„Biurowy” świat Rosji  XIX stulecia w odsłonach literackich

Maria Korybut-Marciniak

doi:10.31648/ep.4838

Opublikowane: 2019-12-151

Nr XX/1 (2019)

„Biurowy” świat Rosji XIX stulecia w odsłonach literackich

Maria Korybut-Marciniak

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.4838

Abstrakt

Artykuł prezentuje spojrzenie na urzędnika w Imperium Rosyjskim przez pryzmat literatury pięknej XIX stulecia. Przybliża cechy charakterystyczne pracownika rosyjskiej administracji, które dostrzegli czołowi i mniej znani autorzy rosyjscy. Autor w tekstach literackich poszukuje odpowiedzi na pytania: jak postrzegano pozycję społeczną pracowników administracji państwowej różnych szczebli; jak wyglądała ich codzienność; jakie troski zaprzątały ich myśli; jakie były ich marzenia; jak praca w aparacie biurokratycznym odcisnęła się na ich naturze. Portrety literackie fikcyjnych bohaterów rzucają światło na biurokratyczny mechanizm imperialny z punktu widzenia obserwatora „od wewnątrz”, przedstawiają rejestr problemów, które angażowały urzędniczą zbiorowość, ożywiają system administracyjny, ukazując jego pracowników w pełnym antruażu. Literaci zwracali również uwagę na psychologiczne cechy grupy – zbiorowe aspiracje, lęki, wypaczenia moralne, wynikające z funkcjonowania w biurokratycznym systemie.

Słowa kluczowe:

urzędnicy, biurokracja, literatura rosyjska XIX wieku, życie codzienne, społeczeństwo rosyjskie XIX w.

Inne teksty tego samego autora

Maria Korybut-Marciniak, Romuald Łazarowicz (1811-1878) - carski urzędnik, zakonnik, kapłan , Echa Przeszłości: Nr XVII (2016)
Maria Korybut-Marciniak, Realia urzędniczej egzystencji. Urzędnicy guberni północno-zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego w świetle twórczości literackiej Elizy Orzeszkowej , Echa Przeszłości: Nr XVIII (2017)
Maria Korybut-Marciniak, Na służbie w Petersburgu - stolica carów w oczach Artura Dolińskiego , Echa Przeszłości: Nr XV (2014)
Maria Korybut-Marciniak, Bliższe i dalsze podróże Artura Dolińskiego w świetle jego wspomnień , Echa Przeszłości: Nr XIII (2012)
Maria Korybut-Marciniak, Działalność dobroczynna zakonów i zgromadzeń zakonnych w Wilnie w końcu XVIII i pierwszej połowie XIX wieku , Echa Przeszłości: Nr XI (2010)
Maria Korybut-Marciniak, Pruzzenland. Regionalne konstrukcje tożsamości w podręcznikach szkolnych Niemiec, Polski, Litwy i Rosji. Sprawozdanie z konferencji , Echa Przeszłości: Nr XIV (2013)
Maria Korybut-Marciniak, Maria Filina, Danuta Ossowska, Losy Polaków na Kaukazie: cz.I: "Tbiliska grupa" polskich poetów zesłańczych , Echa Przeszłości: Nr IX (2008)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Korybut-Marciniak, M. (2019). „Biurowy” świat Rosji XIX stulecia w odsłonach literackich. Echa Przeszłości, (XX/1). https://doi.org/10.31648/ep.4838

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła

Litewskie Państwowe Archiwum Historyczne, f. 1135, inw. 21, sygn. 132, W. Małcużyński, Wspomnienia.

Czechow Antoni, Śmierć urzędnika, w: Opowiadania wybrane, tłum. Wyszomirski Jerzy Kraków 1979.

Dostojewski Fiodor, Biedni ludzie, tłum. A. Stawar, Warszawa 1955.

Dostojewski Fiodor, Sobowtór, tłum. Pollak Seweryn, w: Dzieła wybrane, t. III, Warszawa 1984, s. 785-938.

Gogol Mikołaj, Martwe dusze, tłum. Broniewski Władysław, Warszawa 1987.

Gogol Mikołaj, Nos, w: Opowiadania, tłum. Tuwim Julian, Wyszomirski Jerzy, Wrocław 1996.

Gogol Mikołaj, Rewizor, tłum. Tuwim Julian, Warszawa 1987.

Gogol Mikołaj, Szynel, w: Opowiadania petersburskie, tłum. Wyszomirski Jerzy, Warszawa 1980.

