Różne reakcje rodziców na przejawy złości dwu- i trzyletnich dzieci
Joanna Szczęsna
Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. J. Brudzińskiego w Bydgoszczyhttps://orcid.org/0009-0002-6121-1381
Małgorzata Wójtowicz-Szefler
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Psychologiihttps://orcid.org/0000-0003-4822-2473
Abstrakt
Cel: Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie różnych reakcji rodziców na przejawy złości dwu- i trzyletnich dzieci (reaktywnych metod wychowawczych) oraz ustalenie, które
z czynników (wiek, płeć, wykształcenie i miejsce zamieszkania) różnicują reakcje rodziców na zachowania dziecka. Ponadto celem badania było ustalenie, jakie reaktywne metody wychowawcze stosują rodzice ze względu na rodzaj sytuacji, które odzwierciedlają behawioralne przejawy autonomii małych dzieci.
Metoda: Badanie kwestionariuszowe, które przeprowadzono na próbie 120 rodziców mających dwu- i trzyletnie dzieci (po 60 kobiet i mężczyzn). Wykorzystano autorski kwestionariusz, stworzony na podstawie teorii kryzysu trzeciego roku życia Lwa Wygotskiego (2002). Zadaniem osób badanych było opisanie swojej reakcji na behawioralne przejawy złości małego dziecka w siedmiu sytuacjach z życia codziennego (negatywizm, upór, krnąbrność, samowola, sprzeciw – bunt, deprecjacja i despotyzm).
Wyniki: Rodzice deklarowali korzystanie ze wszystkich reaktywnych metod wychowawczych – zarówno indukcyjnych, jak i imperatywnych (punitywnych i agresji psychologicznej) w reakcji na przejawy złości swoich dwu- i trzyletnich dzieci. Istotnymi predyktorami metod indukcyjnych i punitywnych okazały się wiek i poziom wykształcenia rodzica, natomiast dla agresji psychologicznej – jego płeć i miejsce zamieszkania. Z badania wynika, iż wyłącznie kobiety posługują się w relacji z dwu- i trzylatkiem agresją psychologiczną, której stosowanie jest tym częstsze, im bardziej zagrożony jest autorytet matki, a sprzeciw dziecka wobec jej woli staje się coraz bardziej wyraźny.
Konkluzje: Behawioralne przejawy autonomii dwu- i trzylatków są uwarunkowane naturalnym rozwojowo kryzysem trzeciego roku życia. To wyraz frustracji małego dziecka, nie zaś przejaw zachowań agresywnych, który wymaga zastosowania przez rodziców odpowiednich metod wychowawczych. Na podstawie badania ustalono, że rodzice w głównej mierze deklarują równoczesne korzystanie z metod indukcyjnych i punitywnych, jednak im częściej dziecko przejawia autonomię, tym deklarowana skłonność rodziców do stosowania metod karzących wzrasta.
Słowa kluczowe:
reaktywne metody wychowawcze, przejawy złości dwu- i trzyletnich dzieciBibliografia
Appelt, K. (2021). Wiek poniemowlęcy. Jak rozpoznać potencjał dziecka? W: A. I. Brzezińska (red.), Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa (s. 119–126). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Google Scholar
Aronson, E., Wilson T. D., Akert, R. M. (1997). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Zysk i S-ka. Google Scholar
Baron, R. A., Richardson, D. R. (1994). Human Aggression. Plenum Press. Google Scholar
Basiaga, J. (2020). Style wychowania zawodowych rodziców zastępczych. Wychowanie w Rodzinie, 23(2), 99–119. https://doi.org/10.34616/wwr.2020.2.099.119 Google Scholar
Białecka-Pikul, M. (2011). Wczesne dzieciństwo. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 172–201). Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Czub, M. (2014). Rozwój dziecka. Wczesne dzieciństwo. W: A. I. Brzezińska (red.), Niezbędnik nauczyciela. Seria I: Rozwój w okresie dzieciństwa i dorastania (s. 7–21). Instytut Badań Edukacyjnych. Google Scholar
Dakowicz, L., Halicka, M., Skreczko, A. (2015). Kompetencje wychowawcze białostockich rodziców. Studia nad Rodziną, R. XIX 2(37), 165–182. https://doi.org/10.21697/snr.2015.37.2.08. Google Scholar
Dallaire, D. H., Pineda, A. Q., Cole, D. A., Ciesla, J. A., Jacquez, F., LaGrange, B., Bruce, A. E. (2006). Relation of Positive and Negative Parenting to Children’s Depressive Symptoms. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 35(2), 313–322. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3502_15 Google Scholar
Domański, H., Przybysz, D., Wyrzykowska, K., Zawadzka, K. (2022). Praktyki wychowawcze a transmisja wzorów kulturowych w rodzinie. Kultura i Społeczeństwo, 66(1), 123–148. https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.1.6 Google Scholar
Dominiak-Kochanek, M. (2017). Metody wychowawcze rodziców a agresja interpersonalna młodych dorosłych. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej. Google Scholar
Eagly, A. H., Steffen, V. J. (1986). Gender and Aggressive Behavior. A Meta-Analytic Review of the Social Psychological Literature. Psychological Bulletin, 100(3), 309–330. https://doi.org/10.1037/0033-2909.100.3.309 Google Scholar
Engle, J. M., McElwain, N. L. (2010). Parental Reactions to Toddlers’ Negative Emotions and Child Negative Emotionality as Correlates of Problem Behavior at the Age of Three. Social Development, 20(2), 251–271. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2010.00583.x Google Scholar
