The evolution of the laws regulating access to forests and aquatic resources of the Grand Duchy of Lithuania until the mid-16th century
Anna Pytasz-Kołodziejczyk
University of Warmia and Mazury in OlsztynAbstrakt
In the 13th and the 14th century, grand dukes had exclusive rights to the forests and aquatic resources of the Grand Duchy of Lithuania. They maintained these rights in the 15th century despite the fact that the rights to royal forests and aquatic had been widely distributed since the reign of Vytautas. Beginning in the second decade of the 16th century, grand dukes became increasingly interested in the productivity of land belonging to the Grand Duchy of Lithuania, in particular forests and aquatic resources. Their concern was largely motivated by the financial burden placed on the Lithuanian treasury in connection with the Muscovite- Lithuanian wars and the economic reforms implemented by Queen Bona and Sigismundus II Augustus. The monarchs passed laws regulating access to royal land in the Grand Duchy of Lithuania. These regulations improved the management of royal land, protected forests against illegal logging and prevented excessive exploitation of water fauna (especially fish)
Słowa kluczowe:
aquatic resources forest resources legal regulations Grand Duchy of Lithuania protection use JagielloniansBibliografia
Alexandrowicz, S. (2011), Studia z dziejów miasteczek Wielkiego Księstwa Litewskiego. Toruń.
Alexandrowicz, S. (2012), Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku. Cartographia Magni Ducatus Lithuaniae XV-XVIII saeculorum (wyd. 3). Warszawa.
Błaszczyk, G. (2002), Litwa na przełomie średniowiecza i nowożytności 1492-1569. Poznań.
Dovnar-Zapol’skiy, M. F. (1901), Gosudarstvennoye khozyaystvo Velikogo Knyazhestva Litovskogo pri Yagellënakh, t. 1. Kiyev. [Довнар-Запольский, М. Ф. (1901), Государственное хозяйство Великого Княжества Литовского при Ягеллёнах, т. 1. Киев.]
Falk, K. O. (1941), Wody wigierskie i huciańskie. Studium toponomastyczne. Cz. 2. Uppsala.
Falk, K. O. (1979), Z przeszłości i teraźniejszości wód wigierskich. Obrazy z życia rybaków augustowskich. In: Czeczuga, B. (red.), Jezioro Wigry kolebka hydrobiologii polskiej. Warszawa, 57-58.
Górzyski, S. (1935), Obraz gospodarki leśnej w Polsce w XV i XVI wieku (na tle stosunków handlowych). Warszawa.
Góryński, S. (1964), Zarys historii rybołówstwa w dawnej Polsce. Warszawa.
Hedmann, O. (1934), Dawne puszcze i wody. Wilno.
Jakubowski, J. (1935), Powiat grodzieński w w. XVI. In: Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski. 3, 109-114.
Kaserczak, S. (1965), Rozwój gospodarki folwarcznej na Litwie i Białorusi do połowy XVI wieku. Poznań.
Kołdziejczyk, A. (2002), Z dziejów kolonizacji puszcz na Podlasiu w XV-XVI wieku. In: Śliwiński, J. (red.), Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku. Olsztyn, 29-93.
Kołdziejczyk, A. (2007), Podziały administracyjne i urzędy na Podlasiu i Grodzieńszczyźnie w XV-XVI wieku. In: Śliwiński, J. (red.), Puszcze wielkoksiążęce na północnym Podlasiu i zachodniej Grodzieńszczyźnie w XV-XVI wieku (podziały, administracja, służby leśne i wodne). Olsztyn, 307-349.
Kołodziejczyk, A. (2010), Properties’ Auditor of regality of The Grand Duchy of Lithuania in the XVI century. Methodological remarks. In: Narojczyk, K./Świgoń, M./Wolny, M. (eds.), History-Archive Studies-Information Science: methodological issues. Olsztyn, 59-64.
Kołodziejczyk, A. (2012), Przemiany społeczno-gospodarcze na Podlasiu w XV-XVI wieku. Olsztyn.
