetów
(XV–XIX wieku) zamieszczonych w kancjonale mazurskim, Wrocław 1984.
Staniszewski A., Od Paukszty do Nienackiego. Dalsze dzieje regionalnego tematu, w: Zwierza
gwiazda. Antologia opowiadań o Warmii i Mazurach, wybór, wstęp i posł. A. Staniszewski,
Olsztyn 1985.
Staniszewski A., Ojców mowy, ojców wiary: historia i współczesność na łamach „Gazety Olsztyńskiej” 1886–1939, Olsztyn 1989.
Staniszewski A., Osaczeni, „Nowe Książki” 1980, nr 2.
Staniszewski A., Prawdy pogranicza, „Nowe Książki” 1981, nr 21.
Staniszewski A., Przeraźliwa normalka marginesu, „Nowe Książki” 1979, nr 11.
Staniszewski A., Reporterka Ryszarda Ciemińskiego, „Nowe Książki” 1979, nr 19.
Staniszewski A., Serwis filmowy Olgierda Budrewicza, „Nowe Książki” 1979, nr 23.
Staniszewski A., Tradycja czarnoleska na Mazurach, Olsztyn 1986.
Staniszewski A., Treck und Flucht, „Nowe Książki” 1980, nr 19.
Staniszewski A., Wejście w miasto, „Nowe Książki” 1978, nr 21.
Staniszewski A., W kameralnym nastroju, „Nowe Książki” 1981, nr 2.
Staniszewski A., „W podchodzeniu do śmierci, też są różne szkoły”, „Nowe Książki” 1978, nr 20.
Staniszewski A., Życie w parterze. Szkice o młodym reportażu, Warszawa 1987.
Strońska A., Orzeł czy marka?, „Polityka” 1971, nr 25.
Strońska A., Reportaż był dobry na wszystko, „Odrodzenie” 1984, nr 10.
Teoria i praktyka dziennikarstwa. Wybrane zagadnienia, red. B. Golka, M. Kafel, Z. Mitzner, Warszawa 1964.
Terakowska D., Sześć razy Buła, w: „Jedno polskie życie” i inne reportaże, wybór i oprac. W. Otto-Wejssowa, Kraków 1980.
Waloch J., Czas reportażu, „Fakty” 1984, nr 4.
Wańkowicz M., Karafka La Fontaine’a, t. 1, Kraków 1972; t. 2, Kraków 1984.
Wańkowicz M., Od Stołpców po Kair, wyd. 3, Kraków 1977.
Wańkowicz M., O poszerzenie konwencji reportażu, w: tegoż, Od Stołpców po Kair, wyd. 3, Kraków 1977.
Wańkowicz M., Prosto od krowy, Warszawa 1965.
Wejście w kraj. Wybór reportaży z lat 1944–1964, wybór i oprac. Z. Stolarek, t. 1 i 2, Warszawa 1965.
Wieluński A., Zmęczeni bohaterowie, „Nowe Książki” 1976, nr 9.
Wolny-Zmorzyński K., Posłowie, w: 100/XX. Antologia polskiego reportażu XX wieku, t. 2: 1996–2000, red. M. Szczygieł, Wołowiec 2014.
Wolny-Zmorzyński K., Reportaż a feature – próba charakterystyki porównawczej, „Zeszyty Prasoznawcze” 2003, nr 1–2.
Wolny-Zmorzyński K., Reportaż – jak go napisać?, Kraków 1996.
Wróblewski A.K., Trudno zmienić skórę, Kraków 1978.
Wyka K., Pogranicze powieści, Warszawa 1989.
Zawistowski W., Mafia reporterów: kilka odpowiedzi, „Polityka” 1981, nr 4.
Ziątek Z., Reportaż jako literatura, w: Obraz literatury w komunikacji społecznej po 1989,
red. A. Werner, T. Żukowski, Warszawa 2013.
Zieliński M., Życie w parterze, „Nowe Książki” 1978, nr 19.
Z teorii i historii literatury, red. K. Budzyk, t. 1, Warszawa 1963.
Zwierza gwiazda: antologia opowiadań o Warmii i Mazurach, wybór, wstęp i posłowie A. Staniszewski, Olsztyn 1985.
Żurek J., Oblicza reportażu, w: Lektury i problemy, wybór i oprac. J. Maciejewski, Warszawa 1976.

Published
2019-02-04

Cited by

Szydłowska, J. (2019). Polish Report from the Turn of 1970s and 80s with a Critical Review of Andrzej Staniszewski. Media - Culture - Social Communication, 1(14), 13–31. https://doi.org/10.31648/mkks.2946

Joanna Szydłowska 
Wydział Humanistyczny Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
<p>dr hab., prof. UWM, pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Zajmuje się genologią dziennikarską oraz medialnym i literackim zapisem doświadczeń pogranicza kulturowego. Jest autorką monografii reportażu polskiego Warmia i Mazury w reportażu polskim w latach 1945–1980. O tożsamości bohaterów, miejsc i zdarzeń (Olsztyn 2001) oraz pracy o sposobach kreacji dyskursu o tak zwanych ziemiach włączonych do Polski w wyniku rozstrzygnięć II wojny światowej Narracje pojałtańskiego Okcydentu. Literatura polska wobec pogranicza na przykładzie Warmii i Mazur (1945–1989) (Olsztyn 2013). Opracowała tomy antologii reportaży i felietonów, jest redaktorką kilku prac zbiorowych. Publikuje m.in. w „Ruchu Literackim”, „Anthroposie”, „Tematach z Szewskiej”, „Napisie”.</p>  Poland

dr hab., prof. UWM, pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Zajmuje się genologią dziennikarską oraz medialnym i literackim zapisem doświadczeń pogranicza kulturowego. Jest autorką monografii reportażu polskiego Warmia i Mazury w reportażu polskim w latach 1945–1980. O tożsamości bohaterów, miejsc i zdarzeń (Olsztyn 2001) oraz pracy o sposobach kreacji dyskursu o tak zwanych ziemiach włączonych do Polski w wyniku rozstrzygnięć II wojny światowej Narracje pojałtańskiego Okcydentu. Literatura polska wobec pogranicza na przykładzie Warmii i Mazur (1945–1989) (Olsztyn 2013). Opracowała tomy antologii reportaży i felietonów, jest redaktorką kilku prac zbiorowych. Publikuje m.in. w „Ruchu Literackim”, „Anthroposie”, „Tematach z Szewskiej”, „Napisie”.