Wyznaczniki interpretacji szkolnych sytuacji trudnych młodzieży z lekką niepełnosprawnością intelektualną – w świetle studium przypadku

Paweł Kurtek

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Katedra Psychologii
https://orcid.org/0000-0003-2149-6175


Abstrakt

Cel: Efektywne radzenie sobie w szkolnych sytuacjach trudnych z rówieśnikami wymaga adekwatnego wglądu społecznego. Ograniczone możliwości przetwarzania informacji przez osoby z LNI (lekką niepełnosprawnością intelektualną) mogą osłabiać proces atrybucji przyczynowej szczególnie w kontekście sytuacji stresowych, co najczęściej prowadzi do obronnego lokowania czynnika sprawczego w negatywnych dyspozycjach rówieśnika. Celem tego opracowania jest sprawdzenie regulacyjnej roli wyznaczników procesu atrybucji przyczynowej u osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną zaproponowanych w ramach koncepcji sześcianu Kelleya.

Metoda: Wykorzystując fenomenologiczne podejście jakościowe, dokonano analizy studiów przypadków.

Wyniki: Przeprowadzone wywiady z 12 uczniami z LNI w wieku od 18 do 24 lat wykazały, że niska wybiórczość negatywnego zachowania podmiotu, przy jednocześnie niskim konsensusie i powszechności tego zachowania, sprzyja lokowaniu czynnika sprawczego w napastniku (podmiot negatywny). Natomiast niska spójność negatywnego zachowania rówieśnika przy powszechności danego zachowania w grupie sprzyja sytuacyjnej atrybucji zdarzenia.

Konkluzja: Podsumowanie i dyskusja wyników oraz wskazanie ograniczeń przeprowadzonych badań wieńczy to opracowanie.


Słowa kluczowe:

atrybucja przyczynowa, niepełnosprawność intelektualna lekkiego stopnia, radzenie sobie w społecznych sytuacjach trudnych


Alvarez-Couto, M. (2024). Challenging Behaviors in Adults with Intellectual Disabilities and ASD: Related Variables. W: G. Bennett i E. Goodall (red.), The Palgrave Encyclopedia of Disability (s. 1–12). Palgrave Macmillan. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-031-40858-8_63-1
Crossref   Google Scholar

Brown, J., Beail, N. (2009). Self-harm among people with intellectual disabilities living in secure service provision: A qualitative exploration. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 22(6), 503–513. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/j.1468-3148.2009.00504.x
Crossref   Google Scholar

Clarkson, R., Murphy, G. H., Coldwell, J. B., Dawson, D. L. (2009). What characteristics do service users with intellectual disability value in direct support staff within residential forensic services? Journal of Intellectual and Developmental Disabilities, 34(4), 283–289. https://doi.org/10.3109/13668250903285630
Crossref   Google Scholar

Creswell, J. W. (2013). Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.   Google Scholar

Davies, B., Griffiths, J., Liddiard, K., Lowe, K., Stead, L. (2015). Changes in staff confidence and attributions for challenging behaviour after training in positive behavioural support within a forensic medium secure service. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 26(6), 847–861. https://doi.org/10.1080/14789949.2015.1072574
Crossref   Google Scholar

Duperouzel, H., Fish, R. (2010). Hurting no-one else’s body but your own: People with intellectual disability who self injure in a forensic service. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23(6), 606–615. https://doi.org/10.1111/j.1468-3148.2010.00559.x
Crossref   Google Scholar

Falk, K., Sansour, T. (2024). Self-Concept and Achievement in Individuals with Intellectual Disabilities. Disabilities, 4(2), 348–367. https://doi.org/10.3390/disabilities4020023
Crossref   Google Scholar

Forsterling, F. (2005). Atrybucje. Podstawowe teorie, badania i zastosowanie. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.   Google Scholar

Griffith, G. M., Hutchinson, L., Hastings, R. P. (2013). "I’m not a patient, I’m a person": The experiences of individuals with intellectual disabilities and challenging behavior—A thematic synthesis of qualitative studies. Clinical Psychology: Science and Practice, 20(4), 469–488. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/cpsp.12053
Crossref   Google Scholar

Hilton, D. J., Slugoski, B. R. (1986). Knowledge-based causal attribution: The abnormal conditions focus model. Psychological Review, 93(1), 75–88. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0033-295X.93.1.75
Crossref   Google Scholar

Isherwood, T., Burns, M., Naylor, M., Read, S. (2007). ‘Getting into trouble’: A qualitative analysis of the onset of offending in the accounts of men with learning disabilities. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 18(2), 221–234. https://doi.org/10.1080/14789940601111011
Crossref   Google Scholar

