Wychowanie młodzieży w ruskojęzycznych drukach bazyliańskich
Joanna Getka
Uniwersytet WarszawskiАннотация
Printing was one of the elements of various missionary activities of the Basilians. Their typographies were functioning in the 18th century at monasteries in Vilnius, Suprasl, Uniev, Pochaiev and Lvov. They printed texts written in Polish, Latin, Orthodox Church language, but also in prosta mova, which was the basic means of communication of the Uniate faithful. In that language, not only religious but also secular texts were printed. In both types of texts, you can find elements related to the upbringing of young people. The analysis of those texts leads to the conclusion that they should be considered in terms of social didactics. They shaped the social culture (issues of civil society, shaping social justice, etc.) and personal culture of the Ruthenians (savoir vivre rules) in 18 ct.
Ключевые слова:
basilians printings, prosta mova, education, Pochayev, Uniev, SupraslБиблиографические ссылки
Basarabsʹkij Fedìr. 1771. Pismenasi êstʹ Načatki dogmato-nravoučitelnyâ bogoslovìi… Poczajów [Басарабський Фeдір. 1771. Писмена си єсть Начатки догмато-нравоучителныя богословіи. Poczajów].
BN. 1751. Bogoslovia nravoučitelnaâ… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Богословiа нравоучителная. 1751. Богословiа нравоучителная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
BN. 1756. Bogoslovia nravoučitelnaâ… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Богословiа нравоучителная. 1756. Богословiа нравоучителная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
BN. 1787. Bogoslovia nravoučitelnaâ... Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Богословiа нравоучителная. 1787. Богословiя нравоучителная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Cubrzyńska-Leonarczyk Maria. 1993. Oficyna supraska 1695–1803. Dzieje i publikacje unickiej drukarni ojców bazylianów. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Czapski Franciszek Stanisław Kostka. 1787. Myśl szczera jak bydź dobrym mężem y oycem, każdemu z powołania swego przystoi. Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów.
Drukarnia 2011. Drukarnia Poczaïwśkoho uspenśkoho monastyria ta ïï starodruky: zb. nauk. prać. Kyïw [Друкарня Почаïвського Успенського монастыря та ïï стародруки: зб. наук. праць. Киïв].
Gajdziński Marcin. 1792, Kazania niedzielne od Zielonych świątek aż do Adwentu. Nauki moralne w sobie zawierające... Wilno: Drukarnia OO. Bazylianów.
Getka Joanna. 2012. Język „Nauk Parafialnych” (1794) – ukraiński wariant prostej mowy końca XVIII wieku. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Getka Joanna. 2013. Polskojęzyczne druki bazyliańskie (XVIII wiek). Warszawa: Bel Studio.
Gloger Zygmunt. 1901. Encyklopedia staropolska ilustrowana. Warszawa: P. Laskauer i W. Babicki.
Gumeckaâ Lukìâ. 1965. Voprosy ukrainsko-belorusskix âzykovyh svâzej drevnego perioda. „Voprosy âzykoznaniâ” № 2: 39–44 [Гумецкая Лукія. 1965. Вопросы украинско-белорусскиx языковых связей древнего периода. „Вопросы языкознания” № 2: 39–44].
Jaroszewicz-Pieresławcew Zoja. 2003. Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI–XVIII wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
KM. 1788. Oglašenìe si estʹ katehizmʺ měsěonarskïj… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Оглашеніе си есть катехизмъ мѣсѣонарскїй… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Koronczewski Antoni. 1779. Theologia moralna... Cz. I–II. Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów.
KS. 1759. Kratkoe soslovìe nauki hrìstìanskìâ katofičeskomu čeloveku… Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów [Краткое сословіе Краткое сословіе науки хрістіанскія катофическому человеку… Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów].
Kulczycki Pantaleon. 1787. Treść Teologiczney nauki obyczainey... Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów.
