Unikowa strategia radzenia sobie młodzieży w sytuacjach konfliktu społecznego: próba określenia osobowościowych i rodzinnych predyktorów

Danuta Borecka-Biernat

Instytut Psychologii, Uniwersytet Wrocławski
https://orcid.org/0000-0003-1401-9821


Abstrakt

Cel

Celem badań było poszukiwanie osobowościowych i rodzinnych predyktorów strategii unikowego radzenia sobie dorastającej młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego.

Metoda

Badania przeprowadzono wśród 893 gimnazjalistów. Posłużono się Skalą samooceny (SES) Rosenberga w adaptacji Dzwonkowskiej, Lachowicz-Tabaczek i Łaguny, Kwestionariuszem do badania poczucia kontroli (KBPK) Krasowicz i Kurzyp-Wojnarskiej, Kwestionariuszem oceny stresu (KOS) Włodarczyk i Wrześniewskiego, Trójczynnikowym inwentarzem stanów i cech osobowości (TISCO) Spielbergera, Skalą postaw rodzicielskich (SPR) Plopy, Kwestionariuszem strategii radzenia sobie rodziców w sytuacji konfliktu społecznego (KSRwSK) Boreckiej-Biernat, Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego (KSMK) Boreckiej-Biernat.

Wyniki

Silne przekonanie młodzieży o wpływie innych na pozytywne i negatywne skutki zdarzeń, spostrzeganie konfliktu społecznego jako wyzwanie i reagowanie na niego gniewem lub lękiem współwystępuje z tendencją do unikowego reagowania na konflikt. Wśród rodzinnych uwarunkowań strategii unikowego radzenia sobie ważne miejsce zajmują nieprawidłowe postawy wychowawcze rodziców w stosunku do dorastającego dziecka oraz wzór strategii unikowego radzenia sobie rodzica w sytuacji konfliktu społecznego

Wnioski

Poznanie przesłanek unikowej strategii radzenia sobie młodego człowieka w wieku dorastania pozwoli wychowawcy na lepsze zrozumienie jego zachowania w sytuacji konfliktu społecznego i spojrzenie na przyczyny tego zachowania z jego perspektywy. Zrozumienie determinant takiego zachowania jest konieczne przy opracowaniu strategii wychowawczych, kreujących jednostkę radzącą sobie w sposób dojrzały z konfliktem.


Słowa kluczowe:

młodzież, osobowość, rodzina, strategia unikowego radzenia sobie, sytuacja konfliktu społecznego


Abdullah, S., Alhurani, A., Dekker, R., Ahmad, M., Miller, J., Yousef, K., Abdulqader, B., Salami, I., Lennie, T., Randall, D., Moser D. (2018). Stress, cognitive appraisal, coping, and event free survival in patients with heart failure. Heart & Lung, 47(3), 205–210.
Crossref   Google Scholar

Adesina, O. (2012). Emotional intelligence, locus of control and conflict handling skills as predictors of non-violent behaviour among university students in south-western Nigeria. IFE Psychologia, 20(2), 31–38.   Google Scholar

Anshel, M., Wells, B. (2000). Personal and Situational Variables that Describe Coping with Acute Stress in Competitive Sport. Journal of Social Psychology, 140(4), 434–450.
Crossref   Google Scholar

Antonini, D. (1998). Relationship Between the Big Five Personality Factors and Conflict Management Styles. International Journal of Conflict Management, 9(4), 336–355. DOI: 10.1108/eb022814.
Crossref   Google Scholar

Balawajder, K. (2010). Zachowania uczestników konfliktu interpersonalnego. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? (s. 137–179). Warszawa: Difin.   Google Scholar

Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: PWN.   Google Scholar

Bedyńska, S., Książek, M. (2012). Praktyczny przewodnik wykorzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Akademickie Sedno.   Google Scholar

Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.   Google Scholar

Borecka-Biernat, D. (2012). Kwestionariusz strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. Psychologia Wychowawcza, 1–2, 86–118.
Crossref   Google Scholar

Borecka-Biernat, D. (2013). Kwestionariusz strategii radzenia sobie rodziców w sytuacjach konfliktu społecznego w percepcji dziecka. W: M. Straś-Romanowska (red.), Drogi rozwoju psychologii wrocławskiej: tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów psychologicznych w Uniwersytecie Wrocławskim (s. 223–245).Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.   Google Scholar

