Demony towarzyszące – metafory wizualne anorexia nervosa w powieściach graficznych "Przepowiednia pancernika" i "Moja przyjaciółka Nore"
Julia Gugołek
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieАннотация
The article discusses contemporary graphic novels and their visualizations of the eating disorder anorexia. Anorexia nervosa, as a disease of civilization, is one of the most prevalent social problems of the 21st century, particularly affecting people during puberty. Awareness of the dangers posed by this disorder manifests itself on many levels, including artistic representations. Artists depicting eating disorders often use metaphors that have a strong emotional impact on the audience. The article analyzes two graphic novels: Przepowiednia pancernika (Zerocalcare) and Moja przyjaciółka Nore (Elisabeth Karin Pavón Rymer-Rythén), which employ demonic figures and their associated traits to raise readers’ awareness of the struggle against anorexia. It also examines the new functions of contemporary comics and the communicative potential of this intermedial form.
Ключевые слова:
eating disorder, graphic novels, visual metaphor, contemporary comicsБиблиографические ссылки
Pavón Rymer-Rythén, E.K. (2023), Moja przyjaciółka Nore. Łódź: JK Wydawnictwo. Google Scholar
Zerocalcare (2023), Przepowiednia pancernika. Warszawa: Wydawnictwo Mandioca. Google Scholar
Bębas, S. (2022), Interwencja i wsparcie w żałobie i smutku – w wybranym spektrum straty. HUMANITAS Pedagogika i Psychologia 1/25: 83–99. DOI: 10.5604/01.3001.0016.0779. Google Scholar
Chruścikowska, A. (2016), Charakterystyka blogów pro-ana. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 6/4: 309–314. DOI: 10.17219/pzp/64694. Google Scholar
Cieślukowska, A.M./Łucka, I. (2010), Zaburzenia odżywiania wśród klinicznej populacji dzieci i młodzieży płci męskiej. Psychiatria 7/5: 173–179. Google Scholar
Dylak, S. (2012), Alfabetyzacja wizualna jako kompetencja współczesnego człowieka. W: Skrzydlewski, W./ Dylak, S. (red.), Media – edukacja – kultura. Poznań: Polskie Towarzystwo Technologii i Mediów Edukacyjnych: 119–132. Google Scholar
Frąckowiak, M. (2005), Anorexia nervosa – fenomen ponowoczesnej kultury i choroba systemu rodzinnego. Dylematy Współczesnych Rodzin. Roczniki Socjologii Rodziny XVI: 171–188. Google Scholar
Giuliano, C. (2021), Strappare lungo i bordi, perché la coscienza di Zerocalcare è un armadillo? https://serial.everyeye.it/notizie/strappare-bordi-perche-coscienza-zerocalcare-armadillo-557346.html [dostęp: 22.05.2025]. Google Scholar
Glinkowska, B. (2015), Potrzeba przynależności – elementarna czy rzędu wyższego? W: Januszkiewicz, K. etc. (red.), Zachowania organizacyjne. Relacje społeczne w przestrzeni zmian. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego: 93–103. Google Scholar
Harasim-Piszczatowska, E./Krajewska-Kułak, E. (2017), Pregoreksja – anoreksja kobiet ciężarnych. Pediatria i Medycyna Rodzinna 13/3: 363–367. DOI: https://doi.org/10.15557/PiMR.2017.0038. Google Scholar
Hoffman, B. (2021), Zaburzenia odżywiania w ujęciu historycznym. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo 2: 99–118. DOI: 10.5604/01.3001.0015.0627. Google Scholar
Januszewska, E./Lewandowska, I. (2016), Badacz wobec badanego. Różne dyscypliny – jedna perspektywa. W: Kafar, M. (red.), Auto/biograficzne aspekty praktyk poznawczych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego: 271–299. Google Scholar
Kaźmierczak, N./Niedzielski, A. (2016) Zaburzenia odżywiania jako choroby cywilizacyjne XXI wieku. W: Warchał, M. (red.), Cywilizacja zdrowia. Wydawnictwo internetowe e-bookowo: 123–133. Google Scholar
