Od badań podstawowych do wdrożenia metod terapii i profilaktyki PTSD
Agnieszka Popiel
SWPS Uniwersytet HumanistycznospołecznyBogdan Zawadzki
Uniwersytet WarszawskiAbstrakt
Cel
Pourazowe zaburzenie stresowe (PTSD) dotyczy około 10% ofiar wypadków komunikacyjnych, zaś ponad 50% osób, których doświadczeniem był gwałt lub wojna. PTSD negatywnie wpływa na jakość życia, łączy się z bezpośrednimi i pośrednimi kosztami zdrowotnymi. Każda z tych konsekwencji jest wystarczającą przesłanką do intensyfikowania badań nad skutecznymi metodami leczenia i profilaktyki PTSD.
Teza
Programy badawcze realizowane w latach 2008–2018 na Uniwersytecie Warszawskim we współpracy z naukowcami z Uniwersytetu SWPS miały na celu udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące możliwości spełnienia tych ważnych potrzeb społecznych – poprzez określenie skuteczności metod leczenia (dane mogą zostać użyte w systemowym planowaniu opieki zdrowotnej) i zapobiegania powstawaniu PTSD w grupach narażonych na traumatyzację zawodową.
Konkluzje
Badania podstawowe dotyczyły czynników ryzyka oraz struktury objawów zaburzenia, ale niosły także istotne implikacje praktyczne. Badania nad skutecznością terapii przyniosły nową wiedzę dotyczącą porównania skuteczności psychoterapii, farmakoterapii i leczenia skojarzonego. Autorski program terapii poznawczej wykazał porównywalną skuteczność leczenia do uznanej metody przedłużonej ekspozycji, przy braku konieczności skoncentrowania terapii na przetwarzaniu doświadczenia traumatycznego (przez co stanowi alternatywną metodę terapeutyczną). Bazujący na tej metodzie program profilaktyczny „Skuteczne działanie w stresie” okazał się skuteczny w zapobieganiu PTSD u osób narażonych na traumatyzację zawodową. Jego szczegółowy opis – protokół umożliwiający replikację badań w innych grupach zawodowych wysokiego narażenia na traumę jest dostępny w formie podręcznika. Opublikowane podręczniki, działalność psychoedukacyjna i szeroko zakrojone szkolenia profesjonalistów sprawiły, że metody leczenia i profilaktyki oparte na rodzimych danych empirycznych są dostępne w Polsce. Wyniki badań nad skutecznością terapii zostały uwzględnione w licznych publikacjach zagranicznych oraz standardach NICE leczenia PTSD.
Słowa kluczowe:
pourazowe zaburzenie stresowe (PTSD), terapia, profilaktyka, wdrożeniaBibliografia
American Psychiatric Association (APA) (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fifth edition. Washington: American Psychiatric Association.
Crossref
Google Scholar
American Psychological Association (APA) (2014). Guidelines for prevention in psychology. American Psychologist, 69, 285–296.
Crossref
Google Scholar
Beck, A. T., Steer, R. A., Brown, G. K. (1996). Beck Depression Inventory Manual (2nd ed.). San Antonio, TX: Psychological Corporation.
Crossref
Google Scholar
Beck, A. T., Butler, A. C., Brown, G. K., Dahslgaard, K. K., Newman, C. F., Beck, J. S. (2001). Dysfunctional beliefs discriminate personality disorders. Behavioral Research and Therapy, 39, 1213–1225. DOI: 10.1016/s0005-7967(00)00099-1.
Crossref
Google Scholar
Bisson, J. I., Roberts, N. P., Andrew, M., Cooper, R., Lewis, C. (2013). Psychological therapies for chronic post-traumatic stress disorder (PTSD) in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews, (12). DOI: 10.1002/14651858.CD003388.pub4.
Crossref
Google Scholar
Collins, P. Y., Patel, V., Joestl, S. S., March, D., Insel, T. R., Daar, A. S., Scientific Advisory Board and the Executive Committee of the Grand Challenges on Global Mental Health, Anderson, W., Dhansay, M. A., Phillips, A., Shurin, S., Walport, M., Google Scholar
Ewart, W., Savill, S. J., Bordin, I. A., Costello, E. J., Durkin, M., Fairburn, C., Glass, R. I., Hall, W., Stein, D. J. (2011). Grand challenges in global mental health. Nature, 475(7354), 27–30. DOI: 10.1038/475027a.
