„Będziesz kochać bliźniego swego jak siebie samego”? Związek samoopiekuńczości z empatią i zachowaniami altruistycznymi
Aleksandra Pilarska
Zakład Psychologii Osobowości, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniuhttps://orcid.org/0000-0002-9507-8710
Anna Suchańska
Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniuhttps://orcid.org/0000-0003-4462-7588
Abstrakt
Cel
Celem badania było sprawdzenie, czy samoopiekuńczość, rozumiana jako zbiór funkcji zapewniających własne bezpieczeństwo i osobisty rozwój, sprzyja skłonności do empatii i altruizmu.
Metoda
Badanie przeprowadzono on-line na grupie 331 osób, wykorzystując Kwestionariusz samoopiekuńczości, Skalę wrażliwości empatycznej, Kwestionariusz altruizmu oraz Kwestionariusz aprobaty społecznej. Dane analizowano zarówno na podstawie podejścia skoncentrowanego na zmiennych, jak i podejścia skoncentrowanego na osobach.
Wyniki
Uzyskane w analizie ścieżek wyniki ujawniły, że związek zdolności do samoopieki z podejmowaniem zachowań altruistycznych był zapośredniczony przez skłonności do empatycznej troski i przyjmowania cudzej perspektywy. Samoopiekuńczość przyczyniała się do gotowości do zachowań na rzecz innych ludzi, ponieważ sprzyjała empatii zorientowanej na innych. Wyniki analizy skupień potwierdziły, że prawidłowo ukształtowanym zdolnościom do ochrony i opiekowania się sobą towarzyszą empatyczna wrażliwość na dobro innych i gotowość do zachowań altruistycznych. Zarazem jednak pokazały, że deficyt samoopiekuńczości nie wyklucza angażowania się w działania pomocne, jeśli pozwalają one zredukować własne cierpienie empatyczne.
Konkluzje
Rezultaty otrzymane za pośrednictwem analiz korelacyjno-regresyjnych oraz skupień pokazały, że samoopiekuńczość sprzyja dojrzałemu empatyzowaniu – związanemu z empatyczną troską i przyjmowaniem cudzej perspektywy – oraz promuje bezinteresowne działania na rzecz innych osób.
Słowa kluczowe:
samoopiekuńczość, altruizm, empatyczna troska, osobista przykrość, przyjmowanie perspektywyBibliografia
Bartholomew, K., Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244. Google Scholar
Batson, C. D. (1991). The altruism question: Toward a social-psychological answer. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates. Google Scholar
Baumeister, R. F. (2004). Wyczerpywanie się ego i funkcja wykonawcza Ja. W: A. Tesser, R. B. Felson, J. M. Suls (red.), Ja i tożsamość (s. 18–42). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Google Scholar
Berne, E. (1998). Dzień dobry… i co dalej? Poznań: Dom Wydawniczy Rebis. Google Scholar
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Cichocka, A., Bilewicz, M. (2010). Co się kryje w nieistotnych efektach statystycznych? Możliwości zastosowania analizy supresji w psychologii społecznej. Psychologia Społeczna, 5(14), 191–198. Google Scholar
Collins, N. L., Ford, M. B. (2010). Responding to the needs of others: The caregiving behavioral system in intimate relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 27(2), 235–244. Google Scholar
Crowne, D. P., Marlowe, D. (1964). The approval motive: Studies in evaluative dependence. New York: Wiley. Google Scholar
Curran, P. G. (2016). Methods for the detection of carelessly invalid responses in survey data. Journal of Experimental Social Psychology, 66, 4–19, Google Scholar
Davis, M. H. (1980). A multidimensional approach to individual differences in empathy. JSAS Catalog of Selected Documents in Psychology, 10, 85. Google Scholar
Davis, M. H. (2001). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Google Scholar
Drwal, R. Ł., Wilczyńska, J. T. (1995). Opracowanie Kwestionariusza Aprobaty Społecznej Google Scholar
(KAS). W: P. Brzozowski, P. Oleś (red.), Adaptacja kwestionariuszy osobowości (s. 57–66). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Erikson, E. H. (2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS. Google Scholar
Erikson, E. H., Erikson, J. M., Kivnick, H. Q. (1989). Vital involvement in old age. New York: W. W. Norton & Company. Google Scholar
Freud, A. (1963). The concept of developmental lines. The Psychoanalytic Study of the Child, 18, 245–265. Google Scholar
Freud, S. (2004). Wstęp do psychoanalizy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Hartmann, H. (1958). Ego psychology and the problem of adaptation. New York: International University Press. Google Scholar
Joireman, J. A., Needham, T. L., Cummings, A.-L. (2002). Relationships between dimensions of attachment and empathy. North American Journal of Psychology, 4(1), 63–80. Google Scholar