Borecka-Biernat, D., Kurtek, P., Woźniak-Krakowian, A. (2018). Radzenie sobie młodzieży w sytuacjach trudnych. Warszawa: Difin.   Google Scholar

Borecka-Biernat, D., Wajszczyk, K., Walęcka-Matyja, K. (2019). Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych: wybrane problemy. Warszawa: Difin .   Google Scholar

Didymus, F., Fletcher, D. (2014). Swimmers’ experiences of organizational stress: Exploring the role of cognitive appraisal and coping strategies. Journal of Clinical Sport Psychology, 8(2), 159–183.
Crossref   Google Scholar

Domińska-Werbel, D. (2014). Psychologiczne uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w trudnych sytuacjach społecznych. Legnica: WPWSZ.   Google Scholar

Dzwonkowska, I., Lachowicz-Tabaczek, K., Łaguna, M. (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga – polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2, 164–176.   Google Scholar

Frijda, N. (2002). Emocje są funkcjonalne na ogół. W: P. Ekman, R. Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia (s. 20–24). Gdańsk: GWP.   Google Scholar

Gurba, E. (2020). Konflikt rodziców z nastolatkami jako źródło doświadczanego stresu. W: A. Senejko, A. Czapiga (red.), Oswojenie traumy. Przegląd zagadnień (s. 125–144). Kraków: Impuls.   Google Scholar

Heszen-Niejodek, I. (2000). Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 3 (s. 465–493). Gdańsk: GWP.   Google Scholar

Heszen-Niejodek, I. (2002). Emocje, ocena poznawcza i strategie w procesie radzenia sobie. W: I. Heszen-Niejodek (red.), Teoretyczne i kliniczne problemy radzenia sobie ze stresem (s. 174–197). Poznań: Wydawnictwo Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.   Google Scholar

Hisli Sahin, N., Basim, H., Cetin, F. (2009). Locus of Control and Self Concept in Interpersonal Conflict Resolution Approaches. Turkish Journal of Psychiatry, 20, 153–163.   Google Scholar

Humphrey, R. (2006). Promising research opportunities in emotions and coping with conflict. Journal of Management & Organization, 12, 179–186. DOI: 10.1017/S1833367200004107.
Crossref   Google Scholar

Januszewska, E. (2001). Style reagowania na stres w kontekście postaw rodzicielskich. Badania młodzieży w okresie adolescencji. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 311–344). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.   Google Scholar

Kobosko, J. (2013). Radzenie sobie ze stresem i samoocena słyszących ojców a głuchota dziecka. Nowa Audiofonologia, 1, 36–44.   Google Scholar

Krasowicz, G., Kurzyp-Wojnarska, A. (1990). Kwestionariusz do badania poczucia kontroli (KBPK). Podręcznik. Warszawa: Laboratorium Technik Diagnostycznych im. B. Zawadzkiego.   Google Scholar

Krok, D. (2007). Strategie rozwiązywania konfliktów w systemie rodzinnym. Roczniki Teologiczne, LIV(10), 119–138.   Google Scholar

Kurtek, P. (2005). Regulacyjna rola poczucia kontroli w radzeniu sobie młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia w sytuacjach trudnych. Przegląd Psychologiczny, 3, 277–294.   Google Scholar

Larsson, B., Lennart, M., Morris, R. (2000). Anxiety in Swedish school children: Situational specificity, informant variability and coping strategies. Scandinvian Journal of Behaviour Therapy, 29(3–4), 127–139.
Crossref   Google Scholar

Lazarus, R. (1986). Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne, 3–4, 2–40.   Google Scholar

Lazarus, R., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer Verlag.   Google Scholar

Leary, M., Kowalski, R. (2001). Lęk społeczny. Gdańsk: GWP.   Google Scholar

Lemerise, E., Dodge, K. (2005). Rozwój złości i wrogich interakcji. W: M. Lewis, J. Haviland-Jones (red.), Psychologia emocji (s. 745–760). Gdańsk: GWP.   Google Scholar

Leśniak, A. (2003). Wpływ samooceny na funkcjonowanie uczniów. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 6, 33–36.   Google Scholar

