Pandemia COVID-19 i zanieczyszczenie środowiska – percepcja zagrożeń, gotowość ponoszenia kosztów ekonomicznych, zasoby psychologiczne i zachowania
Grażyna Wąsowicz
Akademia Leona Koźmińskiego, Katedra Psychologii Ekonomicznejhttps://orcid.org/0000-0003-4769-8963
Abstrakt
Cele: 1. Porównanie percepcji zagrożeń COVID-19 i zanieczyszczeniem środowiska, gotowości do ponoszenia kosztów w celu ochrony przed tymi zagrożeniami oraz percepcji kompetencji do przeciwdziałania tym zagrożeniom. 2. Porównanie układu zależności między analizowanymi zmiennymi w kontekście obu zagrożeń między: (a) percepcją zagrożeń a gotowością ponoszenia kosztów ekonomicznych i gotowością podejmowania zachowań chroniących przed zagrożeniem; (b) percepcją zagrożeń i gotowością ponoszenia kosztów a zachowaniami; (c) zasobami psychologicznymi (aspiracje życiowe, percepowane kompetencje i strategie radzenia sobie ze stresem) a gotowością ponoszenia kosztów i zachowaniami.
Metoda: W badaniu online wzięło udział 300 osób, 50% kobiet i 50% mężczyzn, w wieku od 19 do 59 lat (M = 39,79, SD = 11). Wykorzystano w nim skale: percepcji zagrożenia COVID-19 (Cypryańska i Nezlek, 2020); gotowości ponoszenia kosztów COVID-19 (Cypryańska i Nezlek, 2020) – obie zastosowane także w kontekście zagrożenia zanieczyszczeniem środowiska; Inwentarz strategii radzenia sobie ze stresem (Addison i in., 2007); Indeks aspiracji życiowych-23 (Grouzet i in., 2005) oraz skale percepowanych kompetencji ochrony zdrowia przed COVID-19 i zmiany zachowań konsumpcyjnych (inspirowane Williams i in., 1998). Zmienne przewidywane to podejmowanie zachowań ochronnych przed COVID-19 i zachowań zmniejszających zanieczyszczenia środowiska.
Wyniki: Zagrożenie zanieczyszczeniem środowiska jest spostrzegane jako silniejsze, większa jest gotowość ponoszenia kosztów ekonomicznych i silniej są percepowane kompetencje niż w przypadku zagrożenia COVID-19. Istnieją podobieństwa i różnice w układzie zależności w modelach dla badanych zagrożeń. Istotne dla zmiany zachowań w obliczu zagrożenia są: percepcja zagrożenia dla jednostki i dla świata, wspólnotowość, percepowane kompetencje i strategie radzenia sobie ze stresem.
Konkluzja: Każde z zagrożeń ma swoją specyfikę, którą należy brać pod uwagę, poszukując predyktorów różnych aspektów funkcjonowania jednostek w jego obliczu i opracowując strategie komunikacyjne nakierowane na zmianę zachowań.
Słowa kluczowe:
COVID-19, koszty ekonomiczne, stres, zagrożenie, zanieczyszczenie środowiska, zasoby psychologiczneBibliografia
Addison, C. C., Campbell-Jenkins, B. W., Sarpong, D. F., Kibler, J., Singh, M., Dubbert, P., Wilson, G., Payne, T., Taylor, H. (2007). Psychometric evaluation of a Coping Strategies Inventory Short-Form (CSI-SF) in the Jackson Heart Study cohort. International Journal of Environmental Research and Public Health, 4(4), 289–295. https://doi.org/10.3390/ijerph200704040004 Google Scholar
Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179–211. Google Scholar
https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T Google Scholar
Aldwin, C. A. (2000). Stress, coping and development: An integrative perspective. Guildford Press. Google Scholar
APS (Australian Psychological Society). (b.d.). Coping and adapting to climate change. Pobrane 10 sierpnia 2023 z: https://psychology.org.au/community/advocacy-social-issues/environment-climate-change-psychology/resources-for-psychologists-and-others-advocating/coping-and-adapting-to-climate-change Google Scholar
Bish, A., Michie, S. (2010). Demographic and attitudinal determinants of protective behaviours during a pandemic: a review. British Journal of Health Psychology, 15, 797–824. https://doi.org/10.1348/135910710X485826 Google Scholar
Bonneville-Roussy, A., Evans, P., Verner-Filion, J., Vallerand, R. J., Bouffard, T. (2017). Motivation and coping with the stress of assessment: Gender differences in outcomes for university students. Contemporary Educational Psychology, 48, 28–42. Google Scholar
https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2016.08.003 Google Scholar
Cheng, C., Ying, W., Ebrahimi, O. V., Wong, K. F. E. (2023). Coping style and mental health amid the first wave of the COVID-19 pandemic: a culture-moderated meta-analysis of 44 nations. Health Psychology Review, 1–24. https://doi.org/10.1080/17437199.2023.2175015 Google Scholar
Cypryańska, M., Nezlek, J. B. (2020). Anxiety as a mediator of relationships between perceptions of the threat of COVID-19 and coping behaviors during the onset of the pandemic in Poland. PLOS ONE, 15(10), artykuł e0241464. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0241464 Google Scholar
Cypryańska, M., Wójcik, A. (11 kwietnia 2022). Pandemia COVID-19 – szanse i wyzwania dla przemian społecznych w stronę zielonej transformacji [referat]. Zagrożenie COVID-19 oraz zagrożenie zmianą klimatu w świetle wyników badań psychologicznych, Warszawa, Polska. Google Scholar
Darlington, R., Hayes, A. F. (2017). Regression Analysis and Linear Models: Concepts, Application, and Implementation. Guilford Press. Google Scholar
Deci, E. L., Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01 Google Scholar
