System Test2Drive w badaniach kierowców: relacje między teorią, przepisami a praktyką
Adam Tarnowski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w ToruniuAbstrakt
Cel
Psychologia transportu w polskim prawie jest najdokładniej uregulowanym obszarem badań. Ustawa o kierujących pojazdami z dn. 5.stycznia 2011, oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 8 lipca 2014 wymieniają zakres zmiennych podlegających ocenie i warunki postępowania diagnostycznego. W celu zapewnienia zintegrowanego narzędzia spełniającego te wytyczne opracowano system Test2Drive. Zawiera on 10 testów z obszaru procesów poznawczych, osobowości i sprawności psychomotorycznej. Zgromadzona baza danych, zawierająca blisko 100 000 zapisanych badań stwarza warunki zarówno dla doskonalenia narzędzi diagnostycznych, jak i dla analiz naukowych. Przytoczone wyniki badań związku wieku ze sprawnością procesów uwagi wzrokowej stanowią przykład takich możliwości. Analizy wykonane na podstawie bazy pozyskanej w badaniach kierowców, umożliwiają weryfikowanie hipotez i eksplorację w wielu obszarach psychologii stosowanej (niezawodność człowieka i błąd ludzki) i akademickiej (psychologia różnic indywidualnych, zmiany sprawności wraz z wiekiem).
Teza
Projekty naukowe realizowane na bazie zebranych materiałów wspierają tezę, że praktyczne aplikacje są nie tylko inspiracją nowych problemów badawczych, ale mogą również być testem poprawności modeli teoretycznych. Nieudane wdrożenie podobnie jak brak oczekiwanego efektu w eksperymencie może być argumentem za falsyfikacją teorii.
Konkluzje
Właściwa polityka zarządzania prawami do wyników i zgodami stwarza bardzo szerokie możliwości korzystania ze zbiorów danych, wielokrotnie przekraczających liczebności prób możliwych do pozyskania w projektach naukowych. W wyniku takiej strategii praktyka staje się nie tylko inspiracją i odbiorcą badań naukowych, ale także pełnoprawnym laboratorium.
Słowa kluczowe:
badania kierowców, sprawność psychomotoryczna, osobowość, bazy danych, testy aparaturowe, dysfunkcje psychologiczneBibliografia
Bonnet, G., Debanne, T., Laffaye, G. (2020). Toward a better theoretical and practical understanding of field players’ decision-making in handball: A systematic review. Movement Sport Sciences, (4), 1–19. DOI: 10.1051/sm/2020008. Google Scholar
Broadbent, D.E, Cooper P.F, FitzGerald P., & Parkes K.R. (1982). The Cognitive Failures Questionnaire (CFQ) and its correlates. British Journal of Clinical Psychology, 21, 1–16. DOI: 10.1111/j.2044-8260.1982.tb01421.x. Google Scholar
Cheng, A. S., Ng, T. C., & Lee, H. C. (2012). Impulsive personality and risk-taking behavior in motorcycle traffic offenders: A matched controlled study. Personality and Individual Differences, 53(5), 597–602. DOI: 10.1016/j.paid.2012.05.007. Google Scholar
Clarke, S., Robertson, I. (2005). A meta-analytic review of the Big Five personality factors and accident involvement in occupational and non-occupational settings. Journal of Occupational and Organizational Psychology. 78 (3), 355–376. DOI: 10.1348/096317905X26183. Google Scholar
Czapska, K. (2015). Intellectual processes and psychomotor performance of professional drivers in conventional psychological tests and test2drive. The Polish Journal of Aviation Medicine and Psychology, 21(1), 30–39. DOI: 10.13174/pjamp.21.01.2015.05. Google Scholar
Dahlen, E.R., White, R.P. (2006). The Big Five factors, sensation seeking, and driving anger in the prediction of unsafe driving, Personality and Individual Differences, 41, 903–915. DOI: 10.1016/j.paid.2006.03.016. Google Scholar
Endsley M.R. (1995). Toward a theory of situation awareness in dynamic systems. Human Factors, 37, 32–64. Google Scholar
