Unikowa strategia radzenia sobie młodzieży w sytuacjach konfliktu społecznego: próba określenia osobowościowych i rodzinnych predyktorów
Danuta Borecka-Biernat
Instytut Psychologii, Uniwersytet Wrocławskihttps://orcid.org/0000-0003-1401-9821
Abstrakt
Cel
Celem badań było poszukiwanie osobowościowych i rodzinnych predyktorów strategii unikowego radzenia sobie dorastającej młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego.
Metoda
Badania przeprowadzono wśród 893 gimnazjalistów. Posłużono się Skalą samooceny (SES) Rosenberga w adaptacji Dzwonkowskiej, Lachowicz-Tabaczek i Łaguny, Kwestionariuszem do badania poczucia kontroli (KBPK) Krasowicz i Kurzyp-Wojnarskiej, Kwestionariuszem oceny stresu (KOS) Włodarczyk i Wrześniewskiego, Trójczynnikowym inwentarzem stanów i cech osobowości (TISCO) Spielbergera, Skalą postaw rodzicielskich (SPR) Plopy, Kwestionariuszem strategii radzenia sobie rodziców w sytuacji konfliktu społecznego (KSRwSK) Boreckiej-Biernat, Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego (KSMK) Boreckiej-Biernat.
Wyniki
Silne przekonanie młodzieży o wpływie innych na pozytywne i negatywne skutki zdarzeń, spostrzeganie konfliktu społecznego jako wyzwanie i reagowanie na niego gniewem lub lękiem współwystępuje z tendencją do unikowego reagowania na konflikt. Wśród rodzinnych uwarunkowań strategii unikowego radzenia sobie ważne miejsce zajmują nieprawidłowe postawy wychowawcze rodziców w stosunku do dorastającego dziecka oraz wzór strategii unikowego radzenia sobie rodzica w sytuacji konfliktu społecznego
Wnioski
Poznanie przesłanek unikowej strategii radzenia sobie młodego człowieka w wieku dorastania pozwoli wychowawcy na lepsze zrozumienie jego zachowania w sytuacji konfliktu społecznego i spojrzenie na przyczyny tego zachowania z jego perspektywy. Zrozumienie determinant takiego zachowania jest konieczne przy opracowaniu strategii wychowawczych, kreujących jednostkę radzącą sobie w sposób dojrzały z konfliktem.
Słowa kluczowe:
młodzież, osobowość, rodzina, strategia unikowego radzenia sobie, sytuacja konfliktu społecznegoBibliografia
Abdullah, S., Alhurani, A., Dekker, R., Ahmad, M., Miller, J., Yousef, K., Abdulqader, B., Salami, I., Lennie, T., Randall, D., Moser D. (2018). Stress, cognitive appraisal, coping, and event free survival in patients with heart failure. Heart & Lung, 47(3), 205–210.
Crossref
Google Scholar
Adesina, O. (2012). Emotional intelligence, locus of control and conflict handling skills as predictors of non-violent behaviour among university students in south-western Nigeria. IFE Psychologia, 20(2), 31–38. Google Scholar
Anshel, M., Wells, B. (2000). Personal and Situational Variables that Describe Coping with Acute Stress in Competitive Sport. Journal of Social Psychology, 140(4), 434–450.
Crossref
Google Scholar
Antonini, D. (1998). Relationship Between the Big Five Personality Factors and Conflict Management Styles. International Journal of Conflict Management, 9(4), 336–355. DOI: 10.1108/eb022814.
Crossref
Google Scholar
Balawajder, K. (2010). Zachowania uczestników konfliktu interpersonalnego. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (s. 137–179). Warszawa: Difin. Google Scholar
Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: PWN. Google Scholar
Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Akademickie Sedno. Google Scholar
Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Google Scholar
Borecka-Biernat, D. (2012). Kwestionariusz strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. Psychologia Wychowawcza, 1–2, 86–118.