Kulczycki Pantaleon. 1792. Treść Teologiczney nauki obyczainey... Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów.
Kuraszkiewicz Władysław [recenzja]. 1937. Chr. S. Stang, Die Westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen Oslo 1935. „Rocznik Slawistyczny” XIII: 39–58.
Kuraszkiewicz Władysław. 1985. Ruthenica. Studia z historycznej i współczesnej dialektologii wschodniosłowiańskiej. Warszawa: Wydanictwo PWN: 272–291.
Kyriatt Ambroży. 1799. Theologia dogmatyczna z autorów w tey o Bogu y rzeczach boskich umieiętności dobrze zasłużonych wyjęta przez X. Ambrożego Kyriatta Z.S.B. W. Kapłana w Semin. Brzeskim na polskim dyalekcie dawana... Wilno.
Lehr-Spławiński Tateusz, Zwoliński Przemysław, Hrabec Stefan. 1956. Dzieje języka ukraińskiego w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Lorens Beata. 2014. Bazylianie prowincji koronnej 1743–1780. Przemyśl: WUR.
Miakiszew Władimir. 2008. Język Statutu Litewskiego 1588 r. Kraków: Legis.
Morita Koji. 2002. Związek prostej mowy na dawnych Kresach Wschodnich z prostą mową w Wielkim Księstwie Litewskim. Uwagi terminologiczne. W: Wielojęzyczność i wielokulturowość na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim. Red. Abramowicz Z. „Studia Slawistyczne” nr 3: 147–153.
Moskalenko Artemij. 1962. Do pohodžennâ ukraïnsʹkoï pisemnoï ì pisemno-literaturnoï movi. „Praci Odesʹkogo deržavnogo universitetu“ t. 152/15 seriâ fìlologìčnih nauk. [Москаленко Артемий. 1962. До походження української писемної і писемно-литературної мови. „Праци Одеського державного унiверситету“ t. 152/15 серия філологічних наук].
Mozer Michael. 2002. Čto takoe prostaâ mova? „Studia Slavica Hung” Nr 47/3–4 [Мозер Mихаель. 2002. Что такое простая мова? „Studia Slavica Hung” Nr 47/3–4].
N. 1768. Народовҍщанїе или Slovo k narodu kafoličeskomu… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Народовҍщанїе или слово к народу кафолическому… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
N. 1778. Народовҍщанїе или Slovo k narodu kafoličeskomu… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Народовҍщанїе или Слово к народу кафолическому… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Narolski Józef. 1777. Teologia moralna albo do obyczaiów sciągaiąca.... Wilno: Drukarnia OO. Bazylianów.
Narolski Józef. 1791. Teologia moralna albo do obyczaiów sciągaiąca... Wilno: Drukarnia OO. Bazylianów.
Naypospolitsze y naystotnieysze nauki. 1788. Naypospolitsze y naystotnieysze nauki chrześcijańsko-katolickiey religii do używania szkołom ruskim, cz. I. Krótkie zebranie Wilekiego Katechizmu. Bez pytań z Dowodzącymi Textami Pisma Świętego, cz. II. Supraśl.
NP. 1792. Nauki parohìalʹnìâ na nedҍli i svâta uročistiâ cҍlogo roku... Poczajów. [Науки парохіальнія на недҍли и свята урочистия цҍлого року... Poczajów].
NP. 1794. Nauki parohìalʹnìâ na nedҍli i svâta uročistiâ cҍlogo roku... Poczajów [Науки парохіалнія на недҍли и свята урочистыя цҍлого року… Poczajów].
Pidłypczak-Majerowicz Maria. 1986. Bazylianie w Koronie i na Litwie. Szkoły i książki w działalności zakonu. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Plûŝ Pavlo. 1971. Ìstorìâ ukraïnsʹkoï lìteraturnoï movi. Kiïv: Viŝa škola [Плющ Павло. 1971. Історія української літературної мови. Київ: Вища школа].