Erikson, E. (2004). Tożsamość a cykl życia. Zysk i S-ka. Google Scholar
Frączek, A. (1980). Z zagadnień psychologii agresji. WSPS. Google Scholar
Grzegorzewska, I. (2012). Czy zachowania rodziców wobec dzieci są niezmienne? Uwarunkowania stabilności i zmienności sprawowania funkcji rodzicielskich. Edukacja Dorosłych, 1(66), 89–98. Google Scholar
Keefer, L. R. (2005). Defiant Behavior in Two-and Three-Year-Olds: A Vygotskian Approach. Early Childhood Education Journal, 33(2), 105–111. https://doi.org/10.1007/s10643-005-0001-y. Google Scholar
Kielar-Turska, M. (2011). Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki (s. 202–233). Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Kozłowski, W., Matczak, E. (2015). Wartości wychowawcze rodziców: dawniej i dziś. Journal of Modern Science, 1(24), 107–128. Google Scholar
Krahé, B. (2005). Agresja. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Google Scholar
Lasota, A. (2017). Responsywność opiekuna a poczucie autonomii dziecka we wczesnym dzieciństwie. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, 2(5), 84–100. https://doi.org/10.18778/2450-4491.05.06. Google Scholar
Mash, E. J., Johnston, Ch. (1990). Determinants of Parenting Stress: Illustrations from Families of Hyperactive Children and Familes of Physically Abused Children. Journal of Clinical Child Psychology, 19(4), 313–328. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp1904_3 Google Scholar
McKay, M., Fanning, P., Paleg, K., Landis, D. (2013). Kiedy twoja złość krzywdzi dziecko. MiND. Google Scholar
Obuchowska, I. (2000). Agresja dzieci w perspektywie rozwojowej. W: B. Kaja (red.), Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja, t. 3 (s. 16–26). Akademia Bydgoska. Google Scholar
Okoń, W. (1992). Słownik pedagogiczny. PWN. Google Scholar
Ostafińska-Molik, B., Wysocka, E. (2014). Style wychowania w rodzinie pochodzenia w percepcji młodzieży gimnazjalnej i ich znaczenie rozwojowe – próba teoretycznej i empirycznej egzemplifikacji. Przegląd Psychologiczny, 2(25), 213–234. Google Scholar
Skorny, Z. (1989). Mechanizmy regulacyjne ludzkiego działania. Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Surzykiewicz, J. (2000). Agresja i przemoc w szkole. Uwarunkowania socjoekonomiczne. CMPP. Google Scholar
Szczepanik, R. (2007). Kulturowo społeczna płeć agresji. Perspektywa pedagogiczna. W: J. Wawrzyniak (red.), Socjologiczne i psychopedagogiczne aspekty przemocy (s. 57–68). Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej. Google Scholar
Szczęsna, J. (2021). Sposoby reagowania rodziców na przejawy złości dwu- i trzyletnich dzieci [niepublikowana praca magisterska]. UKW. Google Scholar
Sypniewska, B. A., Rawa-Siarkowska, O. (2015). Regionalny rynek pracy w opinii mieszkańców wsi i miast. Zeszyty Naukowe PWSZ, 22, 289–298. Google Scholar
Taillieu, T. L., Brownridge, D. A. (2015). The Impact of Aggressive Parental Discipline Experienced in Childhood on Externalizing Problem Behavior in Early Adulthood. Journ Child & Adolescent Trauma, 8(4), 253–264. https://doi.org/10.1007/s40653-015-0063-y Google Scholar
Truskolaska, J. (2010). Opieka wychowanie i partnerstwo w rodzinach wiejskich i miejskich. KUL. Google Scholar
Walęcka-Matyja, K. (2013). Zachowania agresywne adolescentów jako efekt stylu wychowania w rodzinie pochodzenia. W: D. Borecka-Biernat (red.), Zachowania agresywne dzieci i młodzieży. Uwarunkowania oraz możliwości ich przezwyciężania (s. 99–123). Wydawnictwo Difin. Google Scholar
Wąsiński, A., Górniok-Naglik, A. (2016). Style wychowania w rodzinach miejskich i wiejskich. Zderzenie preferencji gimnazjalistów i ich rodziców. Wychowanie w Rodzinie, 13(1), 215–256. https://doi.org/10.23734/wwr20161.215.256 Google Scholar
Wojciechowska, J. (2003). Wczesne dzieciństwo – drugi i trzeci rok życia: zagrożenia rozwoju. Remedium, 6(124), 21–25. Google Scholar
Wolińska, J. M. (2004). Agresywność młodzieży: problem indywidualny i społeczny. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Google Scholar
Wójtowicz-Dacka, M. (2012). Wiedza o potrzebach psychicznych małych dzieci w opinii dwóch pokoleń rodziców. Przegląd Psychologiczny, 1(25), 286–298. Google Scholar
Wygotski, L. S. (2002). Kryzys trzeciego roku życia. W: B. I. Brzezińska i M. Marchow (red.), Wybrane prace psychologiczne. T. II: Dzieciństwo i dorastanie (s. 131–140). Wydawnictwo Zysk i S-ka. Google Scholar
Zimbardo, P. G., Gerrig, R. J. (2019). Psychologia i życie. PWN. Google Scholar
Żurawski, T. (2011). Świadomość wychowawcza a wykształcenie rodziców. Pedagogika Rodziny, 1(2), 185–193. Google Scholar
Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. J. Brudzińskiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0009-0002-6121-1381
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Psychologii
https://orcid.org/0000-0003-4822-2473
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