Karbowa, M. (2012). Behawioralna obserwacja fenomenów „bezpiecznej przystani” i „bezpiecznej bazy eksploracji” jako przykład pomiaru zachowań opiekuńczych w związku romantycznym. W: W. J. Paluchowski, A. Bujacz, P. Haładziński, L. Kaczmarek (red.), Nowoczesne metody badawcze w psychologii (s. 127–143). Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM. Google Scholar
Karyłowski, J. (1982). O dwóch typach altruizmu. Wrocław: Ossolineum. Google Scholar
Kaźmierczak, M., Plopa, M., Retowski, S. (2007). Skala wrażliwości empatycznej. Przegląd Psychologiczny, 50(1), 9–24. Google Scholar
Kernberg, O. F. (1976). Object-relations theory and clinical psychoanalysis. New York: Aronson. Google Scholar
Kestenbaum, R., Farber, E. A., Sroufe, L. A. (1989). Individual differences in empathy among preschoolers: Relation to attachment history. New Directions for Child Development, 44, 51–64. Google Scholar
Khantzian, E. J., Mack, J. E. (1983). Self-preservation and the care of the self: Ego instincts reconsidered. The Psychoanalytic Study of the Child, 38, 209–232. Google Scholar
Kozłowska, J. (2005). Style przywiązania a funkcje samoopiekuńcze. Niepublikowana praca magisterska. Poznań: Instytut Psychologii UAM. Google Scholar
Krystal, H. (1978). Self representation and the capacity for self care. Annual of Psychoanalysis, 6, 209–246. Google Scholar
Łaguna, M., Lachowicz-Tabaczek, K., Dzwonkowska, I. (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga – polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2(2), 164–176. Google Scholar
Marsh, H. W., Hau, K.-T., Grayson, D. (2005). Goodness of Fit in Structural Equation Models. W: A. Maydeu-Olivares, J. J. McArdle (red.), Contemporary psychometrics: A festschrift for Roderick P. McDonald (s. 275–340). Mahwah, NJ: Erlbaum. Google Scholar
Maslow, A. (2009). Motywacja i osobowość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Meade, A. W., Craig, S. B. (2012). Identifying careless responses in survey data. Psychological Methods, 17(3), 437–455. Google Scholar
Mikulincer, M., Shaver, P. R. (2017). An attachment perspective on compassion and altruism. W: P. Gilbert (red.), Compassion: Concepts, research and applications (s. 187–202). London: Routledge/Taylor & Francis Group. Google Scholar
Pilarska, A., Suchańska, A. (2021a, maj). W trosce o troskę. Charakterystyka i pomiar samoopiekuńczości. Referat na XXIX Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej pt. Współczesne drogi rozwoju – między obawą a nadzieją. Warszawa, Polska. Google Scholar
Pilarska, A., Suchańska, A. (2021b, październik). Konstrukcja i walidacja Kwestionariusza samoopiekuńczości (KSO). Referat na IV Krajowej Konferencji Psychologii Klinicznej pt. Psychologia kliniczna w teorii i praktyce oddziaływań psychologicznych. Poznań, Polska. Google Scholar
Rhodewalt, F., Morf, C. C. (1995). Self and interpersonal correlates of the Narcissistic Personality Inventory: A review and new findings. Journal of Research in Personality, 29(1), 1–23. Google Scholar
Satorra, A., Bentler, P. M. (1994). Corrections to test statistics and standard errors in covariance structure analysis. W: A. von Eye, C. C. Clogg (red.), Latent variables analysis: Applications for developmental research (s. 399–419). Thousand Oaks, CA: Sage Publications. Google Scholar
Śliwak, J. (2005). Altruizm i jego pomiar. Kwestionariusz A–N. Roczniki Psychologiczne, 8(1), 121–144. Google Scholar
Śliwak, J. (2014). Kwestionariusz A–N (wersja skrócona). Niepublikowane narzędzie. Lublin: Instytut Psychologii KUL. Google Scholar
Stawicka, M. (2008). Autodestruktywność dziecięca w świetle teorii przywiązania. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Google Scholar
Suchańska, A. (1998). Przejawy i uwarunkowania psychologiczne pośredniej autodestruktywności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Google Scholar
Suchańska, A. (2001). W poszukiwaniu wyjaśnień samoniszczenia. Samoniszczenie a kompetencje samoopiekuńcze. Forum Oświatowe, 2(25), 61–73. Google Scholar
Suchańska, A., Pilarska, A., Brzeg, J. (2019). Przywiązanie i kompetencje samoopiekuńcze w wyjaśnianiu pośredniej autodestrukcyjności. Psychologia Rozwojowa, 24(1), 43–51. Google Scholar
Xiang, Y., Wang, Y., Gao, S., Zhang, X., Cui, R. (2018). Neural mechanisms with respect to different paradigms and relevant regulatory factors in empathy for pain. Frontiers in Neuroscience, 12, 507. Google Scholar
Zakład Psychologii Osobowości, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-9507-8710
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