PO. 1745. Poučenìe o s[vâ]tih tajnah o dobrodҍteleh b[o]goslovskih, o zapovҍdeh B[o]žïhʺ , o zapovҍdeh cerkovnìh ogrҍhahʺ, o kaznehʺ i karahʺ c[e]rkovnìh’… Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów [Поученіе о с[вя]тихъ тайнахъ о добродҍтелехъ б[о]гословскихъ, о заповҍдехъ Б[о]жїхъ, о заповҍдехъ церковніхъ, о грҍхахъ, о казнехъ и карахъ ц[е]рковніх’... Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów].
PS. 1770. Polětika svěckaâ so Inostrannyhʺ Avtorovʺ vkratcě sobrannaâ… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Полѣтика свѣцкая со Иностранныхъ Авторовъ вкратцѣ собранная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Rostworowski Emil. 1977. Historia powszechna. Wiek XVIII. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Šahmatov Aleksej. 1899. Kʺ voprosu obʺ obrazovanìi russkihʺ narečìj i russkihʺ narodnostej. ŽMNP aprel’ [Шахматов Алексей. 1899. Къ вопросу объ образованіи русскихъ нарeчій и русскихъ народностей. ЖМНП апрель].
Ševelʹov Ûrìj. 2002. Ìstorična fonologìâ ukraïnsʹkoï movi. Perekladz anglìjsʹkogo vidannâ Sergìâ Vakulenka ta Andrìâ Danilenka (Shevelov G.Y. 1979. A Historical Phonology of the Ukrainian Language. Heidelberg). Harkìv: Akta [Шевельов Юрій. 2002. Історична фонологія української мови. Переклад з англійського видання Сергія Вакуленка та Андрія Даниленка (Shevelov G.Y. 1979. A Historical Phonology of the Ukrainian Language. Heidelberg). Харків: Акта].
Skinner Barbara. 2006. Wartości społeczne Kościoła unickiego w XVIII wieku. W: Geopolityczne miejsce Białorusi w Europie i świecie. Red. Bulhakau V. Warszawa: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie.
Smułkowa Elżbieta. 2002. Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
SN. 1765. Slovo k narodu kafoličeskomu črez monahov čina sv. Vasilìâ Velikogo v provҍncìi Polskoj zvanìû katihistìčnomu priležaûŝih v povҍtҍ Kremeneckom roku... 1756 propovҍdanoe. Poczajów [Слово к народу кафолическому чрез монахов чина св. Василія Великого в провҍнціи Полской званію катихистічному прилежающих в повҍтҍ Кременецком року... 1756 проповҍданое. Poczajów].
SP. 1722. Sobranìê pripadkovʺ kratkoe i duh[o]vnym osobam potrebnoê imҍŝee vʺ sebҍ nauku o sakramentahʺ, o desati B[ž]ïihʺ prikazanâhʺ o prikazanâhʺ cerkovnyhʺ... Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów [Собранїе прыпадковъ краткое и дух[о]внымъ особамъ потребное имҍщее въ себҍ науку о сакраментахъ, о десати Б[ж]їихъ приказаняхъ о приказаняхъ церковныхъ... Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów].
SP. 1732. Sobranìê pripadkovʺ kratkoe i duhovnym osobam potrebnoê... Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów [Собраніе припадковъ краткое и духовным особам потребное... Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów].
SS. 1772. Sҍmâ slova božìâ na nivҍ serdec čelovҍčeskih… Poczajów [Сҍмя слова божія на нивҍ сердец человҍческих… Poczajów].
SS. 1781. Sҍmâ slova božìâ na nivҍ serdec čelovҍčeskih… Poczajów [Сҍмя слова божія на нивҍ сердец человҍческих… Poczajów].
Stang Christian. 1935. Die Westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen. Oslo. Stankiewicz Jan [recenzja]. 1936. Ch. Stang, Die Westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen, Oslo 1935. „Balto-Slavica” (Wilno) t. II: 374–399.