Komaszyński, M. (1986), Zasoby Korony i Litwy w relacjach francuskich XVII w. In: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych. 47, 24-25.
Krannhals, D. (1942), Danzig und der Weichselhandel in seiner Blütezeit vom 16. Zum 17. Jahrhundert. Leipzig.
Księgi referendarskie (1920), Księgi referendarskie I 1582-1602, Baranowski I. T. (wyd.). T. 1. Warszawa.
Lyubavskiy, M. (1892), Oblastnoye deleniye i mestnoye upravleniye litovsko-russkagogosudarstva ko vremeni izdanya pervago Litovskago Statuta. Moskva. [Любавский, М. (1892), Областное деление и местное управление литовско-русскаго государства ко времени изданя перваго Литовскаго Статута. Москва.]
Łowmiański, H. (1923), „Wchody” miast litewskich. In: Ateneum Wileńskie. 1, 398-466.
Łowmiański, H. (1924), „Wchody” miast litewskich. In: Ateneum Wileńskie. 2, 1-30.
Łowmiański, H. (1931), Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego. T. 1. Wilno.
Małowist, M. (1973), Wschód a Zachód Europy w XIII-XVI wieku. Konfrontacja struktur społeczno- gospodarczych. Warszawa.
Maroszek, J. (1993), Knyszyński dworzec królewski. In: Białostocczyzna. 3, 12-18.
Ochmański, J. (1986), Dawna Litwa. Studia historyczne. Olsztyn.
Pietkiewicz, K. (1995), Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Studia nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI wieku. Poznań.
Romaniuk, J. (2002), Kontakty handlowe miast podlaskich z Gdańskiem w XV w. In: Zemło, M. (red.), Małe miasta. Między tradycją a wyzwaniem przyszłości. Supraśl, 69-87.
Sarnecki, K. (1960), Przyczynek do dziejów otrzymywania potażu w Polsce. In: Sylwan. 8, 8-9.
Sucheni-Grabowska, A. (1996), Zygmunt August. Król polski i wielki książę litewski 1520-1562. Warszawa.
Śliwiński, J. (2010), Grodzieńszczyzna i Podlasie w XV-XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim (wielkoksiążęce puszcze i włości, eksploatacja, pożary). Olsztyn.
Trzoska, J. (1966), Gdańsk jako port drzewny w II połowie XVII i XVIII wieku. In: Rocznik Gdański. 25, 73-113.
Urzędnicy (2009), Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy. T. II. Województwo trockie XIV-XVIII wiek. Rachuba, A. (red.), Warszawa.
Ustawa leśna (1844), Ustawa leśna z 1568 r. [zamiast 1567 r.]. In: Athenaeum. 6, 5-11.
Wyrozumski, J. (1959), Jednostki obrachunkowe drzewa spławnego w dawnej Polsce. In: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej. 7, 269-279.
Żabko-Potopowicz, J. (1974), Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego na tle jego rozwoju. Warszawa.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. LVI, K-11, 18; dz. XLVI, sygn. 149, 123; dz. LVI, sygn. G-6, 110.
Die Chronik Wigands von Marburg (1863), Die Chronik Wigands von Marburg. In: Scriptores Rerum Prussicarum. T. II. Leipzig.
Litovskaya Metrika (1914), Litovskaya Metrika. Knigi publichnykh del. T. 1. In: Russkaa Istoricheskaa Bibloteka (1914), t. 30. Yur’’yev. [Литовская Мэтрика (1914), Литовская Мэтрика. Книги публичных дэл. Т. 1. In: Русскaa Историчэскaa Библoтэка (1914), т. 30. Юръев.]
Lustracje (1959), Lustracje województwa podlaskiego 1570 i 1576. Wrocław.
Pistsovaya kniga (1882), Pistsovaya kniga grodnenskoy ekonomii s pribavleniyami, izdannaya Vilenskoyu Komissiyeyu dlya razbora dr’’yevnikh aktov. T. 2. Vil’no. [Писцовая книга (1882), Писцовая книга гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленскою Комиссиею для разбора дръевних актов. Т. 2, Вильно.]