Gonczarow Iwan, Obłomow, tłum. Rawita-Gawroński Franciszek, Warszawa 1922, t. 1-2.

Gonczarow Iwan, Zwykła historia, tłum. Drucka Nadzieja, Warszawa 1955.

Pisiemski Aleksy, Tysiąc dusz, tłum. Kaczorowska Zofia, Warszawa 1953.

Sałtykow-Szczedrin Michał, Szkice gubernialne, tłum. Jastrzębiec-Kozłowski Czesław, Warszawa1956.

Uspieński Gleb, Obyczaje ulicy Rastieriajewej, tłum. Brodzki Józef, Warszawa 1956.

Одоевский Владимир Федорович, Пестрые сказки, Москва 1996.

Opracowania

Brążkiewicz Bartłomiej, Iluzje–złudzenia–omamy. Zniekształcenia percepcyjne w literaturze rosyjskiej XIX wieku na przykładzie małych form prozatorskich, „Slavica Wartislaviensia” 2014, nr 158, s. 69-81.

Chwalba Andrzej, Imperium korupcji w Rosji i Królestwie Polskim w latach 1861-1917, Warszawa 2001.

Chwalba Andrzej, Polacy w służbie Moskali, Warszawa 1999.

Galster Bohdan, Idealiści moskiewscy, w: Historia literatury rosyjskiej, red. Jakóbiec Marian, t. I, Warszawa 1976, s. 545-550.

Galster Bohdan, Mikołaj Gogol, w: Historia literatury rosyjskiej, red. Jakóbiec Marian, t. I, Warszawa 1976, s. 601-611.

Przybylski Ryszard, Literatura lat 1856-1881. Fiodor Dostojewski, w: Historia literatury rosyjskiej, red. Jakóbiec Marian, t. II, Warszawa 1976, s. 252-306.

Semczuk Antoni, Iwan Gonczarow, w: Historia literatury rosyjskiej, red. Jakóbiec Marian, t. II, Warszawa 1976, s. 197-243.

Wiech Stanisław, „Dyktatura serca”. Dzieje kariery wojskowo-urzędniczej Piotra Albiedyńskiego (1826-1883), Kielce 2010.

Załęczny Jolanta, „Prawie całe swoje życie byłem urzędnikiem rządowym, ale nigdy, w żadnym wypadku nie skrywałem swych politycznych i narodowych przekonań”. Aleksander Despot Zenowicz – urzędnik carski, opiekun zesłańców, w: Między irredentą a kolaboracją. Ugoda, lojalizm i legalizm. „Dusza urzędnika” – zewnętrzna akceptacja i wewnętrzna niezgoda?, red. Kasparek Norbert i Klempert Mateusz, Olsztyn 2015.

Zawojska Teresa, Mikołaj Gogol (1809-1852), „Człowiek w kulturze” 2003, nr 15, s. 241-256.

Видуэцкая Ирма, Писемскмй Алексей, w: Русские писатели. Биобиблиографический указатель, red. П. Николаев, t. 2, Моskwa 1990, s. 133-135.

Писарькова Любовь Федоровна, Российский чиновник на службе в конце XVIII – первой половине XIX века, „Человек”1995, nr 3, s. 121-139.

Пыпин Александр Николаевич, Салтыков, Михаил Евграфович, w: Русский биографический словарь, t.18, Санкт-Петербург –Москва, 1904, s. 87-100.

Растягаева Галина Ивановна, Чиновничий аппарат главного управления Западной Сибири (1822-1882 гг.), Omsk 2006.Mentalność rosyjska. Słownik, red. Andrzej de Lazari, Katowice 1995.

Шепелев Леонид Ефимович,Чиновный мир России XVII - иачало XX в., Sankt Petersburg 1999.Шепелев Леонид Ефимович, Аппарат власти в России. Эпоха Александра I и Николая I, Sankt Petersburg 2007. Зайончковский Петр Андреевич, Правительственный аппарат самодержавной России в XIX в., Moskwa 1978. Russian Officialdom: The Bureaucratization of Russian Society from the Seventeenth to the Twentieth Century, red. Rowney Don Karl, Pintner Walter, Chapel Hill 1980.Марасанова Виктория Михайловна, История органов губернского управления в конце XVIII - начале XX вв. (на материалах Верхнего Поволжья), Jarosław 2005.Бутусова Анна Александровна, Провинциальное чиновничество России в 1861-1917 гг.: на примере Курской губернии, Kursk 2006. Google Scholar