Powrót Wojciecha Kętrzyńskiego do polskości

Janusz Jasiński

doi:10.31648/ep.6140

Published: 2020-12-011

No. XXI/1 (2020)

Wojciech Kętrzyński's return to his Polish roots

Janusz Jasiński

Echa Przeszłości

Section: ARTICLES

https://doi.org/10.31648/ep.6140

Abstract

Wojciech Kętrzyński's father (1838-1918), a Pole of Kashubian origin who served as a gendarme in Lec (Giżycko), never disavowed his Polish roots. However, Wojciech's mother, a native German, naturally exerted a greater influence on her child through parenting. Wojciech grew up bilingual, speaking both German and the Masurian dialect. For decades, scientific literature repeatedly claimed that Kętrzyński had been Germanized under the influence of his family home, during his school years in Lec, and later in Potsdam and Rastembork (Kętrzyn). Having found out from his sister’s letter that their father had been born a Pole, Kętrzyński decided to adopt Polish nationality (Entschluss) only at the age of 18 (1856). However, the author’s studies revealed that the evolution of Kętrzyński’s national awareness was a much longer process. First of all, he never forgot about his father's Polish ancestry, even in Potsdam. In Rastembork, Kętrzyński became a keen reader of Polish historical literature, and this influence was primarily responsible for his decision to acknowledge his Polish roots in 1856. In fact, a volume of poetry penned by Kętrzyński in his youth, entitled Aus dem Liederbuch eines Germanisierten ("From the Songbook of Someone Germanized"), clearly indicates that Kętrzyński had been indeed Germanized. The fact that the evolution of Kętrzyński’s Polish identity had been a slow process was confirmed by his close friends, including Lviv historian Władysław Semkowicz.

Keywords:

19th century Prussia, Wojciech (Adalbert) Kętrzyński, national identity, biographical literature

Most read articles by the same author(s)

Janusz Jasiński, From the History of the Holy Cross Cemetery in Olsztyn in the 19th century , Echa Przeszłości: No. XVI (2015)
Janusz Jasiński, Kajka dies as a Masurian and a Pole , Echa Przeszłości: No. XX/2 (2019)
Janusz Jasiński, Professor Bohdan Łukaszewicz, Dr habil. , Echa Przeszłości: No. XIX (2018)
Janusz Jasiński, On the 90th anniversary of regaining independence. The youth from the area of Zamość in 1918. From family traditions , Echa Przeszłości: No. IX (2008)
Janusz Jasiński, A Shared Heritage in Warmia and Mazury? A Study of Contemporary Historical Consciousness , Echa Przeszłości: No. X (2009)

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Jasiński, J. (2020). Wojciech Kętrzyński’s return to his Polish roots. Echa Przeszłości, (XXI/1). https://doi.org/10.31648/ep.6140

Cited by / Share

References

Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 17, Leipzig 1883.

Anklageschrift im Polen-Prozess 1864, Berlin 1864.

Barycz H., Wojciecha Kętrzyńskiego starania o katedrę Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Przegląd Historyczny” 1948.

Braun H., Erzählangen eines Urgrossvaters aus seinem Lebens, Angerburg [1926].

Brocki Z., Z twórczości poetyckiej Wojciecha Kętrzyńskiego, „Dziennik Bałtycki”, 1973, nr 190, z 12-13 VIII.

Bukowski A., Florian Ceynowa w gimnazjum chojnickim (1831-1841), „Rocznik Gdański” 1967, t. 26.

Chojnacki W., Bibliografia polskich druków ewangelickich Ziem Zachodnich i Północny 1530-1939, Warszawa 1966.

Chojnacki W., Wojciech Kętrzyński, w: Pomorze na progu dziejów najnowszych, pod red. T. Cieślaka przy współpracy G. Labudy i S. Hoszowskiego, Warszawa 1961.

Chojnacki W., Zbory polsko-ewangelickie w byłych Prusach Wschodnich, Reformacja w Polsce, t. 12, 1953/1955, [druk 1956].

Chrzanowski T., Kętrzyn w XIX wieku, w: Kętrzyn. Dzieje miasta, pod red. S. Achremczyka, Kętrzyn 2016.

Czapelski T., Rewindykator polskości, „Rocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” 1927.

Der Polen-Prozess im Jahre 1865. Die vollständige historische Darstellung desselben, Berlin 1865, Nr 53, szpalta 12.

Die polnische Sprachfrage in Preussen. Eine Zusammenstellung von dahin einschlagenden Aktenstücken und Journalartikeln, Leipzig 1845

Gregorovius F., Idea polskości. Dwie księgi martyrologii polskiej, przełożył F. Jeziołowicz, opracował i wstępem opatrzył J. Jasiński, Olsztyn 1991.

Jahresbericht des Königlichen Gymnasium zu Rastenburg, Rastenburg 1859.

Jasiński G., Słownik duchownych ewangelickich na Mazurach w XIX wieku (1817-1914), Dąbrówno 2016.

