Decyzje sędziów, innych specjalistów sądowych i laików ingerujące w funkcjonowanie rodzin z problemami wychowawczymi nastolatków
Aleksandra Sobotka
Uniwersytet SWPS w Warszawie, Instytut Psychologiihttps://orcid.org/0009-0009-7443-9239
Abstrakt
Cel: Celem artykułu jest porównanie decyzji podejmowanych przez związanych z sądownictwem profesjonalistów oraz laików w zakresie stopnia ingerencji sądów i podległych im instytucji w funkcjonowanie rodzin z problemami wychowawczymi, a także konfrontacja mechanizmów decyzyjnych, którymi kierują się te osoby. Pytania badawcze dotyczyły skali zbieżności między możliwymi decyzjami podejmowanymi przez osoby, które dokonują określonych wyborów z racji wykonywanego zawodu, a przekonaniami obywateli, którzy mogą być odbiorcami takich decyzji. Zaprezentowane zostały wyniki badań przeprowadzonych wśród sędziów (n = 44), innych specjalistów sądowych (n = 51) i laików (n = 55).
Metoda: Badanie przeprowadzono z wykorzystaniem autorskiego narzędzia, opracowanego m.in. na podstawie przepisów dotyczących postępowania w sprawach nieletnich, oraz analiz casusów opisujących młodzież przejawiającą trudności wychowawcze. Uczestnicy wypełniali również Kwestionariusz Wartości S. Schwartza (PVI). W rezultacie analizy czynnikowej wyodrębnione zostały dwa wymiary oddziaływań: interwencja sądowa oraz pomoc.
Wyniki: Wyniki pokazały, że wszystkie badane grupy, sędziowie, specjaliści diagnozujący rodziny i laicy, preferują działania wspierające. Wraz z nasileniem się problemów dziecka wzrastała częstotliwość proponowania działań interwencyjnych przez badanych. Dodatkowo, laicy przyjmowali bardziej punitywne stanowisko niż eksperci, częściej proponując działania interwencyjne. Specjaliści diagnozujący rodzinę wskazali natomiast najwięcej działań wspierających.
Konkluzja: Wartości ujęte w ramach kolistej struktury Schwartza potraktowane zostały, jako konstrukty wyjaśniające decyzje w wypadku nastolatków sprawiających problemy wychowawcze. Okazało się, że w populacji ogólnej wartości związane z Ja zwiększają skłonność do interwencyjności; odmiennie kształtuje się ta kwestia w grupach reprezentujących zawody sądowe, wśród których tej tendencji nie zaobserwowano. Im wyżej deklarowano wartości prospołeczne (dobroć, uniwersalizm), tym niższa była akceptacja interwencyjności, a większa środków pomocowych.
Słowa kluczowe:
rodzina, problemy wychowawcze, sędziowie, laicy, wartościBibliografia
Bardi, A., Schwartz, S. H. (2003). Values and behavior: strength and structure of relations. Personality and Social Psychology Bulletin, 29(10), 1207–1220. https://doi.org/10.1177/0146167203254602
Crossref
Google Scholar
Bartkowicz, Z. (2013). Agresywność, kompetencje społeczne i samoocena resocjalizowanych nieletnich a ich przestępczość w okresie dorosłości. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Google Scholar
Bornstein, B. H., Miller, M. K. (2009). Does a judge’s religion influence decision Making? Court Review, 45(3), 112–115.
Crossref
Google Scholar
Boski, P. (2022). Kulturowe ramy zachowań społecznych (wyd. 2). Wydawnictwo PWN. Google Scholar
Brooks, E. M., Thomas, S. (1997). The perception and judgment of senior baccalaureate student nurses in clinical decision making. Advances in Nursing Science, 19(3), 50–69. https://doi.org/10.1097/00012272-199703000-00006
Crossref
Google Scholar
Centrum Badania Opinii Społecznej. (2023). Przemoc wobec dzieci – opinie, doświadczenia, reagowanie (Komunikat z badań, Nr 110/2023). https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_110_23.PDF Google Scholar
Conroy, M., Hess, R. D., Azuma, H., Kashiwagi, K. (1980). Maternal strategies for regulating children's behavior: Japanese and American families. Journal of Cross-Cultural Psychology, 11(2), 153–172.
