Wdrożenia wiedzy psychologicznej – pięć tez i przykład
Jan Cieciuch
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w WarszawieAbstrakt
Cel
Celem artykułu była analiza problemów z wdrożeniami w psychologii, refleksja nad proweniencją tych problemów oraz poszukiwanie sposobów ich przezwyciężania. Prezentowane tezy zostały zilustrowane przykładem wdrożenia, jakim było wykorzystania Kołowego Modelu Metacech Osobowości do kompleksowej diagnozy osobowości oraz funkcjonowania emocjonalno-społecznego dzieci i młodzieży. W ramach wdrożenia powstał rozbudowany model teoretyczny oraz narzędzia do badania łącznie 36 zmiennych w różnych okresach rozwojowych, obejmujących zakres od 1 do 25 roku życia, wraz z materiałami postdiagnostycznymi do interwencji sprofilowanej według uzyskanych wyników diagnostycznych.
Tezy
– Teza nr 1: Negatywny stosunek do wdrożeń żywi się toposem uczonego jako obserwatora i poszukiwacza prawdy (czyli dziedzictwo Pitagorasa).
– Teza nr 2: Pozytywny stosunek do wdrożeń jest immanentnie obecny w nauce od początku (czyli dziedzictwo m.in. Platona i Arystotelesa).
– Teza nr 3: Współczesny problem z horyzontem wdrożeniowym nauki jest konsekwencją daleko idącej specjalizacji naukowej (czyli Pitagorejskie usprawiedliwienie).
– Teza nr 4: Wdrożeniowe kryterium doboru problemów badawczych jest obarczone ryzykiem fragmentaryzacji uzyskiwanych odpowiedzi (czyli umysł naukowca jako pandemonium Miltona/Selfridge’a).
– Teza nr 5: Aby zmaksymalizować wykorzystanie potencjału naukowców w celach wdrożeniowych, potrzebna jest nowa funkcja: agenta-menadżera (podobnie jak jest to w przypadku artystów).
Konkluzje
Nauka i wdrożenie zsynchronizowane w duchu raczej Arystotelesowskim niż Pitagorejskim – mogą przynieść duże korzyści zarówno naukowe, jak i praktyczne. O możliwości takiej synchronizacji świadczą przypadki udanych wdrożeń, ale aby stały się one raczej regułą niż wyjątkiem – potrzebne są również zmiany systemowe.
Słowa kluczowe:
wdrożenia, teoria, Kołowy Model Metacech Osobowości, diagnoza, edukacjaBibliografia
Arystoteles (IV w. pne / 1990). Metafizyka. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie. Tom 2. (s. 615–857). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Google Scholar
Cieciuch, J. (2013). Kształtowanie się systemu wartości od dzieciństwa do wczesnej dorosłości. Warszawa: Liberi Libri. Google Scholar
Cieciuch, J., Strus, W. (2017). The Two-Factor Model of personality. In Virgil Zeigler-Hill & Todd Shackelford (Eds.), Encyclopedia of Personality and Individual Differences (pp. 1–16). Cham: Springer International Publishing AG. DOI: 10.1007/978-3-319- Google Scholar
-8_2129-1. Google Scholar
Cieciuch, J., Strus, W. (2020). Osobowość w psychologii wychowania. W: H. Liberska, J. Trempała (red.), Psychologia wychowania. Wybrane problemy (s. 199–213). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Cieciuch, J., Strus, W. (2021). Toward a model of personality competencies underlying social and emotional skills: Insight from the Circumplex of Personality Metatraits. Frontiers in Psychology, 12 (711323). DOI: 10.3389/fpsyg.2021.711323. Google Scholar
Diogenes Laertios (III w. pne / 1984). Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Google Scholar
Gryglewski, R. W. (2011). Historia medycyny. W: Park Edukacja, Dzieje nauki. Nauki ścisłe i przyrodnicze (s. 541–647). Warszawa, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN. Google Scholar
Jura, C. (2011). Historia zoologii. W: Park Edukacja, Dzieje nauki. Nauki ścisłe i przyrodnicze (s. 457–539). Warszawa, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN. Google Scholar
Lichocka, H. (2011). Historia chemii. W: Park Edukacja, Dzieje nauki. Nauki ścisłe i przyrodnicze (s. 223–303). Warszawa, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN. Google Scholar
Maruszewski, T. (2011). Psychologia poznania. Umysł i świat. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Google Scholar
Milton, J. (1663/2011). Raj utracony. Warszawa: Wydawnictwo Zielona Sowa. Google Scholar
Ministerstwo Edukacji Narodowej (2017). Regulamin konkursu Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój Oś priorytetowa II Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji. Działanie 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty. Konkurs nr POWR.02.10.00-IP.02–00–009/17. Opracowanie i upowszechnianie narzędzi diagnostycznych wspierających pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Google Scholar
Open Science Collaboration (28 August 2015). Estimating the reproducibility of psychological science. Science, 349(6251). DOI: 10.1126/science.aac4716. Google Scholar
Platon (IV w. pne / 1994). Państwo. (tłum. W. Witwicki). Warszawa: Wydawnictwo Alfa. Google Scholar
Popper K. (1935/2002). Logika odkrycia naukowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Popper, K. R. (1945/1993). Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Tom 1. Urok Platona. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Google Scholar
