Nieudana wyprawa Augusta II przeciwko Turcji w 1698 roku. Stosunek prymasa Michała Radziejowskiego do wydarzeń kampanii podhajeckiej i antysaskiego tumultu w Brzeżanach

Rafał Kowalski

doi:10.31648/ep.9666

Opublikowane: 2023-12-111

Nr XXIV/2 (2023)

Nieudana wyprawa Augusta II przeciwko Turcji w 1698 roku. Stosunek prymasa Michała Radziejowskiego do wydarzeń kampanii podhajeckiej i antysaskiego tumultu w Brzeżanach

Rafał Kowalski

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.9666

Abstrakt

W artykule przedstawiono okoliczności, które doprowadziły do niepowodzenia wyprawy wojennej Augusta II przeciwko Turcji w 1698 r. Po zakończeniu kampanii w obozie armii koronnej pod Brzeżanami wybuchł tumult o wyraźnie antysaskim charakterze. Inicjatorem zajścia, które nieomal doprowadziło do starcia zbrojnego między wojskiem koronnym a saskim, był starosta krasnostawski Michał Potocki, syn hetmana polnego koronnego Szczęsnego Kazimierza Potockiego. August II był przekonany, że Potocki dopuścił się obrazy majestatu, a całe wydarzenie stanowiło zalążek buntu poddanych przeciwko jego władzy. W wyniku zajścia w niełaskę królewską popadł nie tylko inicjator tumultu starosta krasnostawski, ale również inni przedstawiciele familii Potockich. W opracowaniu przedstawiono także
stosunek prymasa Michała Radziejowskiego do opisanych wydarzeń. Opozycyjnie nastawiony do króla
Radziejowski podejmował niejednokrotnie starania w celu polubownego zakończenia „sprawy Michała Potockiego”.

Słowa kluczowe:

kampania podhajecka 1698, antysaski tumult w Brzeżanach, Michał Potocki, prymas Michał Radziejowski

Inne teksty tego samego autora

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Kowalski, R. (2023). Nieudana wyprawa Augusta II przeciwko Turcji w 1698 roku. Stosunek prymasa Michała Radziejowskiego do wydarzeń kampanii podhajeckiej i antysaskiego tumultu w Brzeżanach. Echa Przeszłości, (XXIV/2), 27–54. https://doi.org/10.31648/ep.9666

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie
Google Scholar

Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 48, 162-2, 163-2, 163a-2,163a-3, 163a-26, 163a-28,163a-42
Google Scholar

Archiwum Radziwiłłów, dz. II: ks. 32, 34, 38
Google Scholar

Archiwum Zamoyskich, sygn. 526
Google Scholar

Biblioteka Narodowa w Warszawie, rkps 6550 III
Google Scholar

Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, rkps 446, 192 IV
Google Scholar

Biblioteka Kórnicka PAN, rkps 393, 1296
Google Scholar

Źródła drukowane
Google Scholar

Akta grodzie i ziemskie t. XXII. Lauda sejmikowe wiszeńskie, t. III: (1673–1732), oprac. A. Prochaska, Lwów 1914.
Google Scholar

Akta Grodzkie i Ziemskie z Archiwum Państwowego we Lwowie […], t. XXV: Lauda sejmikowe halickie (1696–1772), Lwów 1935.
Google Scholar

Archiwum tajne Augusta II czyli zbiór aktów urzędowych z czasów panowania tego monarchy, t. I, Wrocław 1843.
Google Scholar

Flemming J.H., Pamiętniki o elekcji Augusta II na króla polskiego i o początkach wojny północnej (1696–1702), oprac. U. Kosińska, Warszawa 2017.
Google Scholar

Jabłonowski J.S., Pamiętnik Jana Stanisława Jabłonowskiego Wojewody Ruskiego, Lwów 1862.
Google Scholar

Kuczyński W., Pamiętnik (1668–1737), oprac. J. Kloza, Białystok 1999.
Google Scholar

Listy hetmańskie rodu Potockich, t. III: Korespondencja Szczęsnego Kazimierza Potockiego. Hetman polny koronny 1692–1702, hetman wielki koronny 1702, oprac. i wyd. K. Kościelniak, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2019.
Google Scholar

Listy Marii Kazimiery z archiwum Sobieskich w Oławie. Listy do synów z lat 1696–1704, t. I, oprac. A. Leyk, J.J. Sowa, Warszawa 2019.
Google Scholar

Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, Kraków 1849.
Google Scholar

Parthenay J.B., Dzieje panowania Fryderyka Augusta II króla polskiego, Warszawa 1854.
Google Scholar

Pułaski Sz.F., Krótka annotacya sejmów warszawskich, grodzieńskich […], Lublin 1740.
Google Scholar

Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, t. I, red. S. Sierpowski, Wrocław 2010.
Google Scholar

Załuski A.Ch., Epistolarum Historico-Familiarum, t. II, Brunsberga 1711.
Google Scholar

Zawisza K., Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego (1666–1721), wyd. i oprac. J. Bartoszewicz, Warszawa 1862.
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Burdowicz-Nowicki J., Piotr I, August II i Rzeczpospolita 1697–1706, Kraków 2013.
Google Scholar

Dybaś B., Sejm pacyfikacyjny w 1699 r., Toruń 1991.
Google Scholar

Hundert Z., Sowa J.J., Od towarzysza jazdy do wojewody podolskiego. Przebieg służby wojskowej Nikodema Żaboklickiego w latach 1656–1706, „Res Historica” 2016, nr 42.
Google Scholar

Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II. Od śmierci Jana III do chwili wstąpienia Karola XII na ziemię polską, t. I, Oświęcim 2015.
Google Scholar

Kawecki R., Kardynał Michał Stefan Radziejowski, Opole 2015.
Google Scholar

Porazinski J., Funkcje polityczne i ustrojowe rad senatu, „Kwartalnik Historyczny” 1984, nr 1.
Google Scholar

Staszewski J., O miejsce w Europie. Stosunki Polski i Saksonii z Francją na przełomie XVII i XVIII wieku, Warszawa 1973.
Google Scholar

Staszewski J., Pomysły reformatorskie z czasów Augusta II. Uwagi o dziełach i programach, [w:] idem, „Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący…”. Szkice i studia z czasów saskich, Olsztyn 1997.
Google Scholar

Staszewski J., August II Mocny, Wrocław 1998.
Google Scholar

Wagner M., Stanisław Jabłonowski (1634–1702): polityk i dowódca, t. II, Siedlce 1997.
Google Scholar

Wagner M., Udział wojska litewskiego w wojnie polsko-tureckiej w latach 1684–1699, „Historia i Świat” 2014, nr 3.
Google Scholar

Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, Warszawa 1956.
Google Scholar

Wojtasik J., W przededniu traktatu karłowickiego. Stosunek Rzeczypospolitej i Augusta II do pokoju z Turkami, „Kwartalnik Historyczny” 1970, z. 2.
Google Scholar

Wojtasik J., Podhajce 1698, Warszawa 1990.
Google Scholar

Słowniki
Google Scholar

Link-Lenczowski A., Szklarska E, Michał Potocki h. Pilawa, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVIII, Wrocław–Łódź 1984–1985.
Google Scholar

Link-Lenczowski A., Sieniawski Adam Mikołaj h. Leliwa, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVII, Warszawa–Kraków 1996.
Google Scholar

Przyboś A., Kątski Marcin Kazimierz h. Brochwicz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XII, Wrocław–Kraków 1966–1967.
Google Scholar