Powrót Wojciecha Kętrzyńskiego do polskości

Janusz Jasiński

doi:10.31648/ep.6140

Opublikowane: 2020-12-011

Nr XXI/1 (2020)

Powrót Wojciecha Kętrzyńskiego do polskości

Janusz Jasiński

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.6140

Abstrakt

Ojciec Wojciecha Kętrzyńskiego (1838-1918), Polak pochodzenia kaszubskiego, pełniący w Lecu (Giżycku) obowiązki żandarma, nigdy nie wyparł się swojej polskości. Natomiast matka Wojciecha była rodowitą Niemką i naturalna koleją rzeczy ona miała większy wpływ na wychowanie dziecka. Jednak Wojciech mówił dwoma językami: niemieckim i gwarą mazurską. Literatura naukowa przez długie dziesięciolecia powtarzała, że pod wpływem domu oraz w czasie lat szkolnych spędzonych w Lecu, później w Poczdamie i Rastemborku (Kętrzyn) uległ on całkowitej germanizacji. Dopiero mając 18 lat (1856), dowiedziawszy się z listu siostry, że ojciec był Polakiem, on też podjął decyzję (Entschluss), o przynależności do narodu polskiego. Tymczasem według moich badań proces dochodzenia do świadomości narodowej trwał dość długo. Po pierwsze nigdy nie zapomniał o polskim rodowodzie ojca, nawet w Poczdamie. Natomiast w Rastemborku zaczytywał się w polskiej literaturze historycznej i to pod jej wpływem postanowił otwarcie przyznać się w 1956 roku do polskości. Zresztą tomik jego młodzieńczej poezji Aus dem Liederbuch eines Germanisierten („Ze śpiewnika pewnego zniemczonego”) potwierdza, że był niemczony. Powolny proces dochodzenia do polskości potwierdzają jego bliscy znajomi, np. lwowski historyk Władysław Semkowicz.

Słowa kluczowe:

Prusy XIX wiek, Wojciech (Adalbert) Kętrzyński, tożsamość narodowa, biografistyka

Inne teksty tego samego autora

Janusz Jasiński, Z dziejów cmentarza Świętego Krzyża w Olsztynie w XIX wieku , Echa Przeszłości: Nr XVI (2015)
Janusz Jasiński, Kajka umiera jako Mazur, zarazem jako Polak , Echa Przeszłości: Nr XX/2 (2019)
Janusz Jasiński, O Bohdanie Łukaszewiczu z pamięci i źródeł , Echa Przeszłości: Nr XIX (2018)
Janusz Jasiński, W 90. rocznice odzyskania niepodległości. Młodzież podzamojska w 1918 roku. Z tradycji rodzinnych , Echa Przeszłości: Nr IX (2008)
Janusz Jasiński, Czy wspólne dziedzictwo na Warmii i Mazurach? Z zagadnień współczesnej świadomości historycznej , Echa Przeszłości: Nr X (2009)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Jasiński, J. (2020). Powrót Wojciecha Kętrzyńskiego do polskości. Echa Przeszłości, (XXI/1). https://doi.org/10.31648/ep.6140

Cited by / Share

Bibliografia

Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 17, Leipzig 1883.

Anklageschrift im Polen-Prozess 1864, Berlin 1864.

Barycz H., Wojciecha Kętrzyńskiego starania o katedrę Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Przegląd Historyczny” 1948.

Braun H., Erzählangen eines Urgrossvaters aus seinem Lebens, Angerburg [1926].

Brocki Z., Z twórczości poetyckiej Wojciecha Kętrzyńskiego, „Dziennik Bałtycki”, 1973, nr 190, z 12-13 VIII.

Bukowski A., Florian Ceynowa w gimnazjum chojnickim (1831-1841), „Rocznik Gdański” 1967, t. 26.

Chojnacki W., Bibliografia polskich druków ewangelickich Ziem Zachodnich i Północny 1530-1939, Warszawa 1966.

Chojnacki W., Wojciech Kętrzyński, w: Pomorze na progu dziejów najnowszych, pod red. T. Cieślaka przy współpracy G. Labudy i S. Hoszowskiego, Warszawa 1961.

Chojnacki W., Zbory polsko-ewangelickie w byłych Prusach Wschodnich, Reformacja w Polsce, t. 12, 1953/1955, [druk 1956].

Chrzanowski T., Kętrzyn w XIX wieku, w: Kętrzyn. Dzieje miasta, pod red. S. Achremczyka, Kętrzyn 2016.

Czapelski T., Rewindykator polskości, „Rocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” 1927.

Der Polen-Prozess im Jahre 1865. Die vollständige historische Darstellung desselben, Berlin 1865, Nr 53, szpalta 12.

Die polnische Sprachfrage in Preussen. Eine Zusammenstellung von dahin einschlagenden Aktenstücken und Journalartikeln, Leipzig 1845

Gregorovius F., Idea polskości. Dwie księgi martyrologii polskiej, przełożył F. Jeziołowicz, opracował i wstępem opatrzył J. Jasiński, Olsztyn 1991.