Synod Prowincjalny Ruski w mieście Zamościu 1720. 1785. Synod Prowincjonalny Ruski w mieście Zamościu 1720 odprawiony a w R. 1724 za Rozkazem S. K. de. Propag. Łacińskim Językiem w Rzymie z Druku wydany po tym wkrótce z zalecenia J. W. J. X. Leona Kiszki metropolity całey Rusi na Polski przez J. X. Polikarpa Filipowicza Z. S. Bazylego W. Opata Pińskiego na Leszczu przewiedziony, w tym że Języku dopiero z słów istnością i sposobem pisania tamtych lat Pisarza i z krótkim od tegoż dla spowiedników Pamiętnikiem przedrukowany. W Wilnie w Drukarni XX. Bazylianów.
Ślękowa Ludwika. 1991. Muza domowa. Okolicznościowa poezja rodzinna czasów renesansu i baroku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Tazbir Janusz. 1976. Próba określenia kultury szlacheckiej w Polsce przedrozbiorowej. W: Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej. Red. Stefanowska Z. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 7–36.
Uspenskij Boris. 1994. Kratkij očerk istorii russkogo âzyka (XI–XIX stst). Moskva: Gnozis [Успенский Борис. 1994. Краткий очерк истории русского языка (XI–XIX стст). Москва: Гнозис].
Volumina Legum. 1860. T. 5. Petersburg. Voznâk Mihajlo. 1914. Ukraïnsʹkij „savoir vivre” z 1770 r. „Ukraïna: Naukovij trʹohmìsâčnik ukraïnoznavstva” Nr 3: 35–55 [Возняк Mихайло. 1914. Український „savoir vivre” з 1770 р. „Україна: Науковий трьохмісячник українознавства” Nr 3: 35–55].
Žilko Fedot Trohimovič. 1962. Nekotorye osobennosti razvitiâ ukrainskogo nacionalʹnogo âzyka. V: Voprosy obrazovaniâ vostočnoslavânskih âzykov. Moskva: Izdatelʹstvo Akad. Nauk SSSR [Жилко Федот Трохимович. 1962. Некоторые особенности развития украинского национального языка. B: Вопросы образования восточнославянских языков. Москва: Издательство Акад. наук СССР].
BN. 1751. Bogoslovia nravoučitelnaâ… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Богословiа нравоучителная. 1751. Богословiа нравоучителная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
BN. 1756. Bogoslovia nravoučitelnaâ… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Богословiа нравоучителная. 1756. Богословiа нравоучителная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
BN. 1787. Bogoslovia nravoučitelnaâ... Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Богословiа нравоучителная. 1787. Богословiя нравоучителная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Cubrzyńska-Leonarczyk Maria. 1993. Oficyna supraska 1695–1803. Dzieje i publikacje unickiej drukarni ojców bazylianów. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Czapski Franciszek Stanisław Kostka. 1787. Myśl szczera jak bydź dobrym mężem y oycem, każdemu z powołania swego przystoi. Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów.
Drukarnia 2011. Drukarnia Poczaïwśkoho uspenśkoho monastyria ta ïï starodruky: zb. nauk. prać. Kyïw [Друкарня Почаïвського Успенського монастыря та ïï стародруки: зб. наук. праць. Киïв].
Gajdziński Marcin. 1792, Kazania niedzielne od Zielonych świątek aż do Adwentu. Nauki moralne w sobie zawierające... Wilno: Drukarnia OO. Bazylianów.
Getka Joanna. 2012. Język „Nauk Parafialnych” (1794) – ukraiński wariant prostej mowy końca XVIII wieku. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Getka Joanna. 2013. Polskojęzyczne druki bazyliańskie (XVIII wiek). Warszawa: Bel Studio.
Gloger Zygmunt. 1901. Encyklopedia staropolska ilustrowana. Warszawa: P. Laskauer i W. Babicki.
