"Poemat o zagładzie Lizbony" (1755) i "Kandyd" (1759) czyli Wolter wobec Leibniza

Mateusz Niedziela

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II


Аннотация

This article deals with the ways Voltaire makes references in his texts to the philosophical thought of Leibniz. To achieve maximum coherence, this paper only discusses those writings by Voltaire that most directly refer to the Leibnizian issues.
These are primarily Poem on the Lisbon Disaster and the philosophical tale Candide, or Optimism. The article critically examines various aspects of Leibniz’s philosophy, such as the theory of pre-established harmony and the concept of monads, and above all the notion of the best possible universe. Moreover, selected aspects of Voltaire’s and Leibniz’s thoughts are compared. For the purpose of consistent analysis, the article primarily focuses on those features in the German philosopher’s system that were particularly questioned by the author of Candide.


Ключевые слова:

Voltaire, Gottfried Wilhelm Leibniz, Poem on the Lisbon Disaster, Candide, or Optimism, the Enlightenment


Antognazza Maria Rosa. 2018. Leibniz. Biografia intelektualna. Kraków: Copernicus Center Press.   Google Scholar

Baczko Bronisław. 1974. Wolter: zło i ład natury. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” t. 20: 17-58.   Google Scholar

Bremer Józef. 2010. Wprowadzenie do filozofii umysłu. Kraków: WAM.   Google Scholar

Dalferth Ingolf U. 2008. Malum: theologische Hermeneutik des Bösen. Tübingen: Mohr Siebeck.
Crossref   Google Scholar

Dybel Katarzyna, Marczuk Barbara, Prokop Jan. 2005. Historia literatury francuskiej. Warszawa: PWN.   Google Scholar

Ferrari Leo C. 1973. Astronomy and Augustine’s Break with the Manichees. „Revue d’Etudes Augustiniennes et Patristiques“: 263-276.
Crossref   Google Scholar

Goethe Johann Wolfgang. 1957. Zmyślenie i prawda. T. 1. Przeł. Guttry A. Warszawa: PIW.   Google Scholar

Grzesiuk Ewa. 2016. Niemieckie oświecenie a wiara we wszechmoc rozumu ludzkiego. „Roczniki Humanistyczne” R. LXI, z. 5: 125-144.
Crossref   Google Scholar

Gut Przemysław. 2004. Leibniz − myśl filozoficzna w XVII wieku. Wrocław: FNP.   Google Scholar

Haas Agnieszka K. 2016. (Nie)obecność Boga osobowego w niemieckiej literaturze drugiej połowy osiemnastego wieku. „Ethos” 29: 175-196.   Google Scholar

Holze Erhard. 1991. Gott als Grund der Welt im Denken des Gottfried Wilhelm Leibniz. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.   Google Scholar

Kopania Jerzy. 2018. Leibniz i jego Bóg. Rozważania z Wolterem w tle. „Studia z Historii Filozofii” 3 (9): 69-101.
Crossref   Google Scholar

Leibniz Gottfried Wilhelm. 1991. Monadolologia. Przekł. i wstęp Elzenberg H. Toruń: UMK.   Google Scholar

Leibniz Gottfried Wilhelm. 2001. Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła. Przeł. Frankiewicz M. Wstęp Kopania J. Warszawa: PWN.   Google Scholar

Leibniz Gottfried Wilhelm. 2018. Rozprawa o predestynacji i łasce. Tłum. Stefańczyk A.P. W: Jeżeli Bóg istnieje... Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Red. Stefańczyk A.P. Lublin: TN KUL: 500-529.   Google Scholar

Mittérand Henri. 1987. Littérature du XVIIIe siècle. Paris: Éditions Nathan.   Google Scholar

Pabjan Tadeusz. 2017. Gottfrieda W. Leibniza idea świata najlepszego z możliwych. „Studia z Historii Filozofii” 4 (8): 107-124.
Crossref   Google Scholar

Pomeau René. 1974. Historia literatury francuskiej. T. 1. Warszawa: PWN.   Google Scholar

Rescher Nicholas. 2014. G. W. Leibniz‘s Monadology. An edition for students. London – New York: Routledge.   Google Scholar

Salmonowicz Stanisław. 2006. Fryderyk II Wielki. Wrocław: Ossolineum.   Google Scholar

Stefańczyk Andrzej P. 2018. Gottfried Wilhelm Leibniz. W: Jeżeli Bóg istnieje... Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Red. Stefańczyk A.P. Lublin: TN KUL: 481-496.   Google Scholar

Tinsley Barbara Sher. 2001. Pierre Bayleʼs Reformation: Conscience and Criticism on the Eve of the Enlightenment. London: Associated University Pressis.   Google Scholar

Wojtysiak Jacek. 2008. „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?”. Analiza problemu w kontekście dyskusji we współczesnej filozofii analitycznej. Lublin: TN KUL.   Google Scholar

Voltaire. 1998. Mémoires pour servir à la vie de M. de Voltaire, écrits par lui-même. Éd. Hellegouarc’h J. Paris: LGF.   Google Scholar

Voltaire Correspondence. 1974. Ed. Bestermann Th. Geneve 1957. T. XXVIII. List do A.J. Tronchin. Best. 5933. W: Baczko B. Wolter: zło i ład natury. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” t. 20:17-58.   Google Scholar

Wolter. 1956. Modlitwa do Boga. Przeł. Sowiński A. W: Idem. Traktat o tolerancji. Przeł. Ryłko Z. i Sowiński A. Warszawa: PIW: 154-155.   Google Scholar

Wolter. 1961a. Filozof niewiedzy. W: Baczko B. Filozofia francuskiego oświecenia. Warszawa: PWN: 92-100.   Google Scholar

Wolter. 1961b. O myślach pana Pascala. W: Baczko B. Filozofia francuskiego oświecenia. Warszawa: PWN: 88-92.   Google Scholar

Wolter. 1979. Poemat o zagładzie Lizbony. Tłum. Wołowski A. „Literatura na Świecie” nr 4: 319-332.   Google Scholar

Wolter. 2002a. Mikromegas. W: Idem. Powiastki i listy filozoficzne. Przeł. Boy-Żeleński T. Warszawa: De Agostini: 371-395.   Google Scholar

Wolter. 2002b. List trzynasty. W: Idem. Powiastki i listy filozoficzne. Przeł. Rogoziński J. Warszawa: De Agostini: 63-70.   Google Scholar

Wolter. 2014a. Kandyd. W: Idem. Powiastki filozoficzne. Przeł. Boy-Żeleński T. Poznań: Zysk i S-ka: 129-257.   Google Scholar

Wolter. 2014b. Zadig, czyli los. W: Idem. Powiastki filozoficzne. Przeł. Żeleński (Boy) T. Poznań: Zysk i S-ka: 5-103.   Google Scholar

Zinsser Judith. 2006. Dame d’Esprit. A Biography of the Marquise du Châtelet. New York: Viking.   Google Scholar


Опубликован
2021-09-25

##plugins.themes.libcom.cytowania##

Niedziela, M. (2021). "Poemat o zagładzie Lizbony" (1755) i "Kandyd" (1759) czyli Wolter wobec Leibniza. Acta Neophilologica, 2(XXIII), 133–146. https://doi.org/10.31648/an.6661

Mateusz Niedziela 
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II