Wizerunek malowany frazeologią (na przykładzie języka ukraińskiego)
A picture painted in phraseology (on the example of Ukrainian language)
Iwona Nowakowska-Kempna
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Częstochowiehttps://orcid.org/0000-0002-8043-1374
Abstrakt
The metaphorical title A Picture Painted in Phraseology is meant to refer to the created picture of EMOTIONS, though the material used here is not paint, but the phrasemes employed in the description of EMOTIONS. By default, the phraseology of EMOTIONS is destined to create their picture. This picture is usually conventional since phrasemes are linguistically well entrenched and conventional. The correlation between the appearance of an experiencer, the picture of his or her face and behaviour, and his or her emotional state becomes a basis for the creation of numerous phrasemes, which are indicative of this correlation. The picture exists both in language and cognition. Phrasemes produce a specific picture of an experiencer who undergoes an emotion in such a way that one may argue that a picture is actually painted in phraseology. The final result is the picture of FACE and BODY, displaying joy, sadness, fear or surprise, which is exclusively characteristic of a particular emotion
Słowa kluczowe:
picture emotion phraseology picture painted in phraseology picture of sad joyful surprised, fear man’s face and behaviour cognitive linguistics conceptualizationBibliografia
Bartmiński, J. (2012), Językowe podstawy obrazu świata. Lublin, etc.
Bloom, F. (2013), Fundamentals of Neuroscience. In: Squire, L. et al. (ed.), Fundamental Neuroscience. Amsterdam, 3-15.
Darwin, K. (1988), O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt. Warszawa, etc.
Dąbrowski, A. (2014), Czym są emocje? Prezentacja wieloskładnikowej teorii emocji. W: Analiza i Egzystencja. 27, 123-146.
Dricz, J. S. [Дрiч, Ю. С.] (2014), Номінативне поле концепту ‘радість’/‘печаль’ в українській мові: етимолого-культурологічний аспект. B: Науковий часопис НПУ імені М. П. Драгоманова. Серія 10: Проблеми граматики і лексикології української мови. 11, 22-26.
Doliński, D. (2016), Powstawanie emocji – interakcja mechanizmów biologicznych, psychologicznych i społecznych. W: Strelau, J./Doliński, D. (red.), Psychologia akademicka, 1. Gdańsk, 512-554.
Dunaj, B. (1996), Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa, etc.
Goleman, D. (1997), Inteligencja emocjonalna. Poznań, etc.
Goossens, L. (1990), Metaphtonymy: the Interaction of Metaphor and Metonymy in Expressions for Linguistic Action. In: Cognitive Linguistics. 1-3, 323-340.
Jasielska, A. (2013), Charakterystyka i konsekwencje potocznego rozumienia emocji. Poznań, etc.
Johnson, M. (1987), The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago etc.
Johnson-Laird, P./Oatley, K. (1989), The Language of Emotions: an Analysis of a Semantic Field. In: Cognition and Emotion. 3, 81-123.
Kaczmarek, H. (2018), Konzeptualisierungsmuster des Ärger – Feldes an der Schnittstelle zwischen Kognition und Versprachlichung. Hamburg, etc.
Kiklewicz, A. (2005), Die Versprachligung des Konzeptes „Angst“ − Konzeptualisierung ist doch mental, nicht sprachlich, oder? In: Kotin, M. L. et al. (Hrsg.), Das Deutsche als Forschungsobjekt und als Studienfach. Synchronie − Diachronie − Sprachkontakt − Glottodidaktik. Frankfurt am Main, etc., 183-189.
Kiklewicz, A. (2005), Semantyka i metaforyczna konceptualizacja strachu w języku polskim, rosyjskim i niemieckim. W: Slavia Orientalis. LIV/2, 283-308.
Knuuttila, S. (2004), Emotions in Ancient and Medieval Philosophy. Oxford, etc.
Kövecses, Z. (1995), Anger: Its Language, Conceptualization, and Physiology in the Light of Cross-Cultural Evidence. In: Taylor, J. R./Mac-Laury, R. E. (eds), Language and Cognitive Construal of the World. Berlin/New York, 181-196.
Kövecses, Z. (2000), Metaphor and emotion: language, culture, and body in human feeling. Cambridge, etc.
Krasnobajewa-Czorna, Ż. [Краснобаєва-Чорна, Ж.] (2017), Прагматика страху в українськійфраземіці. In: Studia Ukrainica Posnaniensia. 5, 101-108.
Lakoff, G. (1987/2011), Women, Fire and Dangerous Things. Chicago, etc.
Lakoff, G./Johnson, M. (2001), Metafory w naszym życiu. Warszawa, etc.
Langacker, R. (2009), Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Kraków, etc.
Lewicki, A. M./Pajdzińska, A. (1993), Frazeologia. W: Współczesny język polski. Wrocław/Warszawa, 307-326.