Gumeckaâ Lukìâ. 1965. Voprosy ukrainsko-belorusskix âzykovyh svâzej drevnego perioda. „Voprosy âzykoznaniâ” № 2: 39–44 [Гумецкая Лукія. 1965. Вопросы украинско-белорусскиx языковых связей древнего периода. „Вопросы языкознания” № 2: 39–44].
Jaroszewicz-Pieresławcew Zoja. 2003. Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI–XVIII wieku. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
KM. 1788. Oglašenìe si estʹ katehizmʺ měsěonarskïj… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Оглашеніе си есть катехизмъ мѣсѣонарскїй… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Koronczewski Antoni. 1779. Theologia moralna... Cz. I–II. Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów.
KS. 1759. Kratkoe soslovìe nauki hrìstìanskìâ katofičeskomu čeloveku… Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów [Краткое сословіе Краткое сословіе науки хрістіанскія катофическому человеку… Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów].
Kulczycki Pantaleon. 1787. Treść Teologiczney nauki obyczainey... Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów.
Kulczycki Pantaleon. 1792. Treść Teologiczney nauki obyczainey... Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów.
Kuraszkiewicz Władysław [recenzja]. 1937. Chr. S. Stang, Die Westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen Oslo 1935. „Rocznik Slawistyczny” XIII: 39–58.
Kuraszkiewicz Władysław. 1985. Ruthenica. Studia z historycznej i współczesnej dialektologii wschodniosłowiańskiej. Warszawa: Wydanictwo PWN: 272–291.
Kyriatt Ambroży. 1799. Theologia dogmatyczna z autorów w tey o Bogu y rzeczach boskich umieiętności dobrze zasłużonych wyjęta przez X. Ambrożego Kyriatta Z.S.B. W. Kapłana w Semin. Brzeskim na polskim dyalekcie dawana... Wilno.
Lehr-Spławiński Tateusz, Zwoliński Przemysław, Hrabec Stefan. 1956. Dzieje języka ukraińskiego w zarysie. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Lorens Beata. 2014. Bazylianie prowincji koronnej 1743–1780. Przemyśl: WUR.
Miakiszew Władimir. 2008. Język Statutu Litewskiego 1588 r. Kraków: Legis.
Morita Koji. 2002. Związek prostej mowy na dawnych Kresach Wschodnich z prostą mową w Wielkim Księstwie Litewskim. Uwagi terminologiczne. W: Wielojęzyczność i wielokulturowość na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim. Red. Abramowicz Z. „Studia Slawistyczne” nr 3: 147–153.
Moskalenko Artemij. 1962. Do pohodžennâ ukraïnsʹkoï pisemnoï ì pisemno-literaturnoï movi. „Praci Odesʹkogo deržavnogo universitetu“ t. 152/15 seriâ fìlologìčnih nauk. [Москаленко Артемий. 1962. До походження української писемної і писемно-литературної мови. „Праци Одеського державного унiверситету“ t. 152/15 серия філологічних наук].
Mozer Michael. 2002. Čto takoe prostaâ mova? „Studia Slavica Hung” Nr 47/3–4 [Мозер Mихаель. 2002. Что такое простая мова? „Studia Slavica Hung” Nr 47/3–4].
N. 1768. Народовҍщанїе или Slovo k narodu kafoličeskomu… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Народовҍщанїе или слово к народу кафолическому… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
N. 1778. Народовҍщанїе или Slovo k narodu kafoličeskomu… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Народовҍщанїе или Слово к народу кафолическому… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Narolski Józef. 1777. Teologia moralna albo do obyczaiów sciągaiąca.... Wilno: Drukarnia OO. Bazylianów.
Narolski Józef. 1791. Teologia moralna albo do obyczaiów sciągaiąca... Wilno: Drukarnia OO. Bazylianów.