Endsley, M. R. (2015). Situation Awareness Misconceptions and Misunderstandings, Journal of Cognitive Engineering and Decision Making, 9(1), 4–32. DOI: 10.1177/155- 5343415572631. Google Scholar
M’bailara, K., Atzeni, T., Contrand, B., Derguy, C., Bouvard, M. P., Lagarde, E., Galéra, C. (2018). Emotional reactivity: Beware its involvement in traffic accidents. Psychiatry Research, 262, 290–294. DOI: 10.1016/j.psychres.2017.12.019. Google Scholar
Małkiewicz, M. M. (2020). The role of intelligence and temperamental traits in predicting reaction times in movement anticipation tasks: a preliminary study using the PAMT Test-2Drive computer test. Medycyna pracy, 71(4), 421–427. DOI:10.13075/mp.5893.00939. Google Scholar
Olejniczak-Serowiec, A., Rutkowska, D. (2018). Normative beliefs about breaking road safety rules and their relation to risk-taking. W: MATEC Web of Conferences 231, 04010. EDP Sciences. DOI: 10.1051/matecconf/201823104010. Google Scholar
Paśko, W., Śliż, M., Paszkowski, M., Zieliński, J., Polak, K., Huzarski, M., Przednowek, K. (2021). Characteristics of Cognitive Abilities among Youths Practicing Football. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(4), 1371. DOI: 10.3390/ijerph18041371. Google Scholar
Potts, C. (1993). Software-engineering research revisited. IEEE software, 10(5), 19–28. DOI: 10.1109/52.232392. Google Scholar
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz.U. z 2014 r., poz. 937 z pózn. zm.). Google Scholar
Schmiedek, F., Lövdén, M., & Lindenberger, U. (2009). On the relation of mean reaction time and intraindividual reaction time variability. Psychology and aging, 24(4), 841. DOI: 10.1037/a0017799. Google Scholar
Tarnowski, A., Szostok, K. (2018). Psychological attentional characteristics based on TEST2DRIVE test battery and age as a factor of drivers distraction in LCT and 3VPT simulator scenarios. W: MATEC Web of Conferences (Vol. 231, p. 04012). EDP Sciences. DOI: 10.1051/matecconf/201823104012. Google Scholar
Treisman, A. (1999). Feature binding, attention and object perception, W: G.W. Humphreys, J. Duncan i A. Treisman (red.), Attention, Space and Action (91–111). Oxford: Oxford University Press. DOI: 10.1098/rstb.1998.0284. Google Scholar
Treisman, A., Zhang, W. (2006). Location and binding in visual working memory. Memory and Cognition, 34, 1704–1719. DOI: 10.3758/BF03195932. Google Scholar
Ucińska M. (2021) (red.). Metodyka badań psychologicznych kierowców. Warszawa: WKiŁ. Google Scholar
Ulleberg P., Rundmo T. (2003). Personality, attitudes and risk perception as predictors of risky driving behaviour among young drivers. Safety Science, 41, 427–443. DOI: 10.1016/S0925-7535(01)00077-7. Google Scholar
Ulleberg, P. (2001). Personality subtypes of young drivers. Relationship to risk-taking preferences, accident involvement, and response to a traffic safety campaign. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 4(4), 279–297. DOI: Google Scholar
1016/S1369-8478(01)00029-8. Google Scholar
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2011, Nr 30, poz. 151 z późn. zm). Google Scholar
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2013, poz. 1414 z późn. zm). Google Scholar
Vaurio, R. G., Simmonds, D. J., & Mostofsky, S. H. (2009). Increased intra-individual reaction time variability in attention-deficit/hyperactivity disorder across response inhibition tasks with different cognitive demands. Neuropsychologia, 47(12), 2389–2396. Google Scholar
DOI: 10.1016/j.neuropsychologia.2009.01.022. Google Scholar
Verbruggen, F., & Logan, G. D. (2008). Response inhibition in the stop-signal paradigm. Trends in cognitive sciences, 12(11). DOI: 10.1016/j.tics.2008.07.005. Google Scholar
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