Crossref
Google Scholar
Czarnecka-Dzialuk, B., Wójcik, D. (2011). Stosowanie sądowych środków oddziaływania wobec nieletnich w świetle koncepcji teoretycznych, statystyk oraz opinii sędziów i kuratorów rodzinnych. https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/AR_Wójcik.-Czarnecka-DzialukStos.sÄ…dowych-Å%E2%80%BAr.-oddz.-wobec-niel.pdf Google Scholar
Drapała, K., Kulma, R. (2014). Powrotność do przestępstwa nieletnich opuszczających zakłady poprawcze [raport z badań]. Prawo w działaniu, 19, 204–246. Google Scholar
Eisenberg, T., Hannaford‐Agor, P. L., Hans, V. P., Waters, N. L., Munsterman, G. T., Schwab, S. J., Wells, M. T. (2005). Judge‐Jury agreement in criminal cases: A partial replication of Kalven and Zeisel’s The American Jury. Journal of Empirical Legal Studies, 2(1), 171–207. https://doi.org/10.1111/j.1740-1461.2005.00035.x
Crossref
Google Scholar
Englich, B., Mussweiler, T., Strack, F. (2006). Playing dice with criminal sentences: The influence of irrelevant anchors on experts’ judicial decision making. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(2), 188‒200. https://doi.org/10.1177/0146167205282152
Crossref
Google Scholar
Feather, N. T. (1985). Attitudes, values, and attributions: Explanations of unemployment. Journal of Personality and Social Psychology, 48(4), 876–889. https://doi.org/10.1037/0022-3514.48.4.876
Crossref
Google Scholar
Feather, N. T. (1988). Values, valences, and course enrollment: Testing the role of personal values within an expectancy-valence framework. Journal of Educational Psychology, 80(3), 381–391. https://doi.org/10.1037/0022-0663.80.3.381
Crossref
Google Scholar
Feather, N. T. (1994). Human values and their relation to justice. Journal of Social Issues, 50(4), 129–151. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1994.tb01201.x
Crossref
Google Scholar
Feather, N. T. (1995). Values, valences, and choice: The influences of values on the perceived attractiveness and choice of alternatives. Journal of Personality and Social Psychology, 68(6), 1135–1151. https://doi.org/10.1037/0022-3514.68.6.1135
Crossref
Google Scholar
Feather, N. T., Newton, J. W. (1982). Values, expectations, and the prediction of social action: An expectancy-valence analysis. Motivation and Emotion, 6, 217–244. https://doi.org/10.1007/BF00992246
Crossref
Google Scholar
Feather, N. T., O’Brien, G. E. (1987). Looking for employment: An expectancy–valence analysis of job‐seeking behaviour among young people. British Journal of Psychology, 78(2), 251–272. https://doi.org/10.1111/j.2044-8295.1987.tb02244.x
Crossref
Google Scholar
Flannery, D. J., Hussey, D., Jefferis, E. (2005). Adolescent delinquency and violent behavior. W: T. P. Gullotta i G. R. Adams (red.), Handbook of adolescent behavioral problems: Evidence-based approaches to prevention and treatment (s. 415–438). Springer.
Crossref
Google Scholar
Givelber, D., Farrell, A. (2008). Judges and juries: The defense case and differences in acquittal rates. Law & Social Inquiry, 33(1), 31–52. https://doi.org/10.1111/j.1747-4469.2008.00093.x
Crossref
Google Scholar
Grusec, J. E., Goodnow, J. J., Kuczynski, L. (2000). New directions in analyses of parenting contributions to children’s acquisition of values. Child Development, 71(1), 205–211. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00135
Crossref
Google Scholar
Guthrie, C., Rachlinski, J. J., Wistrich, A. J. (2002). Judging by heuristic: Cognitive illusions in judicial decision making. Cornell Law Faculty Publications, 862, 44–50. https://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1733&context=facpub Google Scholar
Harkness, S., Super, C. (1995). Culture and parenting. W: M. Bornstein (red.), Handbook of parenting (t. 2), Biology, and ecology of parenting (s. 211–233). Erlbaum. Google Scholar
House, R. J., Hanges, P. J., Javidan, M., Dorfman, P. W., Gupta, V. (red.). (2004). Culture, leadership, and organizations. The Globe study of 62 societies. Sage Publications. Google Scholar
Idleman, S. C. (2005). The concealment of religious values in judicial decision making. Virginia Law Review, 91(2), 515–534. Google Scholar
Kagitcibasi, C. (2002). A model of family change in cultural context. Online Readings in Psychology and Culture, 6(3). https://doi.org/10.9707/2307-0919.1059.