Naypospolitsze y naystotnieysze nauki. 1788. Naypospolitsze y naystotnieysze nauki chrześcijańsko-katolickiey religii do używania szkołom ruskim, cz. I. Krótkie zebranie Wilekiego Katechizmu. Bez pytań z Dowodzącymi Textami Pisma Świętego, cz. II. Supraśl.
NP. 1792. Nauki parohìalʹnìâ na nedҍli i svâta uročistiâ cҍlogo roku... Poczajów. [Науки парохіальнія на недҍли и свята урочистия цҍлого року... Poczajów].
NP. 1794. Nauki parohìalʹnìâ na nedҍli i svâta uročistiâ cҍlogo roku... Poczajów [Науки парохіалнія на недҍли и свята урочистыя цҍлого року… Poczajów].
Pidłypczak-Majerowicz Maria. 1986. Bazylianie w Koronie i na Litwie. Szkoły i książki w działalności zakonu. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Plûŝ Pavlo. 1971. Ìstorìâ ukraïnsʹkoï lìteraturnoï movi. Kiïv: Viŝa škola [Плющ Павло. 1971. Історія української літературної мови. Київ: Вища школа].
PO. 1745. Poučenìe o s[vâ]tih tajnah o dobrodҍteleh b[o]goslovskih, o zapovҍdeh B[o]žïhʺ , o zapovҍdeh cerkovnìh ogrҍhahʺ, o kaznehʺ i karahʺ c[e]rkovnìh’… Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów [Поученіе о с[вя]тихъ тайнахъ о добродҍтелехъ б[о]гословскихъ, о заповҍдехъ Б[о]жїхъ, о заповҍдехъ церковніхъ, о грҍхахъ, о казнехъ и карахъ ц[е]рковніх’... Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów].
PS. 1770. Polětika svěckaâ so Inostrannyhʺ Avtorovʺ vkratcě sobrannaâ… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów [Полѣтика свѣцкая со Иностранныхъ Авторовъ вкратцѣ собранная… Poczajów: Drukarnia OO. Bazylianów].
Rostworowski Emil. 1977. Historia powszechna. Wiek XVIII. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Šahmatov Aleksej. 1899. Kʺ voprosu obʺ obrazovanìi russkihʺ narečìj i russkihʺ narodnostej. ŽMNP aprel’ [Шахматов Алексей. 1899. Къ вопросу объ образованіи русскихъ нарeчій и русскихъ народностей. ЖМНП апрель].
Ševelʹov Ûrìj. 2002. Ìstorična fonologìâ ukraïnsʹkoï movi. Perekladz anglìjsʹkogo vidannâ Sergìâ Vakulenka ta Andrìâ Danilenka (Shevelov G.Y. 1979. A Historical Phonology of the Ukrainian Language. Heidelberg). Harkìv: Akta [Шевельов Юрій. 2002. Історична фонологія української мови. Переклад з англійського видання Сергія Вакуленка та Андрія Даниленка (Shevelov G.Y. 1979. A Historical Phonology of the Ukrainian Language. Heidelberg). Харків: Акта].
Skinner Barbara. 2006. Wartości społeczne Kościoła unickiego w XVIII wieku. W: Geopolityczne miejsce Białorusi w Europie i świecie. Red. Bulhakau V. Warszawa: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie.
Smułkowa Elżbieta. 2002. Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
SN. 1765. Slovo k narodu kafoličeskomu črez monahov čina sv. Vasilìâ Velikogo v provҍncìi Polskoj zvanìû katihistìčnomu priležaûŝih v povҍtҍ Kremeneckom roku... 1756 propovҍdanoe. Poczajów [Слово к народу кафолическому чрез монахов чина св. Василія Великого в провҍнціи Полской званію катихистічному прилежающих в повҍтҍ Кременецком року... 1756 проповҍданое. Poczajów].