Jahresbericht des Königlichen Gymnasium zu Rastenburg, Rastenburg 1859.

Jasiński G., Słownik duchownych ewangelickich na Mazurach w XIX wieku (1817-1914), Dąbrówno 2016.

Jasiński J., Czas odległy i bliski. Paczosowie i Jasińscy w XIX i XX wieku, Olsztyn 1998.

Jasiński J., Historia Królewca. Szkice z XIII-XX stulecia, Olsztyn 1994.

Jasiński J., Małłek J., Kancjonał Mazurski. Przedwczoraj, wczoraj, obecnie, Olsztyn 2017.

Jasiński J., Migawki z życia mojego, Dąbrówno 2017.

Jasiński J., Przeobrażenia w świadomości narodowej Wojciecha Kętrzyńskiego, „Rocznik Olsztyński” 1970, t. 9, s. 11–26.

Jasiński J., Wiosna Ludów, w: Historia Pomorza, pod red. G. Labudy, t. III, (1815-1850), cz. 2, Poznań 1996.

Jasiński J., Władze i społeczeństwo Prus Wschodnich wobec Rosji i uchodźców polskich w pierwszych tygodniach rewolucji marcowej w 1848 r., w: Kościół-kultura-społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych. Profesorowi Stanisławowi Trawkowskiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin przyjaciele, koledzy, uczniowie, Warszawa 2000.

Jasiński J., Wojciech Kętrzyński w powstaniu styczniowym, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1967, nr 1-2, s. 85–100.

Kętrzyński W., Aus dem Liederbuch eines Germanisirten (1854-1862), Königsberg in Preussen [recte Lwów] 1883.

Kętrzyński W., O Mazurach, wyd. 2, opracował i wstępem poprzedził J. Jasiński, Olsztyn 1988.

Kętrzyński W., Szkice, opracował i wstępem poprzedził A. Wakar, Olsztyn 1980.

Kętrzyński W., Wiersze nieznane, wybrał i odczytał z rękopisów A. Łukaszewski, wstęp A. Łukaszewski i J. Jasiński, Olsztyn 1973.

Kętrzyński W., Z księgi pieśni człowieka niemczonego, wstęp i opracowanie A. Wakar, Olsztyn 1980.

Kętrzyński W., Z młodości, „Kronika Powszechna” 1913, nr 5.

Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, wyd. II, Warszawa 1983.

Kolberg O., Mazury Pruskie. Z rękopisów opracowali W. Ogrodziński, D. Pawlak, red. D. Pawlak, Wrocław-Poznań 1966.

Korzon K., Wojciech Kętrzyński 1838-1918. Zarys biograficzny, Wrocław 1993.

Kowalkowski J., Badania genealogiczne Wojciecha Kętrzyńskiego (1838-1918), Poznań-Wrocław 2002.

Kühnast L., Deutsche Kirchenlieder in Polen, I Abt A-D, Abt.: L-Z, Rastenburg 1858.

Kühnast L., Die polnischen Übersetzungen deutscher Kirchenlieder, Evangelisches Gemeindeblatt, 1857.

Marchwiński R., Sesja naukowa poświęcona Wojciechowi Kętrzyńskiemu, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1968, nr 2.

Martuszewski E., Marcin Gerss jako nauczyciel (1828-1850), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1978, nr 1.

Martuszewski E., Młodzieńcze wiersze Wojciecha Kętrzyńskiego, w: Wojciech Kętrzyński 1838-1918, Olsztyn 1982.

Mazury i Warmia 1800-1870. Wybór źródeł, oprac. W. Chojnacki, Wrocław 1959.

Meyhöfer M., Lötzen. Ein ostpreussisches Heimatbuch, Würzburg 1961.

Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla w XIX i XX wieku (do 1945), Warszawa 1983.

Orłowski H., Warmia z oddali. Odpominania, Olsztyn 2000.

Petong R., Lec sprzed półwiecza, w: Z dziejów Leca (Giżycka). Wybór szkiców i źródeł, wstęp i opracowanie G. Białuński, G. Jasiński, R. Tomkiewicz, teksty z języka niemieckiego przełożyła M. Szymańska-Jasińska, Olsztyn 1998.

Petong R., Lötzen vor 50 bis 60 Jahren, Mitteilungen der Litterarischen Gesellschaft, H. 20/21, 1919, ss. 78–79.

Semkowicz W., † Wojciech Kętrzyński, „Kwartalnik Historyczny” 1918, z. 1.

Serwański E., Syn odzyskanej ziemi (Wojciech Kętrzyński), Warszawa 1955.

Sprawy Mazur i Warmii w korespondencji Wojciecha Kętrzyńskiego, oprac. W. Chojnacki, Wrocław 1952.

Trincker E., Kronika gminy leckiej [giżyckiej] poświęcona ukochanemu miastu w święto trzechsetlecia jego istnienia przez jego duszpasterza …, superintendenta, Lec, 15 maja 1912, przełożył R. Wolski, opracował i wstępem poprzedził G. Białuński, przy współpracy J. Sekty, Giżycko 1997. Google Scholar