Lowen, A. (1991), Duchowość ciała. Warszawa, etc.
Lowen, A. (1992), Język ciała. Warszawa, etc.
Maia, B. (1998), The language of Emotions – „Metaphors”, „Scenarios” or „Metalanguage”? In: Lewandowska-Tomaszczyk, B. (ed.), Lexical Semantics, Cognition and Philosophy. Łódź, 203-218.
Mikołajczuk, A. (2009), Obraz radości we współczesnej polszczyźnie. Warszawa, etc.
Młynarska-Jurczuk, A. (2016), Wstyd jako emocja ucieleśniona – twarz, ciało i role płciowe w procesie społecznej konstrukcji wstydu. W: Dyskurs młodych andragogów. Zielona Góra, 357-369.
Nowakowska-Kempna, I. (1995), Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena. Warszawa, etc.
Nowakowska-Kempna, I. (2000), Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Cz. II. Warszawa, etc.
Ortony, A./Clore, G. L. (1989), Emotions, Moods and Conscious Awareness. In: Cognition and Emotion. 3 (2), 125-137.
Ogar, A. О. [Огар, А. О] (2017), Ключові концепти українського дискурсу (концепти душа, серце, розум, доля, мати, любов/кохання, свобода). In: Проблеми гуманітарних наук. Серія: Філологія. 40, 91-98.
Pajdzińska, A. (1991), Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata. W: Bartmiński, J. (red.), Językowy obraz świata. Lublin, 87-109.
Ribot, T. A. (1912), Z zagadnień psychologii uczuć. Lwów, etc.
Russell, B. (1995), Problemy filozofii. Warszawa, etc.
Słownik (2011), Словник фразеологічних термінів сучасної української мови. T. I-II. Kiev, etc.
Szepietrowska, M. E./Misztal, H (2002), Neuropsychologiczny opis zaburzeń emocjonalnych w polskim piśmiennictwie klinicznym. W: Neuropsychologia emocji. Lublin, 81-102.
Tokarski, R. (1999), Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata. W: Pajdzińska, A./ Krzyżanowski, P. (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata. Lublin, 9-23.
Wierzbicka, A. (1971), Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne. Warszawa, etc.
Wierzbicka, A. (1995), Emotion and Facial Expression: A Semantic Perspective. W: Culture and Psychology. 1, 227-258.
Wierzbicka, A. (1999), Język – umysł – kultura. Warszawa.
Wittgenstein, L. (1953/1972), Dociekania filozoficzne. Warszawa, etc.
Zagrodzka, J. (2011), Neurofizjologiczne mechanizmy zachowania emocjonalnego. W: Górska, T./Grabowska, A./Zagrodzka, J. (red.), Mózg a zachowanie. Warszawa, 359-378.
Bloom, F. (2013), Fundamentals of Neuroscience. In: Squire, L. et al. (ed.), Fundamental Neuroscience. Amsterdam, 3-15.
Darwin, K. (1988), O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt. Warszawa, etc.
Dąbrowski, A. (2014), Czym są emocje? Prezentacja wieloskładnikowej teorii emocji. W: Analiza i Egzystencja. 27, 123-146.
Dricz, J. S. [Дрiч, Ю. С.] (2014), Номінативне поле концепту ‘радість’/‘печаль’ в українській мові: етимолого-культурологічний аспект. B: Науковий часопис НПУ імені М. П. Драгоманова. Серія 10: Проблеми граматики і лексикології української мови. 11, 22-26.
Doliński, D. (2016), Powstawanie emocji – interakcja mechanizmów biologicznych, psychologicznych i społecznych. W: Strelau, J./Doliński, D. (red.), Psychologia akademicka, 1. Gdańsk, 512-554.
Dunaj, B. (1996), Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa, etc.
Goleman, D. (1997), Inteligencja emocjonalna. Poznań, etc.
Goossens, L. (1990), Metaphtonymy: the Interaction of Metaphor and Metonymy in Expressions for Linguistic Action. In: Cognitive Linguistics. 1-3, 323-340.
Jasielska, A. (2013), Charakterystyka i konsekwencje potocznego rozumienia emocji. Poznań, etc.
Johnson, M. (1987), The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago etc.
Johnson-Laird, P./Oatley, K. (1989), The Language of Emotions: an Analysis of a Semantic Field. In: Cognition and Emotion. 3, 81-123.
Kaczmarek, H. (2018), Konzeptualisierungsmuster des Ärger – Feldes an der Schnittstelle zwischen Kognition und Versprachlichung. Hamburg, etc.