Reale, G. (1996). Historia filozofii starożytnej. Tom 2. Platon i Arystoteles. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Google Scholar
Rogoza, R., Cieciuch, J., Strus, W. (2021). Narcissistic Isolation and Enmity Concept: Disentangling the blue and dark face of vulnerable narcissism. Manuskrypt wysłany do publikacji. Google Scholar
Rogoza, R., Cieciuch, J., Strus, W. (2021X). A three-step procedure for analysis of circumplex models: An example of narcissism located within the circumplex of personality metatraits. Personality and Individual Differences, 169 (109775). DOI: 10.1016/j.paid.2019.109775. Google Scholar
Rogoza, R., Cieciuch, J., Strus, W., Baran, T. (2019). Seeking a common framework for research on narcissism: An attempt to integrate the different faces of narcissism within the Circumplex of Personality Metatraits. European Journal of Personality, 33, 437–455. DOI: 10.1002/per.2206. Google Scholar
Rymarczyk, K., Turbacz, A., Strus, W., Cieciuch, J. (2020). Type C personality: Conceptual refinement and preliminary operationalization, Frontiers in Psychology, 11 (552740), 1–10. DOI: 10.3389/fpsyg.2020.552740. Google Scholar
Schwartz, S. H., Cieciuch, J., Vecchione, M., Davidov, E., Fischer, R., Beierlein, C., Ramos, A., Verkasalo, M., Lönnqvist, J.-E., Demirutku, K., Dirilen-Gumus, O., Konty, M. (2012). Refining the theory of basic individual values. Journal of Personality and Social Psychology, 103(4), 663–688. DOI: 10.1037/a0029393. Google Scholar
Skimina, E., Cieciuch, J., Strus, W., Topolewska-Siedzik, E. (2021). How many and what mechanisms are needed to explain self-regulatory functions in personality dynamics: The input from the Circumplex of Personality Metatraits. Manuskrypt wysłany do Google Scholar
publikacji. Google Scholar
Strelau, J. (2006). Temperament jako regulator zachowania z perspektywy półwiecza badań. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Google Scholar
Strus, W., Cieciuch, J. (2017). Towards a synthesis of personality, temperament, motivation, emotion and mental health models within the Circumplex of Personality Metatraits. Journal of Research in Personality, 66, 70–95. DOI: 10.1016/j.jrp.2016.12.002. Google Scholar
Strus, W., Cieciuch, J. (2019). Are the questionnaire and the psycho-lexical Big Twos the same? Towards an integration of personality structure within the Circumplex of Personality Metatraits. International Journal of Personality Psychology, 5, 18–35. DOI: 10.21827/ijpp.5.35594. Google Scholar
Strus, W., Cieciuch, J. (2021). The Circumplex of Personality Metatraits and the HEXACO model: Toward refinement and integration. Journal of Personality, 89(4), 803–818. DOI: 10.1111/jopy.12616. Google Scholar
Strus, W., Cieciuch, J., Rowiński, T. (2014). The Circumplex of Personality Metatraits: A synthesizing model of personality based on the Big Five. Review of General Psychology, 18(4), 273–286. DOI: 10.1037/gpr0000017. Google Scholar
Strus, W., Cybis, N., Cieciuch, J., Rowiński, T. (2021). Number and content of personality types across methods and samples: Empirically filling the theoretically developed map of RUNO typology. Polish Psychological Bulletin, 52(3), 211–226. DOI: 10.24425/ppb.2021.137886. Google Scholar
Strus, W., Cybis, N., Cieciuch, J., Rowiński, T. (2021). Theoretical framework for the RUNO personality typology based on the Circumplex of Personality Metatraits. Polish Psychological Bulletin, 52(3), 197–210. DOI: 10.24425/ppb.2021.137885. Google Scholar
Strus, W., Łakuta, P., Cieciuch, J. (2021). Anankastia or Psychoticism? Which one is better suited for the fifth trait in the pathological Big Five: Insight from the Circumplex of Personality Metatraits perspective. Frontiers in Psychiatry, 12 (648386). DOI: 10.3389/fpsyt.2021.648386. Google Scholar
Strus, W., Ponikiewska, K., Cieciuch, J. (2021). Reactivity and Activity as dimensions capturing both energetic and temporal aspects of behavior: Towards a new model based on the Regulative Theory of Temperament. Manuskrypt wysłany do publikacji. Google Scholar
Więsław, W. (2011). Historia matematyki. W: Park Edukacja, Dzieje nauki. Nauki ścisłe i przyrodnicze (s. 13–105). Warszawa, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN. Google Scholar
Zawadzki, B. (2016). Gamma i Delta w ujęciu Kołowego Modelu Metacech Osobowości a przekonania w zaburzeniach osobowości. W: A. Rynkiewicz, K. Jankowski i W. Oniszczenko (red.). Wybrane metody i paradygmaty badawcze w psychologii (s. 203–220). Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar. Google Scholar
Zawadzki, B. (2017). Lokalizacja zaburzeń osobowości w Kołowym Modelu Metacech Osobowości. Roczniki Psychologiczne, 20(2), 472–512. Google Scholar
Zemanek, A. (2011). Historia botaniki. W: Park Edukacja, Dzieje nauki. Nauki ścisłe i przyrodnicze (s. 391–455). Warszawa, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN. Google Scholar
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
