Korespondencja starosty knyszyńskiego Tomasza Czapskiego (1711–1784) jako źródło poznania jego rodzinnych relacji i sporów sądowych

Mikołaj Tomaszewski

doi:10.31648/ep.9296

Opublikowane: 2023-08-291

Nr XXIV/1 (2023)

Korespondencja starosty knyszyńskiego Tomasza Czapskiego (1711–1784) jako źródło poznania jego rodzinnych relacji i sporów sądowych

Mikołaj Tomaszewski

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.9296

Abstrakt

Egodokumenty, czy w dosłownym tłumaczeniu terminu niemieckiego „samoświadectwa” (selbstzeugnisse), od kilkunastu lat są przedmiotem intensywnej źródłoznawczej refleksji zarówno w historiografii i europejskiej, jak też polskiej. Stanowią również źródło fundamentalne dla antropologii historii lub mikrohistorii. Prezentowany artykuł dotyczy jednego z rodzajów egodokumentów, czyli korespondencji, w tym przypadku listów Tomasza Czapskiego (1711-1784), który w wyniku swojej działalności popadł w wiele konfliktów, zarówno tych rodzinnych, jak i sąsiedzkich. Omawiane źródła, niemal jak w soczewce przedstawiają problemy szlachty, która rywalizowała ze sobą o majątki, czy z miastami o wpływy i pozycję. W wyniku swojej działalności, Czapski wielokrotnie był zmuszony toczyć zaciekłe spory w sądach bądź w trybunałach, tak jak miało to miejsce w Lublinie w 1749 r. Prezentowany artykuł ukazuje bohatera artykułu jako osobę awanturniczą, sprawiającą problemy rodzinie, szlachcie, magnaterii oraz mieszczanom Gdańska.

Słowa kluczowe:

Korespondencja, egodokumenty, rodzina Czapskich, spory sądowe, szlachta

Inne teksty tego samego autora

Mikołaj Tomaszewski, Paweł Tadeusz Czapski – szlachcic, kolekcjoner, miłośnik nauki. Szkic biograficzny , Echa Przeszłości: Nr XVIII (2017)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Tomaszewski, M. (2023). Korespondencja starosty knyszyńskiego Tomasza Czapskiego (1711–1784) jako źródło poznania jego rodzinnych relacji i sporów sądowych. Echa Przeszłości, (XXIV/1), 61–75. https://doi.org/10.31648/ep.9296

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne:
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD):
Google Scholar

Archiwum Roskie: sygn.: IV/69
Google Scholar

Zbiór Anny z Potockich Ksawerowej Branickiej (Ze zbiorów różnej proweniencji): 305
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK):
Google Scholar

Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, sygn. 269
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Białymstoku (APBk)
Google Scholar

Teki Glinki, sygn.: 315
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Poznaniu(APP):
Google Scholar

Majątek Pawłowice-Mielżyńscy: sygn. 380
Google Scholar

Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (BPTPN):
Google Scholar

Sygn.: 1547, 1548
Google Scholar

Lietuvos mosklų akademijos Vrublevskių biblioteka (LMAVB):
Google Scholar

Fond: 273: nr 680
Google Scholar

Sächsisches Hauptstaatsarchiv Dresden (SHStA)
Google Scholar

Loc.: 3605/8
Google Scholar

Starodruki:
Google Scholar

Opisanie zuchwałych postępków i wiolencji, które różnemi czasy magistrat Gdański nad osobami stanu szlacheckimi wykonywał, i jako y ostatniego procederu ich z WW. Imcią Panem Czapskim starostą knyszyńskim.
Google Scholar

Źródła drukowane:
Google Scholar

Gdybym Cię, moje Serce za męża nie miała żyć bym nie mogła. Listy Magdaleny z Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła, wstęp i oprac. I. Maciejewska i K. Zawilska, Olsztyn 2016.
Google Scholar

Jaśnie Oświeconej Pani najniższym sługą. Listy generalnego plenipotenta Stanisława Karwowskiego do kasztelanowej krakowskiej Izabeli Branickiej z lat 1771- 1788, wyd i oprac. K. Syta, Toruń 2020.
Google Scholar

Karpiński F., Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem, oprac. R.Sobol, Warszawa 1987.
Google Scholar

Pamiętniki króla Stanisława Augusta. Antologia, wybór Dominique Triaire, przekł. W. Brzozowski, wstęp. A. Grześkowiak- Krwawicz, red. M Dębowski, Warszawa 2016.
Google Scholar

Literatura:
Google Scholar

Assorodobraj N., Początki klasy robotniczej. Problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, Warszawa 1966.
Google Scholar

Ciesielski T., Walka o utrzymanie Trybunałów wielkich i Trybunałów Skarbowych z 1749 r., [w:] Praktyka publicznego w Rzeczpospolitej Obojga Narodów w XVII- XVIII w., red. U. Augustyniak i A.B. Zakrzewski, Warszawa 2010, s. 143- 175.
Google Scholar

Dumanowski J., Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń 2006.
Google Scholar

Gad P., Hieronim Florian ks. Radziwiłł (1715- 1760) ofiara czarnej legendy?, Warszawa 2022.
Google Scholar

Mańkowski A., Czapski Tomasz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 4, Kraków 1938, s. 195.
Google Scholar

Naworski Z., Starosty knyszyńskiego Tomasza Czapskiego wojenka z Gdańskiem, [w:] Miasto i państwo na przestrzeni dziejów. Studium historyczno- prawne, red. M. Gałędek i inni, Warszawa 2020, s. 135- 151.
Google Scholar

Naworski Z., Szlachecki wymiar sprawiedliwości w Prusach Królewskich (1454-1772). Organizacja i funkcjonowanie, Toruń 2004.
Google Scholar

Niemira K., Honor bez egzageracji. Magnackie zakupy i świat rzeczy paryskich w XVIII wieku, Warszawa 2022.
Google Scholar

Perłakowski A., Kariera i upadek królewskiego faworyta. Aleksander Józef Sułkowski w latach 1695- 1738, Kraków 2013.
Google Scholar

Rymaszewski Z., Sprawy gdańskie przed sądami zadwornymi oraz ingerencja królów w gdański wymiar sprawiedliwości XVI-XVIII wieku, Wrocław 1985.
Google Scholar

Szulakiewicz W., Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych, nr 16, 2013, z.1,s. 65- 84.
Crossref
Google Scholar

Tazbir J., Okrucieństwo w nowożytnej Europie, Warszawa 1999.
Google Scholar

Tomaszewski M., Tomasz Czapski herbu Leliwa (1711-1784). Życie i działalność [maszynopis pracy doktorskiej]
Google Scholar

Wałęga S. K., Jak prorektor toruński Schultz obraził dumę szlachecką i co z tego wynikło?, „Słowo Pomorskie”, t. 15, 1935, nr 58 (10.03),s. 4-5.
Google Scholar

Wałęga S. K., Perypetie toruńskie i gdańskie na sejmiku generalnym w marcu 1764 roku, „Rocznik Toruński”, t. 26, 1999, s. 131- 147.
Google Scholar

Zielińska T., Przyczynek do sprawy własności szlacheckiej w Gdańsku XVIII stulecia, [w:] Ludzie- kontakty- kultura XVI-XVIII wieku. Prace ofiarowane Profesor Marii Boguckiej, red. J. Kowecki i J. Tazbir, Warszawa 1997, s. 105-116.
Google Scholar