„Będziesz kochać bliźniego swego jak siebie samego”? Związek samoopiekuńczości z empatią i zachowaniami altruistycznymi

Aleksandra Pilarska

Zakład Psychologii Osobowości, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-9507-8710

Anna Suchańska

Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0003-4462-7588


Abstrakt

Cel

Celem badania było sprawdzenie, czy samoopiekuńczość, rozumiana jako zbiór funkcji zapewniających własne bezpieczeństwo i osobisty rozwój, sprzyja skłonności do empatii i altruizmu.

Metoda

Badanie przeprowadzono on-line na grupie 331 osób, wykorzystując Kwestionariusz samoopiekuńczości, Skalę wrażliwości empatycznej, Kwestionariusz altruizmu oraz Kwestionariusz aprobaty społecznej. Dane analizowano zarówno na podstawie podejścia skoncentrowanego na zmiennych, jak i podejścia skoncentrowanego na osobach.

Wyniki

Uzyskane w analizie ścieżek wyniki ujawniły, że związek zdolności do samoopieki z podejmowaniem zachowań altruistycznych był zapośredniczony przez skłonności do empatycznej troski i przyjmowania cudzej perspektywy. Samoopiekuńczość przyczyniała się do gotowości do zachowań na rzecz innych ludzi, ponieważ sprzyjała empatii zorientowanej na innych. Wyniki analizy skupień potwierdziły, że prawidłowo ukształtowanym zdolnościom do ochrony i opiekowania się sobą towarzyszą empatyczna wrażliwość na dobro innych i gotowość do zachowań altruistycznych. Zarazem jednak pokazały, że deficyt samoopiekuńczości nie wyklucza angażowania się w działania pomocne, jeśli pozwalają one zredukować własne cierpienie empatyczne.

Konkluzje

Rezultaty otrzymane za pośrednictwem analiz korelacyjno-regresyjnych oraz skupień pokazały, że samoopiekuńczość sprzyja dojrzałemu empatyzowaniu – związanemu z empatyczną troską i przyjmowaniem cudzej perspektywy – oraz promuje bezinteresowne działania na rzecz innych osób.


Słowa kluczowe:

samoopiekuńczość, altruizm, empatyczna troska, osobista przykrość, przyjmowanie perspektywy


Bartholomew, K., Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244.
Crossref   Google Scholar

Batson, C. D. (1991). The altruism question: Toward a social-psychological answer. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.   Google Scholar

Baumeister, R. F. (2004). Wyczerpywanie się ego i funkcja wykonawcza Ja. W: A. Tesser, R. B. Felson, J. M. Suls (red.), Ja i tożsamość (s. 18–42). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.   Google Scholar

Berne, E. (1998). Dzień dobry… i co dalej? Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.   Google Scholar

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.   Google Scholar

Cichocka, A., Bilewicz, M. (2010). Co się kryje w nieistotnych efektach statystycznych? Możliwości zastosowania analizy supresji w psychologii społecznej. Psychologia Społeczna, 5(14), 191–198.
Crossref   Google Scholar

Collins, N. L., Ford, M. B. (2010). Responding to the needs of others: The caregiving behavioral system in intimate relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 27(2), 235–244.
Crossref   Google Scholar

Crowne, D. P., Marlowe, D. (1964). The approval motive: Studies in evaluative dependence. New York: Wiley.   Google Scholar

Curran, P. G. (2016). Methods for the detection of carelessly invalid responses in survey data. Journal of Experimental Social Psychology, 66, 4–19,
Crossref   Google Scholar

Davis, M. H. (1980). A multidimensional approach to individual differences in empathy. JSAS Catalog of Selected Documents in Psychology, 10, 85.   Google Scholar

Davis, M. H. (2001). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.   Google Scholar

Drwal, R. Ł., Wilczyńska, J. T. (1995). Opracowanie Kwestionariusza Aprobaty Społecznej   Google Scholar

(KAS). W: P. Brzozowski, P. Oleś (red.), Adaptacja kwestionariuszy osobowości (s. 57–66). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.   Google Scholar

Erikson, E. H. (2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.   Google Scholar

Erikson, E. H., Erikson, J. M., Kivnick, H. Q. (1989). Vital involvement in old age. New York: W. W. Norton & Company.   Google Scholar

Freud, A. (1963). The concept of developmental lines. The Psychoanalytic Study of the Child, 18, 245–265.
Crossref   Google Scholar

Freud, S. (2004). Wstęp do psychoanalizy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.   Google Scholar

Hartmann, H. (1958). Ego psychology and the problem of adaptation. New York: International University Press.
Crossref   Google Scholar

Joireman, J. A., Needham, T. L., Cummings, A.-L. (2002). Relationships between dimensions of attachment and empathy. North American Journal of Psychology, 4(1), 63–80.   Google Scholar

Karbowa, M. (2012). Behawioralna obserwacja fenomenów „bezpiecznej przystani” i „bezpiecznej bazy eksploracji” jako przykład pomiaru zachowań opiekuńczych w związku romantycznym. W: W. J. Paluchowski, A. Bujacz, P. Haładziński, L. Kaczmarek (red.), Nowoczesne metody badawcze w psychologii (s. 127–143). Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM.   Google Scholar