Crossref
Google Scholar
Kagitcibasi, C. (2007). Family, self, and human development across cultures: Theories and applications. Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Crossref
Google Scholar
Kalven, H., Zeisel, H. (1966). The American Jury. Little, Brown and Company.
Crossref
Google Scholar
Kelly, J. L., Tseng, H.-M. (1992). Cultural differences in child rearing: A comparison of immigrant Chinese and Caucasian American mothers. Journal of Cross-Cultural Psychology, 23(4), 444–455. https://doi.org/10.1177/0022022192234002
Crossref
Google Scholar
Kerig, P. K., Becker, S. P. (2015). Early abuse and neglect as risk factors for the development of criminal and antisocial behavior. W: J. Morizot i L. Kazemian (red.), The development of criminal and antisocial behavior (s. 181–199). Springer.
Crossref
Google Scholar
Klein, M. (1987). Selected Melanie Klein (J. Mitchell, red.). Simon and Schuster. Google Scholar
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78, poz. 483 (1997) (Polska). Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm. Google Scholar
Konwencja o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (tj. Dz.U. z 2021 r., poz. 2117). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19911200526 Google Scholar
Leśniak, B., Leśniak, M. (2016). Z badań nad czynnikami wpływającymi na podejmowanie decyzji o wymiarze kary. Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie/Politechnika Śląska, 95, 261–273. Google Scholar
Mullen, E., Skitka, L. J. (2006). Exploring the psychological underpinnings of the moral mandate effect: Motivated reasoning, group differentiation, or anger? Journal of Personality and Social Psychology, 90(4), 629–643. https://doi.org/10.1037/0022-3514.90.4.629
Crossref
Google Scholar
Ostrowska, K., Tatarowicz, J. (red). (1998). Agresja i przemoc w szkołach polskich i niemieckich: materiały z polsko– niemieckiej konferencji naukowej. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej. Google Scholar
Partyk, A. (2023). Czy sędziowie mają intuicję?: przyczynek do rozważań o sędziowskich mechanizmach decyzyjnych. Oficyna Wydawnicza Humanitas. Google Scholar
Plopa, M. (2007). Psychologia rodziny: teoria i badania. Oficyna Wydawnicza Impuls. Google Scholar
Rachlinski, J. J., Guthrie, C., Wistrich, A. J. (2007). Heuristics and biases in bankruptcy judges. Journal of Institutional and Theoretical Economics, 163(1), 167–186.