Kierus, K./Białokoz-Kalinowska, I./Piotrowska-Jastrzębska, P. (2012), Zaburzenia odżywiania u młodzieży. Pediatria i Medycyna Rodzinna 8/4: 293–297. Google Scholar
Komorowska-Szczepańska, W./Plata, A./Podgórska, M. (2016), Problem zaburzeń odżywiania. W: Podgórska, M. (red.), Żywienie a środowisko. Gdańsk: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania: 60–69. Google Scholar
Kowalski, G. (2022), Kognitywne modele metafory wizualnej: teoria, metodologia, analizy. LingaVaria 1/33: 53–66. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.17.2022.33.05. Google Scholar
Kuzio, A. (2024) Medycyna narracyjna w ujęciu Rity Charon: utopia czy świetlana przyszłość? Znaczenie medycyny narracyjnej w kształtowaniu procesu komunikacji między lekarzem i pacjentem. W: Seul, A./Gorzelana, J. (red.), Prace aksjologiczne. Zdrowie i choroba w kontekście aksjologicznym. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ: 137–153. Google Scholar
Lewicka-Strzałecka, A. (1994), Metafora – racjonalność imaginatywna. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria R. 3/1: 91–100. Google Scholar
Lourduraj, L. (2025), Graphic Narratives on Overcoming Eating Disorders and Reconciliation of the Body Image in Nadia Shivack’s Inside Out (2007). Theory and Practice in Language Studies 15/1: 24–29. DOI: https://doi.org/10.17507/tpls.1501.03. Google Scholar
Lubiarz, M. (2024), Zwierzęta towarzyszące w życiu mieszkańców współczesnych miast. Roczniki Kulturoznawcze 4: 27–46. DOI: https://doi.org/10.18290/rkult24154.2. Google Scholar
Malinowska, D. (2012), Metafory choroby w społecznościach ProAna i ProMia. W: Cichmińska, M. (red.), Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji. Metafory i amalgamaty pojęciowe. Olsztyn: Instytut Filologii Polskiej UWM w Olsztynie: 141–148. Google Scholar
Mikulska, E. (2017), O ewolucji komiksu, czyli o narodzinach powieści graficznej. Bibliotekarz Podlaski 3: 347–354 [rec. Powieści graficzne. Leksykon (2015), red. Konefał, S.J. Warszawa: Wydawnictwo Timof i cisi wspólnicy, ss. 544]. Google Scholar
Morozewicz, M. (2019), Obrazy autobiograficzne w arteterapii. Kultura i Edukacja 3: 217–227. DOI: https:doi.org /10.15804/kie.2019.03.15. Google Scholar
Olech, A. (2020), Anoreksja – rehabilitacja żywieniowa. W: Maciąg, M./Danielewska, A. (red.), Wyzwania współczesnej medycyny i nauk pokrewnych – analiza, diagnostyka i leczenie. Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL: 153–169. Google Scholar
Pawłowska, B. (2011), Współzależności między sposobami radzenia sobie ze stresem a zaburzonymi postawami wobec odżywiania u kobiet z anoreksją typu przeczyszczającego i z bulimią. Family Medicine & Primary Care Review 13/2: 214–216. Google Scholar
Tokarska, U./Ryżanowska, D. (2018), Listy do anoreksji. Narracyjność narzędzia pracy z pacjentami anorektycznymi w kontekście teorii Dialogowego Ja. Psychiatria Polska: Organ Towarzystwa Psychiatrycznego 52/4: 673–683. DOI: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/69394. Google Scholar
Wacławczyk, W. (2024), O społeczno-wychowawczej tożsamości komiksu. Pedagogika Społeczna 3/93: 71–79. DOI: https://doi.org/10.35464/1642-672X.PS.2024.3.05. Google Scholar
Wróblewski, M. (2016), Powieść graficzna. Studium gatunku w perspektywie kognitywnej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Google Scholar
Źródła Google Scholar
Pławecka, M. Program edukacji prozdrowotnej. http://www.zssrzyki.um.andrychow.pl/zssrzyki/nauczyciele/publikacje/Program_edukacji_prozdrowotnej.pdf [dostęp: 30.05.2025]. Google Scholar
WSPJ – metafora. https://wsjp.pl/haslo/podglad/5079/metafora [dostęp: 28.05.2025]. Google Scholar
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie