Poczucie koherencji oraz dojrzałość żywieniowa a poczucie stresu wśród młodych dorosłych

Beata Mańkowska

Uniwersytet Gdański, Instytut Psychologii
https://orcid.org/0000-0003-2719-6536


Abstract

Cel: Celem badań było ustalenie zależności pomiędzy poczuciem koherencji, dojrzałością żywieniową a poczuciem stresu w grupie młodych dorosłych, z uwzględnieniem sposobu odżywiania się. Ostatecznie wysiłki badawcze miały na celu sprawdzenie siły predykcji testowanych zmiennych wobec  stresu.

Metoda: Badanie przeprowadzono w grupie 100 osób w wieku 20–33 lat stosujących dietę wegetariańską lub  mięsną. Zastosowano Kwestionariusz Poczucia Koherencji Antonovsky’ego, Kwestionariusz Dojrzałości Żywieniowej (Potocka i Najder, 2016) oraz Kwestionariusz Poczucia Stresu (Plopa i Makarowski, 2010).

Wyniki: Wyniki wskazują na istotnie niższe natężenie napięcia emocjonalnego, stresu intrapsychicznego, zewnętrznego i ogólnego poczucia stresu oraz istotnie wyższe wskaźniki poczucia koherencji i dojrzałości żywieniowej w grupie wegetarian. Ponadto stwierdzono, że dojrzałość żywieniowa jest ujemnie skorelowana z poczuciem stresu, natomiast poczucie koherencji jest dodatnio skorelowane z dojrzałością żywieniową. Ostatecznie wykazano, że poczucie koherencji odgrywa ważną rolę w przewidywaniu stresu doświadczanego przez młodych dorosłych.

Wnioski: Badania dostarczyły istotnej wiedzy na temat związku pomiędzy postawami wobec odżywiania a doświadczaniem stresu w grupie młodych dorosłych.


Keywords:

poczucie koherencji, poczucie stresu, dojrzałość żywieniowa, młodzi dorośli


Antonovsky, A. (1996). The salutogenic model as a theory to guide health promotion. Health Promotion International, (11)1, 11–18. https://doi.org/10.1093/HEAPRO/11.1.11
Crossref   Google Scholar

Avraham, Y., Berry, E. M., Donskoy, M., Ahmad, W. A., Vorobiev, L., Albeck, A., Mankuta, D. (2019). Beta-carotene as a novel therapy for the treatment of Autistic like behavior in animal models of Autism. Behavioural Brain Research, 364, 469–479. https://doi.org/10.1016/j.bbr.2017.09.041
Crossref   Google Scholar

Barr, S. I., Chapman, G. E. (2002). Perceptions and practices of self-defined current vegetarian, former vegetarian, and nonvegetarian women. Journal of the American Dietetic Association, 102(3), 354–360. https://doi.org/10.1016/s0002-8223(02)90083-0
Crossref   Google Scholar

Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Statystyczny drogowskaz: praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Wydawnictwo Akademickie Sedno.   Google Scholar

Bruch, H. (1973). Eating disorders. Obesity, anorexia nervosa, and the Person Within. Basic Books.   Google Scholar

Brzeziński, J. (2001). Metodologia badań psychologicznych. PWN.   Google Scholar

Bubko, I., Gruber, B. M., Anuszewska, E. L. (2015). The role of thiamine in neurodegenerative diseases. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 69, 1096–1106. https://doi.org/10.5604/01.3001.0009.6579   Google Scholar

Field, A. (2009). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (wyd. 3). Sage Publications Ltd.   Google Scholar

Fox, N., Ward, K. (2008). Health, Ethics and Environment: A Qualitative Study of Vegetarian Motivations. Appetite, 50(2–3), 422–429. http://dx.doi.org/10.1016/j.appet.2007.09.007
Crossref   Google Scholar

Horiguchi, M., Tanaka, G., Ogasawara, H., Maruyama, R. (2014). Validation and Gender-Based Comparison of the Eating Behavior Scale for Japanese Young Adults. Psychology, 5(19), 2173–2179. http://dx.doi.org/10.4236/psych.2014.519219
Crossref   Google Scholar

Key, T. J., Davey, G. K., Appleby, P. N. (1999). Health benefits of a vegetarian diet Proceedings of Nutrition Society, 58(2), 271–275. https://doi.org/10.1017/S0029665199000373
Crossref   Google Scholar

Koniarek, J., Dudek, B., Makowska, Z. (1993). Adaptacja Kwestionariusza orientacji życiowej A. Antonovsky’ego. Przegląd Psychologiczny, 36(4), 98–120.   Google Scholar

Lindmark, U., Stegmayr, B., Nilsson, B., Lindahl, B., Johansson, I. (2005). Food selection associated with sense of coherence in adults. Nutrition Journal, 4(1), 1–7. https://doi.org/10.1186/1475-2891-4-9
Crossref   Google Scholar

Macht, M. (2008). How emotions affect eating: a five-way model. Appetite, 50(1), 1–11. https://doi.org/10.1016/j.appet.2007.07.002
Crossref   Google Scholar

Müssig, M., Pfeiler, T., Egloff, B. (2022). Why They Eat What They Eat: Comparing 18 Eating Motives Among Omnivores and Veg*ns. Frontiers in Nutrition, 9, artykuł 780614. https://doi.org/10.3389/fnut.2022.780614
Crossref   Google Scholar

Olson, C. R., Mello, C. V. (2012). Vitamin A and Brain Function. W: V. Preedy (red.), Food and nutritional components in focus (Food and Nutritional Components in Focus 1) (s. 516–531). Royal Society of Chemistry.
Crossref   Google Scholar

Packard, C. J., Cavanagh, J., McLean, J. S., McConnachie, A., Messow, C. M., Batty, G. D., Millar, K. (2012). Interaction of personality traits with social deprivation in determining mental wellbeing and health behaviours. Journal of Public Health, 34(4), 615–624. https://doi.org/10.1093/pubmed/fds030
Crossref   Google Scholar

Pasikowski, T. (2001). Kwestionariusz Poczucia Koherencji dla Dorosłych (SOC-29). W: H. Sęk i T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s. 71–86). Wydawnictwo Fundacji Humaniora.   Google Scholar

Pilska M., Jeżewska-Zychowicz, M. (2008). Psychologia żywienia. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.   Google Scholar

Plopa, M., Makarowski, R. (2010). Kwestionariusz poczucia stresu: podręcznik. Wydawnictwo Vizja Press &IT.   Google Scholar

Potocka, A., Mościcka, A. (2011). Stres oraz sposoby radzenia sobie z nim a nawyki żywieniowe wśród osób pracujących. Medycyna Pracy, 62(4), 377–388.   Google Scholar

Potocka, A., Najder, A. (2016). Development and validation of the Eating Maturity Questionnaire: Preliminary Findings. Journal of Health Psychology, 21, 2294‒2305. https://doi.org/10.1177/1359105315576346
Crossref   Google Scholar

Pyrzyńska, E. (2013). Dieta wegetariańska w świetle zasad prawidłowego odżywiania ‒ postawy i zachowania wegetarian w Polsce. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 906, 27–36.   Google Scholar

Salehi, G., Diaz, E., Redondo, R. (2023). Forty-five years of research on vegetarianism and veganism: a systematic and comprehensive literature review of quantitative studies. Heliyon, 9(6), artykuł e16091. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e16091
Crossref   Google Scholar

Silva, J. R., Capurro, G., Saumann, M. P., Slachevsky, A. (2013). Problematic eating behaviors and nutritional status in 7 to 12 year-old Chilean children. International Journal of Clinical and Health Psychology, 13, 32‒39. https://doi.org/10.1016/S1697-2600(13)70005-X
Crossref   Google Scholar

Stenhammar, C., Olsson, G. M., Bahmanyar, S., Hulting, A. L., Wettergren, B., Edlund, B., Montgomery, S. M. (2010). Family stress and BMI in young children. Acta Pediatrica, 99(8), 1205‒1212. https://doi.org/10.1111/j.1651-2227.2010.01776.x
Crossref   Google Scholar

Story, M., Neumark-Sztainer, D., French, S. (2002). Individual and environmental influences on adolescent eating behaviors. Journal of the American Dietetic Association, 102, 40‒51. https://doi.org/10.1016/s0002-8223(02)90421-9
Crossref   Google Scholar

Swan, E. C. (2016). Understanding healthful eating from a salutogenic perspective [Doctoral dissertation]. Wageningen University.   Google Scholar

Szeto, Y. T., Kwok, T., Benzie F. F. (2004). Effects of a long-term vegetarian diet on biomarkers of antioxidant status and cardiovascular disease risk. Nutrition, 20(10), 863‒866. https://doi.org/10.1016/j.nut.2004.06.006
Crossref   Google Scholar

Torres, S. J., Nowson, C. A. (2007). Relationship between stress, eating behavior, and obesity. Nutrition, 23(11‒12), 887‒894. https://doi.org/10.1016/j.nut.2007.08.008
Crossref   Google Scholar

Walsh, J. J., Wilding, J. M., Eysenck, M. W. (1994). Stress responsivity: The role of individual differences. Personality and Individual Differences, 16(3), 385‒394. https://doi.org/10.1016/0191-8869(94)90064-7
Crossref   Google Scholar

Wing, R. R., Blair, E. H., Epstein, L. H., McDermott, M. D. (1990). Psychological stress and glucose metabolism in obese and normal-weight subjects: A possible mechanism for differences in stress-induced eating. Health Psychology, 9(6), 693‒700. https://doi.org/10.1037//0278-6133.9.6.693
Crossref   Google Scholar

Woźniak, M. (2021). Dojrzałość żywieniowa i poczucie koherencji a poczucie stresu wśród młodych dorosłych [nieopublikowana praca magisterska]. Uniwersytet Gdański.   Google Scholar


Published
2023-12-22

Cited by

Mańkowska, B. (2023). Poczucie koherencji oraz dojrzałość żywieniowa a poczucie stresu wśród młodych dorosłych. The Review of Psychology, 66(3), 19–33. https://doi.org/10.31648/przegldpsychologiczny.9739

Beata Mańkowska 
Uniwersytet Gdański, Instytut Psychologii
https://orcid.org/0000-0003-2719-6536