Crossref
Google Scholar
Rode, D. (2010). Psychologiczne uwarunkowania przemocy w rodzinie: charakterystyka sprawców. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Google Scholar
Sagiv, L., Schwartz, S. H. (1995). Value priorities and readiness for out-group social contact. Journal of Personality and Social Psychology, 69(3), 437–448. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-3514.69.3.437
Crossref
Google Scholar
Sagiv, L., Schwartz, S. H. (2004). Values, intelligence and client behavior in career counseling: A field study. European Journal of Psychology of Education, 19(3), 237–254. https://doi.org/10.1007/BF03173222
Crossref
Google Scholar
Schwartz, S. H. (1992). Universal in the content and structure of values: Theory and empirical tests in 20 countries. W: M. Zanna (red.), Advances in experimental social psychology (t. 25, s. 1–65). Academic Press. https://doi.org/10.1016/S0065-2601(08)60281-6
Crossref
Google Scholar
Schwartz, S. H. (2007). Value orientations: Measurement, antecedents and consequences across nations. W: R. Jowell, C. Roberts, R. Fitzgerald, G. Eva (red.), Measuring attitudes cross-nationally: Lessons from the European Social Survey (s. 169–203). Sage Publications. https://doi.org/10.4135/9781849209458.n9
Crossref
Google Scholar
Schwartz, S. H., Barnea, M. (1995). Los valores en orientaciones politicas: Aplicaciones en Espana, Venezuela y Mejico. Psychologia Politica, 11, 15–40. Google Scholar
Schwartz, S. H., Cieciuch, J., Vecchione, M., Davidov, E., Fischer, R., Beierlein, C., Ramos, A., Verkasalo, M., Lönnqvist, J.-E., Demirutku, K., Dirilen-Gumus, O., Konty, M. (2012). Refining the Theory of Basic Individual Values. Journal of Personality and Social Psychology, 103(4), 663–688. https://doi.org/10.1037/a0029393
Crossref
Google Scholar
Simon, H., Chase, W. (1988). Skill in chess. W: D. Levy (red.), Computer chess compendium (s. 175–188). Springer New York.
Crossref
Google Scholar
Skitka, L. J. (2006). Legislating morality: How deep is the U.S. Supreme Court’s reservoir of good will? [referat]. International Society for Justice Research, Berlin, Niemcy. Google Scholar
Songer, D. R., Tabrizi, S. J. (1999). The religious right in court: The decision making of Christian evangelicals in state supreme courts. The Journal of Politics, 61(2), 507–526.
Crossref
Google Scholar
Stanik, J. M. (2005). Warunki opiekuńczo-wychowawcze w rodzinie, radzenie sobie z wymaganiami szkolnymi a stopień ryzyka przestępczości nieletnich. W: J. M. Stanik i L. Woszczek (red.), Przestępczość nieletnich. Aspekty psychospołeczne i prawne (s. 87–104). Wydawnictwo UŚ. Google Scholar
Super, C. M, Harkness, S. (1997). The cultural structuring of child development. W: J. W. Berry, P. R. Dasen, T. S. Saraswathi (red.), Handbook of cross-cultural psychology. Vol 2: Basic processes and human development (s. 1–39). Allyn and Bacon. Google Scholar
Super, C. M., Harkness, S., van Tijen, N., van der Vlugt, J., Dijkstra, J., Fintelman, M. (1996). The three R’s of Dutch childrearing and the socialization of infant arousal. W: S. Harkness, C. M. Super (red.), Parents’ cultural belief systems: Their origins, expression, and consequences (s. 447–466). Guilford Press. Google Scholar
Szecówka, A. (2013). Powrotność na drogę przestępczą nieletnich zwolnionych z różnych typów zakładów poprawczych. W: B. Jezierska, A. Rejzner, P. Szczepaniak, A. Szecówka (red.), Profilaktyka i resocjalizacja w nurtach inkluzji. Doświadczenia, problemy, perspektywy międzynarodowe (s. 339–361). Wydawnictwo UW. Google Scholar
Szymanowska, A. (2004). Więźniowie młodociani poddani systemowi programowego oddziaływania na podstawie badań psychologiczno-kryminologicznych. Archiwum Kryminologii, 26, 53–100. Google Scholar
Szymański, A. (2010). Niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży: wybrane problemy. Wydawnictwo WSP TWP. Google Scholar
Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich Dz.U. 2022 poz. 1700 (2022) (Polska). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220001700/T/D20221700L.pdf Google Scholar
Włodarczyk-Madejska, J. (2020). Efektywność środków izolacyjnych orzekanych wobec nieletnich. Prawo w Działaniu, 43, 172–210. https://doi.org/10.32041/pwd.4310
Crossref
Google Scholar
Zolkoski, S. M., Bullock, L. M. (2012). Resilience in children and youth: A review. Children and Youth Services Review, 34(12), 2295–2303. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2012.08.009
Crossref
Google Scholar
Uniwersytet SWPS w Warszawie, Instytut Psychologii
https://orcid.org/0009-0009-7443-9239
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