Regesta (1949), Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198-1525. ps. 1, Regesten zum Ordensbriefarchiv. Vol. 1, 1198-1454. Göttingen.
Reviziya pushch (1867), Reviziya pushch i perekhodov zverinykh v byvshem Velikom Knyazhestve Litovskom. Vil’na. [Ревизия пущ (1867), Ревизия пущ и переходов звериных в бывшем Великом Княжестве Литовском. Вильна.]
Alexandrowicz, S. (2012), Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku. Cartographia Magni Ducatus Lithuaniae XV-XVIII saeculorum (wyd. 3). Warszawa.
Błaszczyk, G. (2002), Litwa na przełomie średniowiecza i nowożytności 1492-1569. Poznań.
Dovnar-Zapol’skiy, M. F. (1901), Gosudarstvennoye khozyaystvo Velikogo Knyazhestva Litovskogo pri Yagellënakh, t. 1. Kiyev. [Довнар-Запольский, М. Ф. (1901), Государственное хозяйство Великого Княжества Литовского при Ягеллёнах, т. 1. Киев.]
Falk, K. O. (1941), Wody wigierskie i huciańskie. Studium toponomastyczne. Cz. 2. Uppsala.
Falk, K. O. (1979), Z przeszłości i teraźniejszości wód wigierskich. Obrazy z życia rybaków augustowskich. In: Czeczuga, B. (red.), Jezioro Wigry kolebka hydrobiologii polskiej. Warszawa, 57-58.
Górzyski, S. (1935), Obraz gospodarki leśnej w Polsce w XV i XVI wieku (na tle stosunków handlowych). Warszawa.
Góryński, S. (1964), Zarys historii rybołówstwa w dawnej Polsce. Warszawa.
Hedmann, O. (1934), Dawne puszcze i wody. Wilno.
Jakubowski, J. (1935), Powiat grodzieński w w. XVI. In: Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski. 3, 109-114.
Kaserczak, S. (1965), Rozwój gospodarki folwarcznej na Litwie i Białorusi do połowy XVI wieku. Poznań.
Kołdziejczyk, A. (2002), Z dziejów kolonizacji puszcz na Podlasiu w XV-XVI wieku. In: Śliwiński, J. (red.), Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku. Olsztyn, 29-93.
Kołdziejczyk, A. (2007), Podziały administracyjne i urzędy na Podlasiu i Grodzieńszczyźnie w XV-XVI wieku. In: Śliwiński, J. (red.), Puszcze wielkoksiążęce na północnym Podlasiu i zachodniej Grodzieńszczyźnie w XV-XVI wieku (podziały, administracja, służby leśne i wodne). Olsztyn, 307-349.
Kołodziejczyk, A. (2010), Properties’ Auditor of regality of The Grand Duchy of Lithuania in the XVI century. Methodological remarks. In: Narojczyk, K./Świgoń, M./Wolny, M. (eds.), History-Archive Studies-Information Science: methodological issues. Olsztyn, 59-64.
Kołodziejczyk, A. (2012), Przemiany społeczno-gospodarcze na Podlasiu w XV-XVI wieku. Olsztyn.
Komaszyński, M. (1986), Zasoby Korony i Litwy w relacjach francuskich XVII w. In: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych. 47, 24-25.
Krannhals, D. (1942), Danzig und der Weichselhandel in seiner Blütezeit vom 16. Zum 17. Jahrhundert. Leipzig.
Księgi referendarskie (1920), Księgi referendarskie I 1582-1602, Baranowski I. T. (wyd.). T. 1. Warszawa.
Lyubavskiy, M. (1892), Oblastnoye deleniye i mestnoye upravleniye litovsko-russkagogosudarstva ko vremeni izdanya pervago Litovskago Statuta. Moskva. [Любавский, М. (1892), Областное деление и местное управление литовско-русскаго государства ко времени изданя перваго Литовскаго Статута. Москва.]
Łowmiański, H. (1923), „Wchody” miast litewskich. In: Ateneum Wileńskie. 1, 398-466.
