Ustalenie granicy polsko-sowieckiej – w 100. rocznicę delimitacji granicy ryskiej
Establishing the Polish-Soviet border. On the hundredth anniversary of the delimitation of the Riga border
Halina Łach
University of Warmia and Mazury in OlsztynAbstrakt
The end of World War I brought the issue of the borders of the reborn Poland on the agenda. Their shaping was a long and dramatic process. Among the numerous disputes and conflicts, the Polish-Russian war occupies a special place. Its effect was the defense of the reborn state and the establishment of the eastern border of Poland. The war began in February 1919. However, it ended with the signing of the preliminary treaty on October 12, 1920, and the peace treaty on March 18, 1921 in Riga. The peace treaty eliminated the state of war and established the border line between Poland and Russia, Belarus and Ukraine. Its precise delimitation in the field and placing border marks on it was carried out by a special mixed border commission consisting of two delegations - Polish and Russian-Ukrainian-Belarusian. The content of this article is an attempt to look at one of the most important events in the modern history of Poland from the perspective of 100 years, which was the establishment and guidelines of the eastern border of Poland by a mixed border commission. The aim of the paper is to present the work of the committees which took place in an atmosphere of constant dispute and conflicts between representatives of the delegations of both countries. Both parties repeatedly threatened to terminate or suspend the works. Due to the volume framework, it is not possible to fully characterize the archival sources and the published publications. It could be a topic of a separate study. I hope that the bibliography attached to the article will help to provide a thorough and comprehensive presentation of the topic.
Słowa kluczowe:
Treaty of Riga, border line, border line, mixed border commission, border delimitationBibliografia
Wykonywanie Traktatu Ryskiego 1921-1922, AAN, Ambasada RP w Moskwie, 66. Google Scholar
Wykonywanie postanowień Traktatu Ryskiego przez ZSRR i RP 1921-1929, AAN, Ambasada RP w Moskwie, 182. Google Scholar
Kazimierz Tyszyński, Linie kolejowe i węzły na Kresach Wschodnich pomiędzy projektowanymi trasami grani-cy polskiej – referat, AAN, Biuro Prac Kongresowych przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, 274. Google Scholar
Delimitacja granicy polsko-radzieckiej w rejonie Polesia. Wytyczenie linii granicznej w terenie, rozmieszczenie posterunków celnych, obiekty nadgraniczne 1922, AAN, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Delegacja Polska w Poleskiej Mieszanej Podkomisji Granicznej, 12668. Google Scholar
Delimitacja granicy polsko – radzieckiej w rejonie Polesia. Instrukcja wykonawcza do Protokołu Dodatkowego podpisanego 24 lutego 1921 r. w Rydze, 1922, AAN, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Delegacja Polska w Poleskiej Mieszanej Podkomisji Granicznej, 12668. Google Scholar
Sprawy personalne żołnierzy, podoficerów i oficerów wojskowej Delegacji Polskiej Mieszanej Komisji Granicz-nej 1922, AAN, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 12670. Google Scholar
Wyposażenie materiałowe Delegacji Polskiej Mieszanej Komisji Granicznej 1922 r., AAN, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 12671. Google Scholar
Wschodnia granica Polski, „Bellona”, T. XVII, Zeszyt 2, AAN, Akta Leona Wasilewskiego. Google Scholar
Wschodnia granica Polski, Warszawa 1923, AAN, Akta Leona Wasilewskiego. Google Scholar
Protokół Dodatkowy w przedmiocie wykonania art. 1 umowy o przedwstępnych warunkach pokoju z 12 paź-dziernika 1920 roku, AAN, Akta Leona Wasilewskiego, 48. Google Scholar
Sprawozdania opisowe z przebiegu prac komisji 1921-1922, AAN, Akta Leona Wasilewskiego, 48. Google Scholar
Pełnomocnictwa i skład Delegacji Polskiej 1920-1921, AAN, Akta Leona Wasilewskiego, 46. Google Scholar
Polska Delegacja Mieszanej Komisji Granicznej na Wschodzie. Informacje o delegacji radzieckiej 1921-1923, AAN, Akta Leona Wasilewskiego, 50. Google Scholar
Polska Delegacja Mieszanej Komisji Granicznej na Wschodzie. Organizacja polskiej defensywy 1921-1923, AAN, Akta Leona Wasilewskiego, 50. Google Scholar
Prywatna korespondencja Leona Wasilewskiego 1922–1924, AAN, Akta Leona Wasilewskiego, 51. Google Scholar
Prace Komisji Granicznej na wschodzie, „Kurier Poranny” Warszawa 10 października 1921 r., AAN, Akta Leo-na Wasilewskiego, 54. Google Scholar
„Świat” 1934, Artykuły Leona Wasilewskiego, AAN, Akta Leona Wasilewskiego, 81. Google Scholar
„Monitor Polski” 2 V 1921 r. Google Scholar
Traktat Pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą podpisany w Rydze 18 marca 1921 r., Dz.U. 1921 Nr 49, poz. 300. Google Scholar
Umowa o preliminaryjnym pokoju i rozejmie między Rzecząpospolitą Polską z jednej a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Rad i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Rad z drugiej strony, podpisana w Rydze dnia 12 października 1920 roku, Dz.U. 1921 Nr 28, poz. 161. Google Scholar
BORZĘCKI, J. (20120, Pokój ryski 1921 roku i kształtowanie się międzynarodowej Europy Wschodniej. War-szawa. Google Scholar
DŁUGOŁĘCKI, P./SZCZEPANIK, K. (red.) (2014), Ministerstwo Spraw Zagranicznych II Rzeczypospolitej Polskiej: organizacja, polityka, ministrowie, Warszawa. Google Scholar
DOMINICZAK, H. (19920), Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa. Google Scholar
KOWALSKI, Z. (1998), Granica Ryska. W: Wojciechowski, M. (red.), Traktat ryski 1921 roku po 75 latach. To-ruń, 127-139. Google Scholar
KUMANIECKI, J. (1985), Pokój polsko-radziecki 1921: geneza, rokowania, traktaty, komisje mieszane. Warszawa. Google Scholar
MATERSKI, W. (2005), Na widecie: II Rzeczypospolita wobec Sowietów 1918-1943. Warszawa. Google Scholar
NIEZBRZYCKI, J. (1930), Polesie: opis wojskowo-geograficzny i studium terenu. Warszawa. Google Scholar
STAWECKI, P. Ratyfikacja umowy preliminaryjnej i traktatu ryskiego przez sejm ustawodawczy. W: Wojcie-chowski, M. (red.), Traktat ryski 1921 roku po 75 latach. Toruń, 112-122. Google Scholar
WYSZCZELSKI, L. (2011), Wojna o polskie kresy 1918-1921: w walce o niepodległość i terytorium państwa: walki z czerwoną Rosją, Ukraińcami i Litwinami. Warszawa, Google Scholar
ŻURAWSKI, A. (2011), Delimitacja granicy ustalonej Traktatem Ryskim. W: Przegląd Historyczno-Wojskowy. 12 (63/1), 23-42. Google Scholar
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