Deci, E. L., Vansteenkiste, M. (2004). Self-determination theory and basic need satisfaction: Understanding human development in positive psychology. Ricerche di Psicologia, 27(1), 23–40. Google Scholar
Dragioti, E., Li, H., Tsitsas, G., Lee, K. H., Choi, J., Kim, J., Choi, Y. J., Tsamakis, K., Estradé, A., Agorastos, A., Vancampfort, D., Tsiptsios, D., Thompson, T., Mosina, A., Vakadaris, G., Fusar-Poli, P., Carvalho, A. F., Correll, C. U., Han, Y. J., Park, S., Il Shin, J., Solmi, M. (2022). A large-scale meta-analytic atlas of mental health problems prevalence during the COVID-19 early pandemic. Journal of Medical Virology, 94(5), 1935–1949. https://doi.org/10.1002/jmv.27549 Google Scholar
Grouzet, F. M., Kasser, T., Ahuvia, A., Dols, J. M., Kim, Y., Lau, S., Ryan, R. M., Saunders, S., Schmuck, P., Sheldon, K. M. (2005). The structure of goal contents across 15 cultures. Journal of Personality and Social Psychology, 89(5), 800–816. https://doi.org/10.1037/0022-3514.89.5.800 Google Scholar
Grunert, K. G., Janssen, M., Christensen, R. N., Teunissen, L., Cuykx, I., Decorte, P., Reisch, L. A. (2022). “Corona Cooking”: The interrelation between emotional response to the first lockdown during the COVID-19 pandemic and cooking attitudes and behaviour in Denmark. Food Quality and Preference, 96, artykuł 104425. https://doi.org/10.1016/j.foodqual.2021.104425 Google Scholar
Hayes, A. F. (2012). Process: A versatile computational tool for observed variable mediation, moderation, and conditional process modelling (white paper). Available at: http://www.afhayes.com/ Google Scholar
public/process.pdf (accessed June 2023). https://www.processmacro.org/index.html. Google Scholar
Hepburn, C., O’Callaghan, B., Stern, N., Stiglitz, J., Zenghelis, D. (2020). Will COVID-19 fiscal recovery packages accelerate or retard progress on climate change? Oxford Review of Economic Policy, 36, Issue Supplement_1, S359–S381. Google Scholar
https://doi.org/10.1093/oxrep/graa015 Google Scholar
Kasser, T., Ryan, R. M. (1996). Further examining the American dream: Differential correlates of intrinsic and extrinsic goals. Personality and Social Psychology Bulletin, 22, 280–287. Google Scholar
Kasser, T., Ryan, R. M. (2001). Be careful what you wish for: Optimal functioning and the relative attainment of intrinsic and extrinsic goals. W: P. Schmuck i K. M. Sheldon (red.), Life goals and well-being: Towards a positive psychology of human striving (s. 116–131). Hogrefe & Huber Publishers. Google Scholar
Latkin, C., Dayton, L., Scherkoske, M., Countess, K., Thrul, J. (2022). What predicts climate change activism?An examination of how depressive symptoms, climate change distress, and social norms are associated with climate change activism. The Journal of Climate Change and Health, 8, artykuł 100146. https://doi.org/10.1016/j.joclim.2022.100146 Google Scholar
Lazarus, R., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, and Coping. Springer. Google Scholar
Rosenthal, J. A. (1996). Qualitative descriptors of strength of association and effect size. Journal of Social Service Research, 21(4), 37–59. Google Scholar
Rubin, G. J., Amlôt, R., Page, L., Wessely, S. (2009). Public perceptions, anxiety, and behaviour change in relation to the swine flu outbreak: Cross sectional telephone survey. BMJ, 339, artykuł b2651. https://doi.org/10.1136/bmj.b2651 Google Scholar
Searle, K., Gow, K. (2010). Do concerns about climate change lead to distress? International Journal of Climate Change Strategies and Management, 2(4), 362–379. https://doi.org/10.1108/17568691011089891 Google Scholar
Stach, R (2006). Optymizm. Badania nad optymizmem jako mechanizmem adaptacyjnym. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. Google Scholar
Tversky, A., Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Science, 185, 1124–1130. Google Scholar
Wąsowicz, G. (11 kwietnia 2022). Pandemia COVID-19 i zanieczyszczenie środowiska. Percepcja zagrożeń, gotowość ponoszenia kosztów ekonomicznych w walce z nimi, zachowania i potrzebne zasoby psychologiczne [referat]. Zagrożenie COVID-19 oraz zagrożenie zmianą klimatu w świetle wyników badań psychologicznych, Warszawa, Polska Google Scholar
Wąsowicz, G., Poleszczuk, J. (2021). Sociological and psychological view on selected determinants of behaviour change and non-change in Covid Times. W: International Panel on Behavior Change. COVID-19: Introduction to IPBC Issues, online (s. 53–63). https://www.ipbc.science/about-us/reports/thematic-report-1-covid/ Google Scholar
Williams, G. C., Freedman, Z.R., Deci, E. L. (1998). Supporting autonomy to motivate glucose control in patients with diabetes. Diabetes Care, 21, 1644–1651. Google Scholar
Zawadzka, A. M., Duda, J., Rymkiewicz, R., Kondratowicz, B. (2015). Siedmiowymiarowy model aspiracji życiowych Kassera i Ryana. Analiza trafności i rzetelności narzędzia. Psychologia Społeczna, 10 (1), 100–111. https://doi.org/10.7366/1896180020153207 Google Scholar
Akademia Leona Koźmińskiego, Katedra Psychologii Ekonomicznej
https://orcid.org/0000-0003-4769-8963
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