SP. 1722. Sobranìê pripadkovʺ kratkoe i duh[o]vnym osobam potrebnoê imҍŝee vʺ sebҍ nauku o sakramentahʺ, o desati B[ž]ïihʺ prikazanâhʺ o prikazanâhʺ cerkovnyhʺ... Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów [Собранїе прыпадковъ краткое и дух[о]внымъ особамъ потребное имҍщее въ себҍ науку о сакраментахъ, о десати Б[ж]їихъ приказаняхъ о приказаняхъ церковныхъ... Supraśl: Drukarnia OO. Bazylianów].
SP. 1732. Sobranìê pripadkovʺ kratkoe i duhovnym osobam potrebnoê... Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów [Собраніе припадковъ краткое и духовным особам потребное... Uniów: Drukarnia OO. Bazylianów].
SS. 1772. Sҍmâ slova božìâ na nivҍ serdec čelovҍčeskih… Poczajów [Сҍмя слова божія на нивҍ сердец человҍческих… Poczajów].
SS. 1781. Sҍmâ slova božìâ na nivҍ serdec čelovҍčeskih… Poczajów [Сҍмя слова божія на нивҍ сердец человҍческих… Poczajów].
Stang Christian. 1935. Die Westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen. Oslo. Stankiewicz Jan [recenzja]. 1936. Ch. Stang, Die Westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen, Oslo 1935. „Balto-Slavica” (Wilno) t. II: 374–399.
Synod Prowincjalny Ruski w mieście Zamościu 1720. 1785. Synod Prowincjonalny Ruski w mieście Zamościu 1720 odprawiony a w R. 1724 za Rozkazem S. K. de. Propag. Łacińskim Językiem w Rzymie z Druku wydany po tym wkrótce z zalecenia J. W. J. X. Leona Kiszki metropolity całey Rusi na Polski przez J. X. Polikarpa Filipowicza Z. S. Bazylego W. Opata Pińskiego na Leszczu przewiedziony, w tym że Języku dopiero z słów istnością i sposobem pisania tamtych lat Pisarza i z krótkim od tegoż dla spowiedników Pamiętnikiem przedrukowany. W Wilnie w Drukarni XX. Bazylianów.
Ślękowa Ludwika. 1991. Muza domowa. Okolicznościowa poezja rodzinna czasów renesansu i baroku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Tazbir Janusz. 1976. Próba określenia kultury szlacheckiej w Polsce przedrozbiorowej. W: Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej. Red. Stefanowska Z. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy: 7–36.
Uspenskij Boris. 1994. Kratkij očerk istorii russkogo âzyka (XI–XIX stst). Moskva: Gnozis [Успенский Борис. 1994. Краткий очерк истории русского языка (XI–XIX стст). Москва: Гнозис].
Volumina Legum. 1860. T. 5. Petersburg. Voznâk Mihajlo. 1914. Ukraïnsʹkij „savoir vivre” z 1770 r. „Ukraïna: Naukovij trʹohmìsâčnik ukraïnoznavstva” Nr 3: 35–55 [Возняк Mихайло. 1914. Український „savoir vivre” з 1770 р. „Україна: Науковий трьохмісячник українознавства” Nr 3: 35–55].
Žilko Fedot Trohimovič. 1962. Nekotorye osobennosti razvitiâ ukrainskogo nacionalʹnogo âzyka. V: Voprosy obrazovaniâ vostočnoslavânskih âzykov. Moskva: Izdatelʹstvo Akad. Nauk SSSR [Жилко Федот Трохимович. 1962. Некоторые особенности развития украинского национального языка. B: Вопросы образования восточнославянских языков. Москва: Издательство Акад. наук СССР].
Getka, J. (2017). Wychowanie młodzieży w ruskojęzycznych drukach bazyliańskich. Acta Polono-Ruthenica, 3(XXII), 21–35. https://doi.org/10.31648/apr.1245
Joanna Getka
Uniwersytet Warszawski
Uniwersytet Warszawski