Crossref
Google Scholar
Cyniak-Cieciura, M., Zawadzki, B., Strelau, J. (2018). The development of the revised version of the Formal Characteristic of Behaviour – Temperament Inventory FCB-TI(R). Personality and Individual Differences, 127, 117–126. DOI: 10.1016/j.paid.2018.01.036.
Crossref
Google Scholar
Cyniak-Cieciura, M., Staniaszek, K., Popiel, A., Pragłowska, E., Zawadzki, B. (2017). Google Scholar
The structure of PTSD symptoms according to DSM-5 and IDC-11 proposal: A multi sample analysis based on PDS-5. European Psychiatry, 44, 179–186. DOI: 10.1016/j.eurpsy.2017.02.491.
Crossref
Google Scholar
First, M. B., Spitzer, R. L., Gibbon, M., Williams, J. (1996). Structured clinical interview for DSM-IV axis I disorders-Patient edition (SCID-I/P, Version 2.0). New York: Biometrics Research Department, New York State Psychiatric Institute.
Crossref
Google Scholar
First, M., Spitzer, R., Gibbon, M., Williams, J., Benjamin, L. (2007). Structured clinical interview for DSM-IV axis II disorders (SCID-II). Washington, DC: American Psychiatric Press. Google Scholar
Foa, E. B., Gillihan, S. J., Bryant, R. A. (2013). Challenges and successes in dissemination of evidence-based treatments for posttraumatic stress: lessons learned from prolonged exposure therapy for PTSD. Psychological Science in the Public Interest,
Crossref
Google Scholar
Supplement, 14(2), 65e111. Google Scholar
Foa, E. B., Hembree, E. A., Rothbaum, B. (2007). Prolonged exposure therapy for PTSD: Emotional processing of traumatic experiences: Therapist guide. New York, NY: Oxford University Press.
Crossref
Google Scholar
Foa, E. B., McLean, C. P., Zang, Y., Zhong, J., Rauch, S., Porter, K., Knowles, K., Powers, M. B., Kauffman, B. Y. (2015). Psychometric properties of the Posttraumatic Stress Disorder Symptom Scale Interview for DSM-5 (PSSI-5). Psychological Assessment, December 21. DOI: 10.1037/pas0000258.
Crossref
Google Scholar
Hayes, S., Hofmann, S. (2018). Process based CBT: The science and core clinical competencies of cognitive behavioral therapy. New York: New Harbinger Publications. Google Scholar
Howlett, J. R., Stein, M. B. (2016). Prevention of trauma and stressor-related disorders: A review. Neuropsychopharmacology Reviews, 41(1), 357–369. DOI: 10.1038/npp.2015.261.
Crossref
Google Scholar
Kazdin, A. E. (2008). Evidence-based treatment and practice: New opportunities to bridge clinical research and practice, enhance the knowledge base, and improve patient care. American Psychologist, 63(3), 146–159. DOI: 10.1037/0003-066X.63.3.146.
Crossref
Google Scholar
Layard, R., and Clark, D. (2014a). Why more psychological therapy would cost nothing. VOX CEPR’s Policy Portal. Available online at: http://www.voxeu.org/ article/psychological-therapy-costs-nothing [dostęp 27.09.2021].
Crossref
Google Scholar
Layard, R., Clark, D. M. (2014b). Thrive: The power of evidence-based psychological therapies. London: Penguin. Google Scholar
National Institute for Health and Care Excellence (NICE)(2019). Post-traumatic stress disorder (NICE Quality Standard No. 116). (https://www.nice.org.uk/guidance/ng116). Google Scholar
Popiel, A. (2014). Terapia poznawcza poczucia winy związanego z traumą u osób z PTSD. Psychiatria Polska, 48(3), 615–625. Google Scholar
Popiel, A., Pragłowska, E., Zawadzki, B. (2019). Skuteczne działanie w stresie. Osobisty niezbędnik. Gdańsk: GWP. Google Scholar
Popiel, A., Zawadzki, B. (2015). Właściwości psychometryczne polskiej wersji „Kwestionariusza Poczucia Winy Związanego z Traumą” (TRGI-PL), Psychiatria Polska, 49(5), 1089–1099.