Łowmiański, H. (1924), „Wchody” miast litewskich. In: Ateneum Wileńskie. 2, 1-30.
Łowmiański, H. (1931), Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego. T. 1. Wilno.
Małowist, M. (1973), Wschód a Zachód Europy w XIII-XVI wieku. Konfrontacja struktur społeczno- gospodarczych. Warszawa.
Maroszek, J. (1993), Knyszyński dworzec królewski. In: Białostocczyzna. 3, 12-18.
Ochmański, J. (1986), Dawna Litwa. Studia historyczne. Olsztyn.
Pietkiewicz, K. (1995), Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Studia nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI wieku. Poznań.
Romaniuk, J. (2002), Kontakty handlowe miast podlaskich z Gdańskiem w XV w. In: Zemło, M. (red.), Małe miasta. Między tradycją a wyzwaniem przyszłości. Supraśl, 69-87.
Sarnecki, K. (1960), Przyczynek do dziejów otrzymywania potażu w Polsce. In: Sylwan. 8, 8-9.
Sucheni-Grabowska, A. (1996), Zygmunt August. Król polski i wielki książę litewski 1520-1562. Warszawa.
Śliwiński, J. (2010), Grodzieńszczyzna i Podlasie w XV-XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim (wielkoksiążęce puszcze i włości, eksploatacja, pożary). Olsztyn.
Trzoska, J. (1966), Gdańsk jako port drzewny w II połowie XVII i XVIII wieku. In: Rocznik Gdański. 25, 73-113.
Urzędnicy (2009), Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy. T. II. Województwo trockie XIV-XVIII wiek. Rachuba, A. (red.), Warszawa.
Ustawa leśna (1844), Ustawa leśna z 1568 r. [zamiast 1567 r.]. In: Athenaeum. 6, 5-11.
Wyrozumski, J. (1959), Jednostki obrachunkowe drzewa spławnego w dawnej Polsce. In: Kwartalnik Historii Kultury Materialnej. 7, 269-279.
Żabko-Potopowicz, J. (1974), Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego na tle jego rozwoju. Warszawa.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego, dz. LVI, K-11, 18; dz. XLVI, sygn. 149, 123; dz. LVI, sygn. G-6, 110.
Die Chronik Wigands von Marburg (1863), Die Chronik Wigands von Marburg. In: Scriptores Rerum Prussicarum. T. II. Leipzig.
Litovskaya Metrika (1914), Litovskaya Metrika. Knigi publichnykh del. T. 1. In: Russkaa Istoricheskaa Bibloteka (1914), t. 30. Yur’’yev. [Литовская Мэтрика (1914), Литовская Мэтрика. Книги публичных дэл. Т. 1. In: Русскaa Историчэскaa Библoтэка (1914), т. 30. Юръев.]
Lustracje (1959), Lustracje województwa podlaskiego 1570 i 1576. Wrocław.
Pistsovaya kniga (1882), Pistsovaya kniga grodnenskoy ekonomii s pribavleniyami, izdannaya Vilenskoyu Komissiyeyu dlya razbora dr’’yevnikh aktov. T. 2. Vil’no. [Писцовая книга (1882), Писцовая книга гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленскою Комиссиею для разбора дръевних актов. Т. 2, Вильно.]
Regesta (1949), Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198-1525. ps. 1, Regesten zum Ordensbriefarchiv. Vol. 1, 1198-1454. Göttingen.
Reviziya pushch (1867), Reviziya pushch i perekhodov zverinykh v byvshem Velikom Knyazhestve Litovskom. Vil’na. [Ревизия пущ (1867), Ревизия пущ и переходов звериных в бывшем Великом Княжестве Литовском. Вильна.]
Pytasz-Kołodziejczyk, A. (2020). The evolution of the laws regulating access to forests and aquatic resources of the Grand Duchy of Lithuania until the mid-16th century. Przegląd Wschodnioeuropejski, 11(1), 13–22. https://doi.org/10.31648/pw.5966
Anna Pytasz-Kołodziejczyk
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