Karyłowski, J. (1982). O dwóch typach altruizmu. Wrocław: Ossolineum.   Google Scholar

Kaźmierczak, M., Plopa, M., Retowski, S. (2007). Skala wrażliwości empatycznej. Przegląd Psychologiczny, 50(1), 9–24.   Google Scholar

Kernberg, O. F. (1976). Object-relations theory and clinical psychoanalysis. New York: Aronson.   Google Scholar

Kestenbaum, R., Farber, E. A., Sroufe, L. A. (1989). Individual differences in empathy among preschoolers: Relation to attachment history. New Directions for Child Development, 44, 51–64.
Crossref   Google Scholar

Khantzian, E. J., Mack, J. E. (1983). Self-preservation and the care of the self: Ego instincts reconsidered. The Psychoanalytic Study of the Child, 38, 209–232.
Crossref   Google Scholar

Kozłowska, J. (2005). Style przywiązania a funkcje samoopiekuńcze. Niepublikowana praca magisterska. Poznań: Instytut Psychologii UAM.   Google Scholar

Krystal, H. (1978). Self representation and the capacity for self care. Annual of Psychoanalysis, 6, 209–246.   Google Scholar

Łaguna, M., Lachowicz-Tabaczek, K., Dzwonkowska, I. (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga – polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2(2), 164–176.   Google Scholar

Marsh, H. W., Hau, K.-T., Grayson, D. (2005). Goodness of Fit in Structural Equation Models. W: A. Maydeu-Olivares, J. J. McArdle (red.), Contemporary psychometrics: A festschrift for Roderick P. McDonald (s. 275–340). Mahwah, NJ: Erlbaum.   Google Scholar

Maslow, A. (2009). Motywacja i osobowość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.   Google Scholar

Meade, A. W., Craig, S. B. (2012). Identifying careless responses in survey data. Psychological Methods, 17(3), 437–455.
Crossref   Google Scholar

Mikulincer, M., Shaver, P. R. (2017). An attachment perspective on compassion and altruism. W: P. Gilbert (red.), Compassion: Concepts, research and applications (s. 187–202). London: Routledge/Taylor & Francis Group.
Crossref   Google Scholar

Pilarska, A., Suchańska, A. (2021a, maj). W trosce o troskę. Charakterystyka i pomiar samoopiekuńczości. Referat na XXIX Ogólnopolskiej Konferencji Psychologii Rozwojowej pt. Współczesne drogi rozwoju – między obawą a nadzieją. Warszawa, Polska.   Google Scholar

Pilarska, A., Suchańska, A. (2021b, październik). Konstrukcja i walidacja Kwestionariusza samoopiekuńczości (KSO). Referat na IV Krajowej Konferencji Psychologii Klinicznej pt. Psychologia kliniczna w teorii i praktyce oddziaływań psychologicznych. Poznań, Polska.   Google Scholar

Rhodewalt, F., Morf, C. C. (1995). Self and interpersonal correlates of the Narcissistic Personality Inventory: A review and new findings. Journal of Research in Personality, 29(1), 1–23.
Crossref   Google Scholar

Satorra, A., Bentler, P. M. (1994). Corrections to test statistics and standard errors in covariance structure analysis. W: A. von Eye, C. C. Clogg (red.), Latent variables analysis: Applications for developmental research (s. 399–419). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.   Google Scholar

Śliwak, J. (2005). Altruizm i jego pomiar. Kwestionariusz A–N. Roczniki Psychologiczne, 8(1), 121–144.   Google Scholar

Śliwak, J. (2014). Kwestionariusz A–N (wersja skrócona). Niepublikowane narzędzie. Lublin: Instytut Psychologii KUL.   Google Scholar

Stawicka, M. (2008). Autodestruktywność dziecięca w świetle teorii przywiązania. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.   Google Scholar

Suchańska, A. (1998). Przejawy i uwarunkowania psychologiczne pośredniej autodestruktywności. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.   Google Scholar

Suchańska, A. (2001). W poszukiwaniu wyjaśnień samoniszczenia. Samoniszczenie a kompetencje samoopiekuńcze. Forum Oświatowe, 2(25), 61–73.   Google Scholar

Suchańska, A., Pilarska, A., Brzeg, J. (2019). Przywiązanie i kompetencje samoopiekuńcze w wyjaśnianiu pośredniej autodestrukcyjności. Psychologia Rozwojowa, 24(1), 43–51.
Crossref   Google Scholar

Xiang, Y., Wang, Y., Gao, S., Zhang, X., Cui, R. (2018). Neural mechanisms with respect to different paradigms and relevant regulatory factors in empathy for pain. Frontiers in Neuroscience, 12, 507.
Crossref   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-12-23

Cited By /
Share

Pilarska, A., & Suchańska, A. (2022). „Będziesz kochać bliźniego swego jak siebie samego”? Związek samoopiekuńczości z empatią i zachowaniami altruistycznymi. Przegląd Psychologiczny, 65(1), 7–24. https://doi.org/10.31648/przegldpsychologiczny.8534

Aleksandra Pilarska 
Zakład Psychologii Osobowości, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0002-9507-8710
Anna Suchańska 
Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu
https://orcid.org/0000-0003-4462-7588