Kiklewicz, A. (2005), Die Versprachligung des Konzeptes „Angst“ − Konzeptualisierung ist doch mental, nicht sprachlich, oder? In: Kotin, M. L. et al. (Hrsg.), Das Deutsche als Forschungsobjekt und als Studienfach. Synchronie − Diachronie − Sprachkontakt − Glottodidaktik. Frankfurt am Main, etc., 183-189.
Kiklewicz, A. (2005), Semantyka i metaforyczna konceptualizacja strachu w języku polskim, rosyjskim i niemieckim. W: Slavia Orientalis. LIV/2, 283-308.
Knuuttila, S. (2004), Emotions in Ancient and Medieval Philosophy. Oxford, etc.
Kövecses, Z. (1995), Anger: Its Language, Conceptualization, and Physiology in the Light of Cross-Cultural Evidence. In: Taylor, J. R./Mac-Laury, R. E. (eds), Language and Cognitive Construal of the World. Berlin/New York, 181-196.
Kövecses, Z. (2000), Metaphor and emotion: language, culture, and body in human feeling. Cambridge, etc.
Krasnobajewa-Czorna, Ż. [Краснобаєва-Чорна, Ж.] (2017), Прагматика страху в українськійфраземіці. In: Studia Ukrainica Posnaniensia. 5, 101-108.
Lakoff, G. (1987/2011), Women, Fire and Dangerous Things. Chicago, etc.
Lakoff, G./Johnson, M. (2001), Metafory w naszym życiu. Warszawa, etc.
Langacker, R. (2009), Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. Kraków, etc.
Lewicki, A. M./Pajdzińska, A. (1993), Frazeologia. W: Współczesny język polski. Wrocław/Warszawa, 307-326.
Lowen, A. (1991), Duchowość ciała. Warszawa, etc.
Lowen, A. (1992), Język ciała. Warszawa, etc.
Maia, B. (1998), The language of Emotions – „Metaphors”, „Scenarios” or „Metalanguage”? In: Lewandowska-Tomaszczyk, B. (ed.), Lexical Semantics, Cognition and Philosophy. Łódź, 203-218.
Mikołajczuk, A. (2009), Obraz radości we współczesnej polszczyźnie. Warszawa, etc.
Młynarska-Jurczuk, A. (2016), Wstyd jako emocja ucieleśniona – twarz, ciało i role płciowe w procesie społecznej konstrukcji wstydu. W: Dyskurs młodych andragogów. Zielona Góra, 357-369.
Nowakowska-Kempna, I. (1995), Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena. Warszawa, etc.
Nowakowska-Kempna, I. (2000), Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Cz. II. Warszawa, etc.
Ortony, A./Clore, G. L. (1989), Emotions, Moods and Conscious Awareness. In: Cognition and Emotion. 3 (2), 125-137.
Ogar, A. О. [Огар, А. О] (2017), Ключові концепти українського дискурсу (концепти душа, серце, розум, доля, мати, любов/кохання, свобода). In: Проблеми гуманітарних наук. Серія: Філологія. 40, 91-98.
Pajdzińska, A. (1991), Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata. W: Bartmiński, J. (red.), Językowy obraz świata. Lublin, 87-109.
Ribot, T. A. (1912), Z zagadnień psychologii uczuć. Lwów, etc.
Russell, B. (1995), Problemy filozofii. Warszawa, etc.
Słownik (2011), Словник фразеологічних термінів сучасної української мови. T. I-II. Kiev, etc.
Szepietrowska, M. E./Misztal, H (2002), Neuropsychologiczny opis zaburzeń emocjonalnych w polskim piśmiennictwie klinicznym. W: Neuropsychologia emocji. Lublin, 81-102.
Tokarski, R. (1999), Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata. W: Pajdzińska, A./ Krzyżanowski, P. (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata. Lublin, 9-23.
Wierzbicka, A. (1971), Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne. Warszawa, etc.
Wierzbicka, A. (1995), Emotion and Facial Expression: A Semantic Perspective. W: Culture and Psychology. 1, 227-258.
Wierzbicka, A. (1999), Język – umysł – kultura. Warszawa.
Wittgenstein, L. (1953/1972), Dociekania filozoficzne. Warszawa, etc.
Zagrodzka, J. (2011), Neurofizjologiczne mechanizmy zachowania emocjonalnego. W: Górska, T./Grabowska, A./Zagrodzka, J. (red.), Mózg a zachowanie. Warszawa, 359-378.
Nowakowska-Kempna, I. (2020). Wizerunek malowany frazeologią (na przykładzie języka ukraińskiego): A picture painted in phraseology (on the example of Ukrainian language). Przegląd Wschodnioeuropejski, 11(2), 471–486. https://doi.org/10.31648/pw.6524
Iwona Nowakowska-Kempna
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Częstochowie
https://orcid.org/0000-0002-8043-1374
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Częstochowie
https://orcid.org/0000-0002-8043-1374