Crossref
Google Scholar
Borecka-Biernat, D. (2013). Kwestionariusz strategii radzenia sobie rodziców w sytuacjach konfliktu społecznego w percepcji dziecka. W: M. Straś-Romanowska (red.), Drogi rozwoju psychologii wrocławskiej: tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów psychologicznych w Uniwersytecie Wrocławskim (s. 223–245).Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Google Scholar
Borecka-Biernat, D., Kurtek, P., Woźniak-Krakowian, A. (2018). Radzenie sobie młodzieży w sytuacjach trudnych. Warszawa: Difin. Google Scholar
Borecka-Biernat, D., Wajszczyk, K., Walęcka-Matyja, K. (2019). Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych: wybrane problemy. Warszawa: Difin . Google Scholar
Didymus, F., Fletcher, D. (2014). Swimmers’ experiences of organizational stress: Exploring the role of cognitive appraisal and coping strategies. Journal of Clinical Sport Psychology, 8(2), 159–183.
Crossref
Google Scholar
Domińska-Werbel, D. (2014). Psychologiczne uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w trudnych sytuacjach społecznych. Legnica: WPWSZ. Google Scholar
Dzwonkowska, I., Lachowicz-Tabaczek, K., Łaguna, M. (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga – polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2, 164–176. Google Scholar
Frijda, N. (2002). Emocje są funkcjonalne na ogół. W: P. Ekman, R. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 20–24). Gdańsk: GWP. Google Scholar
Gurba, E. (2020). Konflikt rodziców z nastolatkami jako źródło doświadczanego stresu. W: A. Senejko, A. Czapiga (red.), Oswojenie traumy. Przegląd zagadnień (s. 125–144). Kraków: Impuls. Google Scholar
Heszen-Niejodek, I. (2000). Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3 (s. 465–493). Gdańsk: GWP. Google Scholar
Heszen-Niejodek, I. (2002). Emocje, ocena poznawcza i strategie w procesie radzenia sobie. W: I. Heszen-Niejodek (red.), Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem (s. 174–197). Poznań: Wydawnictwo Stowarzyszenie Psychologia i Architektura. Google Scholar
Hisli Sahin, N., Basim, H., Cetin, F. (2009). Locus of Control and Self Concept in Interpersonal Conflict Resolution Approaches. Turkish Journal of Psychiatry, 20, 153–163. Google Scholar
Humphrey, R. (2006). Promising research opportunities in emotions and coping with conflict. Journal of Management & Organization, 12, 179–186. DOI: 10.1017/S1833367200004107.
Crossref
Google Scholar
Januszewska, E. (2001). Style reagowania na stres w kontekście postaw rodzicielskich. Badania młodzieży w okresie adolescencji. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 311–344). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. Google Scholar
Kobosko, J. (2013). Radzenie sobie ze stresem i samoocena słyszących ojców a głuchota dziecka. Nowa Audiofonologia, 1, 36–44. Google Scholar
Krasowicz, G., Kurzyp-Wojnarska, A. (1990). Kwestionariusz do badania poczucia kontroli (KBPK). Podręcznik. Warszawa: Laboratorium Technik Diagnostycznych im. B. Zawadzkiego. Google Scholar
Krok, D. (2007). Strategie rozwiązywania konfliktów w systemie rodzinnym. Roczniki Teologiczne, LIV(10), 119–138. Google Scholar
Kurtek, P. (2005). Regulacyjna rola poczucia kontroli w radzeniu sobie młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia w sytuacjach trudnych. Przegląd Psychologiczny, 3, 277–294. Google Scholar
Larsson, B., Lennart, M., Morris, R. (2000). Anxiety in Swedish school children: Situational specificity, informant variability and coping strategies. Scandinvian Journal of Behaviour Therapy, 29(3–4), 127–139.