Mikulincer, M., Victor, F. (1995). Appraisal of and coping with real-life stressful situation: The contribution of attachment styles. Personality and Social Psychology Bulletin, 21(4), 406–415.
Crossref   Google Scholar

Minda, M. (2019). The perception of parental attitudes and styles to deal with stress among the young attending to athletic championship schools. Journal of Education, Health and Sport, 9(9), 306–316.   Google Scholar

Oleś, M. (1998). Asertywność u dzieci. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.   Google Scholar

Plopa, M. (2015). Psychologia rodziny. Teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.   Google Scholar

Polak, K. (2010). Uczeń w sytuacji konfliktów szkolnych. W: D. Borecka-Biernat (red.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież (s. 23–39). Warszawa: Difin.   Google Scholar

Riesch, S., Bush, L., Nelson, C., Ohm, B., Portz, P., Abell, B., Wightman, M., Jenkins, P.(2000). Topics of conflict between parents and young adolescents. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 5(1), 27–40.
Crossref   Google Scholar

Rostowska, T. (1997). Zgodność strategii radzenia sobie ze stresem u rodziców i ich dorosłych dzieci. W: J. Rostowski, T. Rostowska, I. Janicka (red.), Psychospołeczne aspekty rozwoju człowieka (s. 389–399). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.   Google Scholar

Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Analiza psychologiczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.   Google Scholar

Rotter, J. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control reiforcement. Psychological Monographs, 80(1), 1–28.
Crossref   Google Scholar

Rychlak, J., Legerski, A. (1967). A sociocultural theory of apropriate sexual role identification and level of personal adjustment. Journal of Personality, 1, 36–38.
Crossref   Google Scholar

Sandy, S., Boardman, S., Deutsch, M. (2005). Osobowość a konflikt. W: M. Deutsch, P. Coleman (red.), Rozwiązywanie konfliktów (s. 286–311). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.   Google Scholar

Sikorski, W. (2015). Lęk komunikacyjny u uczniów a ich sposoby reagowania w sytuacjach konfliktu w klasie szkolnej. W: D. Borecka-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej (s. 126–146). Warszawa: Wydawnictwo Difin.   Google Scholar

Szpitalak, M., Polczyk, R. (2015). Samoocena.Geneza, struktura, funkcje i metody pomiaru. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.   Google Scholar

Talik, E. (2010). Poczucie kontrowalności sytuacji stresowej a strategie radzenia sobie ze stresem u adolescentów. Polskie Forum Psychologiczne, 1, 49–65.   Google Scholar

Taylor, M. (2010). Does Locus of Control Predict Young Adult Conflict Strategies with Superiors? An Examination of Control Orientation and the Organizational Communication Conflict Instrument. North American Journal of Psychology, 12(3), 455–458.   Google Scholar

Tyszkowa, M. (1986). Zachowanie się dzieci w sytuacjach trudnych. Warszawa: PWN.   Google Scholar

Williams, K., McGillicuddy-De Lisi, A. (2000). Coping strategies in Adolescent. Journal of Applied Developmental Psychology, 20, 537–549.
Crossref   Google Scholar

Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2005). Ocena stresu w kategoriach wyznania u chorych po zawale serca – próba syntezy na podstawie danych empirycznych. Przegląd Psychologiczny, 48, 339–358.   Google Scholar

Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2010). Kwestionariusz Oceny Stresu (KOS). Przegląd Psychologiczny, 4, 479–496.   Google Scholar

Wosińska, W. (2004). Psychologia życia społecznego. Podręcznik psychologii społecznej dla praktyków i studentów. Gdańsk: GWP.   Google Scholar

Wrześniewski, K. (1991). Trójczynnikowy inwentarz stanów i cech osobowości. Przegląd Lekarski, 2, 222–225.   Google Scholar

Zimbardo, P. (2011). Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-12-23

Cited By /
Share

Borecka-Biernat, D. (2022). Unikowa strategia radzenia sobie młodzieży w sytuacjach konfliktu społecznego: próba określenia osobowościowych i rodzinnych predyktorów. Przegląd Psychologiczny, 65(1), 25–41. https://doi.org/10.31648/przegldpsychologiczny.8540

Danuta Borecka-Biernat 
Instytut Psychologii, Uniwersytet Wrocławski
https://orcid.org/0000-0003-1401-9821