Jones, P., Stenfert Kroese, B. (2007). Service users’ views of physical restraint procedures in secure settings for people with learning disabilities. British Journal of Learning Disabilities, 35(1), 50–54. https://doi.org/10.1111/j.1468-3156.2006.00390.x
Crossref   Google Scholar

Kelley, H. H. (1973). The process of causal attribution. American Psychologist, 28(2), 107–128. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0034225
Crossref   Google Scholar

Kurtek, P. (2020a). Causal attribution and coping with classmates' isolation and humiliation in young adults with mild intellectual disability. Journal of Intellectual Disabilities and Offending Behaviour, 11(2), 101–115. https://doi.org/10.1108/JIDOB-10-2019-0019
Crossref   Google Scholar

Kurtek, P. (2020b). Causal attribution and coping with parental dominance and deprecation in youth with mild intellectual disability. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 33(3), 430–441. https://doi.org/10.1111/jar.12685
Crossref   Google Scholar

Lazarus, R. S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. Springer Publishing Company.   Google Scholar

Leffert, J. S., Siperstein, G. N., Widaman, K. F. (2010). Social perception in children with intellectual disabilities: the interpretation of benign and hostile intentions. Journal of Intellectual Disability Research, 54(2), 168–180. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/j.1365-2788.2009.01240.x
Crossref   Google Scholar

Lewicka, M. (2005). Procesy atrybucji. W: J. Strelau (red.), Psychologia: podręcznik akademicki. Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej (t. 3), (s. 45–77). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.   Google Scholar

Matheson, C., Olsen, R. J., Weisner, T. S. (2007). A good friend is hard to find: friendship among adolescents with disabilities. American Journal of Mental Retardation, 112(5), 319–329. https://doi.org/10.1352/0895-8017(2007)112[0319:AGFIHT]2.0.CO;2
Crossref   Google Scholar

Morrissey, C., Langdon, P. E., Geach, N., Chester, V., Ferriter, M., Lindsay, W. R., McCarthy, J., Devapriam, J., Walker, D.-M., Duggan, C., Alexander, R. (2017). A systematic review and synthesis of outcome domains for use within forensic services for people with intellectual disabilities. BJPsych Open, 3(1), 41–56. https://doi.org/10.1192/bjpo.bp.116.003616
Crossref   Google Scholar

Solish, A., Perry, A., Minnes, P. (2010). Participation of children with and without disabilities in social, recreational and leisure activities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23(3), 226–236. https://doi.org/10.1111/j.1468-3148.2009.00525.x
Crossref   Google Scholar

Stevens, M. (2006). Moral positioning: Service user experiences of challenging behaviour in learning disability services. British Journal of Social Work, 36(6), 955–978. https://doi.org/10.1093/bjsw/bch368
Crossref   Google Scholar

Tehrani-Doost, M., Shahrivar, Z., Pakbaz, B., Rezaie, A., Ahmadi, F. (2011). Normative Data and Psychometric Properties of the Child Behavior Checklist and Teacher Rating Form in an Iranian Community Sample. Iranian Journal of Pediatrics, 21(3), 331–342. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23056810/   Google Scholar

Tipton, L. A., Christensen, L., Blacher, J. (2013). Friendship Quality in Adolescents with and without an Intellectual Disability. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 26(6), 522–532. https://doi.org/10.1111/jar.12051
Crossref   Google Scholar

van Den Bogaard, K. J. H. M., Lugtenberg, M., Nijs S., Embregts, P. J. C. M. (2019). Attributions of People with Intellectual Disabilities of Their Own or Other Clients’ Challenging Behavior: A Systematic Review of Qualitative Studies. Journal of Mental Health Research in Intellectual Disabilities, 12(3–4), 126–151. https://psycnet.apa.org/doi/10.1080/19315864.2019.1636911
Crossref   Google Scholar

van Den Bogaard, K. J. H. M., Nijman, H. L. I., Embregts, P. J. C. M. (2020). Attributional styles of support staff working with people with intellectual disabilities exhibiting challenging behavior. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 33(3), 465–474. https://doi.org/10.1111/jar.12688
Crossref   Google Scholar

Webster, A. A., Carter, M. (2012). A descriptive examination of the types of relationships formed between children with developmental disability and their closest peers in inclusive school settings. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 38(1), 1–11. https://doi.org/10.3109/13668250.2012.743650
Crossref   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2024-12-20

Cited By /
Share

Kurtek, P. (2024). Wyznaczniki interpretacji szkolnych sytuacji trudnych młodzieży z lekką niepełnosprawnością intelektualną – w świetle studium przypadku. Przegląd Psychologiczny, 67(3), 71–88. https://doi.org/10.31648/przegldpsychologiczny.10090

Paweł Kurtek 
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Katedra Psychologii
https://orcid.org/0000-0003-2149-6175