Crossref
Google Scholar
Lazarus, R. (1986). Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne, 3–4, 2–40. Google Scholar
Lazarus, R., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer Verlag. Google Scholar
Leary, M., Kowalski, R. (2001). Lęk społeczny. Gdańsk: GWP. Google Scholar
Lemerise, E., Dodge, K. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji. W: M. Lewis, J. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 745–760). Gdańsk: GWP. Google Scholar
Leśniak, A. (2003). Wpływ samooceny na funkcjonowanie uczniów. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 6, 33–36. Google Scholar
Mikulincer, M., Victor, F. (1995). Appraisal of and coping with real-life stressful situation: The contribution of attachment styles. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(4), 406–415.
Crossref
Google Scholar
Minda, M. (2019). The perception of parental attitudes and styles to deal with stress among the young attending to athletic championship schools. Journal of Education, Health and Sport, 9(9), 306–316. Google Scholar
Oleś, M. (1998). Asertywność u dzieci. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. Google Scholar
Plopa, M. (2015). Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls. Google Scholar
Polak, K. (2010). Uczeń w sytuacji konfliktów szkolnych. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież (s. 23–39). Warszawa: Difin. Google Scholar
Riesch, S., Bush, L., Nelson, C., Ohm, B., Portz, P., Abell, B., Wightman, M., Jenkins, P.(2000). Topics of conflict between parents and young adolescents. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 5(1), 27–40.
Crossref
Google Scholar
Rostowska, T. (1997). Zgodność strategii radzenia sobie ze stresem u rodziców i ich dorosłych dzieci. W: J. Rostowski, T. Rostowska, I. Janicka (red.), Psychospołeczne aspekty rozwoju człowieka (s. 389–399). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Google Scholar
Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Analiza psychologiczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Google Scholar
Rotter, J. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control reiforcement. Psychological Monographs, 80(1), 1–28.
Crossref
Google Scholar
Rychlak, J., Legerski, A. (1967). A sociocultural theory of apropriate sexual role identification and level of personal adjustment. Journal of Personality, 1, 36–38.
Crossref
Google Scholar
Sandy, S., Boardman, S., Deutsch, M. (2005). Osobowość a konflikt. W: M. Deutsch, P. Coleman (red.), Rozwiązywanie konfliktów (s. 286–311). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Google Scholar
Sikorski, W. (2015). Lęk komunikacyjny u uczniów a ich sposoby reagowania w sytuacjach konfliktu w klasie szkolnej. W: D. Borecka-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej (s. 126–146). Warszawa: Wydawnictwo Difin. Google Scholar
Szpitalak, M., Polczyk, R. (2015). Samoocena.Geneza, struktura, funkcje i metody pomiaru. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Google Scholar
Talik, E. (2010). Poczucie kontrowalności sytuacji stresowej a strategie radzenia sobie ze stresem u adolescentów. Polskie Forum Psychologiczne, 1, 49–65. Google Scholar
Taylor, M. (2010). Does Locus of Control Predict Young Adult Conflict Strategies with Superiors? An Examination of Control Orientation and the Organizational Communication Conflict Instrument. North American Journal of Psychology, 12(3), 455–458. Google Scholar
Tyszkowa, M. (1986). Zachowanie się dzieci w sytuacjach trudnych. Warszawa: PWN. Google Scholar
Williams, K., McGillicuddy-De Lisi, A. (2000). Coping strategies in Adolescent. Journal of Applied Developmental Psychology, 20, 537–549.
Crossref
Google Scholar
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2005). Ocena stresu w kategoriach wyznania u chorych po zawale serca – próba syntezy na podstawie danych empirycznych. Przegląd Psychologiczny, 48, 339–358. Google Scholar
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2010). Kwestionariusz Oceny Stresu (KOS). Przegląd Psychologiczny, 4, 479–496. Google Scholar
Wosińska, W. (2004). Psychologia życia społecznego. Podręcznik psychologii społecznej dla praktyków i studentów. Gdańsk: GWP. Google Scholar
Wrześniewski, K. (1991). Trójczynnikowy inwentarz stanów i cech osobowości. Przegląd Lekarski, 2, 222–225. Google Scholar
Zimbardo, P. (2011). Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Instytut Psychologii, Uniwersytet Wrocławski
https://orcid.org/0000-0003-1401-9821
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.