Jasiński J., Czas odległy i bliski. Paczosowie i Jasińscy w XIX i XX wieku, Olsztyn 1998.

Jasiński J., Historia Królewca. Szkice z XIII-XX stulecia, Olsztyn 1994.

Jasiński J., Małłek J., Kancjonał Mazurski. Przedwczoraj, wczoraj, obecnie, Olsztyn 2017.

Jasiński J., Migawki z życia mojego, Dąbrówno 2017.

Jasiński J., Przeobrażenia w świadomości narodowej Wojciecha Kętrzyńskiego, „Rocznik Olsztyński” 1970, t. 9, s. 11–26.

Jasiński J., Wiosna Ludów, w: Historia Pomorza, pod red. G. Labudy, t. III, (1815-1850), cz. 2, Poznań 1996.

Jasiński J., Władze i społeczeństwo Prus Wschodnich wobec Rosji i uchodźców polskich w pierwszych tygodniach rewolucji marcowej w 1848 r., w: Kościół-kultura-społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych. Profesorowi Stanisławowi Trawkowskiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin przyjaciele, koledzy, uczniowie, Warszawa 2000.

Jasiński J., Wojciech Kętrzyński w powstaniu styczniowym, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1967, nr 1-2, s. 85–100.

Kętrzyński W., Aus dem Liederbuch eines Germanisirten (1854-1862), Königsberg in Preussen [recte Lwów] 1883.

Kętrzyński W., O Mazurach, wyd. 2, opracował i wstępem poprzedził J. Jasiński, Olsztyn 1988.

Kętrzyński W., Szkice, opracował i wstępem poprzedził A. Wakar, Olsztyn 1980.

Kętrzyński W., Wiersze nieznane, wybrał i odczytał z rękopisów A. Łukaszewski, wstęp A. Łukaszewski i J. Jasiński, Olsztyn 1973.

Kętrzyński W., Z księgi pieśni człowieka niemczonego, wstęp i opracowanie A. Wakar, Olsztyn 1980.

Kętrzyński W., Z młodości, „Kronika Powszechna” 1913, nr 5.

Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, wyd. II, Warszawa 1983.

Kolberg O., Mazury Pruskie. Z rękopisów opracowali W. Ogrodziński, D. Pawlak, red. D. Pawlak, Wrocław-Poznań 1966.

Korzon K., Wojciech Kętrzyński 1838-1918. Zarys biograficzny, Wrocław 1993.

Kowalkowski J., Badania genealogiczne Wojciecha Kętrzyńskiego (1838-1918), Poznań-Wrocław 2002.

Kühnast L., Deutsche Kirchenlieder in Polen, I Abt A-D, Abt.: L-Z, Rastenburg 1858.

Kühnast L., Die polnischen Übersetzungen deutscher Kirchenlieder, Evangelisches Gemeindeblatt, 1857.

Marchwiński R., Sesja naukowa poświęcona Wojciechowi Kętrzyńskiemu, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1968, nr 2.

Martuszewski E., Marcin Gerss jako nauczyciel (1828-1850), „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1978, nr 1.

Martuszewski E., Młodzieńcze wiersze Wojciecha Kętrzyńskiego, w: Wojciech Kętrzyński 1838-1918, Olsztyn 1982.

Mazury i Warmia 1800-1870. Wybór źródeł, oprac. W. Chojnacki, Wrocław 1959.

Meyhöfer M., Lötzen. Ein ostpreussisches Heimatbuch, Würzburg 1961.

Oracki T., Słownik biograficzny Warmii, Mazur i Powiśla w XIX i XX wieku (do 1945), Warszawa 1983.

Orłowski H., Warmia z oddali. Odpominania, Olsztyn 2000.

Petong R., Lec sprzed półwiecza, w: Z dziejów Leca (Giżycka). Wybór szkiców i źródeł, wstęp i opracowanie G. Białuński, G. Jasiński, R. Tomkiewicz, teksty z języka niemieckiego przełożyła M. Szymańska-Jasińska, Olsztyn 1998.

Petong R., Lötzen vor 50 bis 60 Jahren, Mitteilungen der Litterarischen Gesellschaft, H. 20/21, 1919, ss. 78–79.

Semkowicz W., † Wojciech Kętrzyński, „Kwartalnik Historyczny” 1918, z. 1.

Serwański E., Syn odzyskanej ziemi (Wojciech Kętrzyński), Warszawa 1955.

Sprawy Mazur i Warmii w korespondencji Wojciecha Kętrzyńskiego, oprac. W. Chojnacki, Wrocław 1952.

Trincker E., Kronika gminy leckiej [giżyckiej] poświęcona ukochanemu miastu w święto trzechsetlecia jego istnienia przez jego duszpasterza …, superintendenta, Lec, 15 maja 1912, przełożył R. Wolski, opracował i wstępem poprzedził G. Białuński, przy współpracy J. Sekty, Giżycko 1997. Google Scholar