Crossref
Google Scholar
Popiel, A., Zawadzki, B., Bielecki, M., Mroziński, B., Pragłowska, E. (w druku). Czy doświadczenie pandemii może prowadzić do pourazowego zaburzenia stresowego (PTSD)? Wyniki badania COVID-STRES. W: Władysław J. Paluchowski, L. Bakiera (red.), Psychospołeczny obraz pierwszej fali pandemii COVID-19 w Polsce. Poznań: Wyd. UAM. Google Scholar
Popiel A., Zawadzki B., Pragłowska E., Teichman, Y. (2015). A randomized controlled trial of prolonged exposure, paroxetine and combined treatment for PTSD following a motor vehicle accident – The „TRAKT” Study. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 48, 17–26. DOI: 10.1016/j.jbtep.2015.01.002.
Crossref
Google Scholar
Popiel, A., Zawadzki, B., Pragłowska, E., Habrat, P., Gajda, P. (2019). Skuteczne działanie w stresie. Program profilaktyki PTSD dla osób narażonych na traumatyzację zawodową. Gdańsk: GWP. Google Scholar
Roe, D., Davidson, L. (2017). Noncompliance, nonadherence, and drop-out: Outmoded terms for modern recovery-oriented mental health. Psychiatric Services, 68(10), 1076–1078. DOI: 10.1176/appi.ps.201600522.
Crossref
Google Scholar
Skeffington, P. M., Rees, C. S., Mazzucchelli, T. G., Kane, R. T. (2016). The primary prevention of PTSD in firefighters: Preliminary results of an RCT with 12-month follow-up. PLoS ONE, 11(7). Article ID e0155873. DOI: 10.1371/journal.pone.0155873.
Crossref
Google Scholar
Strelau, J., Zawadzki, B. (2005). Trauma and temperament as predictors of posttraumatic stress disorder after disaster. European Psychologist, 10, 124–135. DOI: 10.1027/1016-9040.10.2.124.
Crossref
Google Scholar
Symon, E. (2017). Wypadki drogowe w Polsce w 2017 roku. Wydział Profilaktyki w Ruchu Drogowym Biura Prewencji i Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji, Warszawa 2007. Google Scholar
von der Warth, R., Dams, J., Grochtdreis, T., König, H. H. (2020). Economic evaluations and cost analyses in posttraumatic stress disorder: a systematic review. European Journal of Psychotraumatology, 11(1), 1753940. DOI: 10.1080/20008198.2020.1753940.
Crossref
Google Scholar
Westra, H. A., Dozois, D. J. A. (2006). Preparing clients for cognitive behavioral therapy: A randomized pilot study of Motivational Interviewing for anxiety. Cognitive Therapy and Research, 30(4), 481–498. DOI: 10.1007/s10608-006-9016-y.
Crossref
Google Scholar
Weathers, F. W., Blake, D. D., Schnurr, P. P., Kaloupek, D. G., Marx, B. P., Keane, T. M. (2013). The Clinician-Administered PTSD Scale for DSM-5 (CAPS-5). [Assessment] Available from www.ptsd.va.gov. Google Scholar
World Health Organization (WHO)(2018). ICD-11. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems. Eleventh Revision. Geneva: WHO. Google Scholar
Zawadzki, B., Popiel, A. (2014). Na rozstaju dróg: struktura objawów stresu pourazowego (PTSD) po DSM-5, a przed ICD-11. Nauka, 4, 69–86. Google Scholar
Zawadzki, B., Popiel, A., Pragłowska, E. (2021). Temperamentalna reaktywność emocjonalna a objawy pourazowego zaburzenia stresowego (PTSD): podsumowanie wyników badań własnych prowadzonych w pierwszych dwudziestych latach XXI wieku. W: M. Dragan, M. Rzeszutek (red.), Zaburzenia związane z traumą. Uwarunkowania i zapobieganie. Książka dedykowana prof. Mai Lis-Turlejskiej (s. 67–96). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Google Scholar
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny
Uniwersytet Warszawski
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
