Śmierć dziecka i jej społeczno-kulturowe przeżywanie w polskich dziewiętnastowiecznych pieśniach ludowych

Łukasz Kożuchowski

doi:10.31648/ep.6142

Opublikowane: 2020-12-011

Nr XXI/1 (2020)

Śmierć dziecka i jej społeczno-kulturowe przeżywanie w polskich dziewiętnastowiecznych pieśniach ludowych

Łukasz Kożuchowski

Echa Przeszłości

Dział: ARTYKUŁY I ROZPRAWY

https://doi.org/10.31648/ep.6142

Abstrakt

Zbiór Pieśni Nabożnych Katolickich do Użytku Kościelnego i Domowego (tak zwany The Pelplin Songbook to jeden z najpopularniejszych polskich śpiewników religijnych w dziejach. Został opracowany przez księdza Szczepana Kellera i składa się przeważnie z zebranych przez niego ludowych pieśni. Książka zawiera 12 pieśni poświęconych tematyce śmierci małego dziecka. Stanowi przez to jeden z niewielu przykładów tego, jak polska kultura ludowa mierzyła się ze zjawiskiem śmierci bardzo młodych osób. Celem artykułu jest historyczno-antropologiczna analiza różnych aspektów tekstów pieśni – związków pomiędzy żywymi a zmarłym, społecznego wymiaru śpiewania oraz wizerunku Boga i zaświatów. Naszkicowane jest także porównanie pomiędzy prezentowanym w śpiewniku wizerunkiem śmierci dorosłych i dzieci. Wskazane jest również, co mogło stanowić ideową inspirację dla autorów tekstów. W przeciwieństwie do niektórych opinii prezentowanych w starszej literaturze przedmiotu, praca wskazuje także na pogłębione i zgodne z katolicką doktryną refleksje teologiczne zawarte w pieśniach.

Słowa kluczowe:

chłopi, dzieci, Keller, kultura ludowa, Pelplin, pieśni

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Kożuchowski, Łukasz. (2020). Śmierć dziecka i jej społeczno-kulturowe przeżywanie w polskich dziewiętnastowiecznych pieśniach ludowych. Echa Przeszłości, (XXI/1). https://doi.org/10.31648/ep.6142

Cited by / Share

Bibliografia

Źródła:

Melodye do Zbioru Pieśni Nabożnych Katolickich dla Użytku Kościelnego. Ułożone do Grania na Organach i Śpiewania na Cztery Głosy, [opr. J. Mazurowski], wyd. 3, Pelplin: Nakładem Księgarni „Pielgrzyma” 1907.

Missae Defunctorum Ex Missali Romano Desumptae Accedit Ritus Absolutionis Pro Defunctis Ex Rituali Romano, Ratyzbona 1933.

Kolberg O., Przemyskie, Kraków-Warszawa: Polskie Wydawnictwo Muzyczne-Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1964.

Stagraczyński J., Nauki Katechismowe o Prawdach Wiary i Obyczajów Katol. Kościoła Według Średniego Katechismu Deharba. Tom I. O Wierze, Poznań 1886.

Śpiewniczek Zawierający Pieśni Kościelne z Melodiami dla Użytku Młodzieży Szkolnej przez X. J. Siedleckiego zebrany a przez Wysoką c.k. Radę Szkolną krajową uchwałą z dnia 14 lipca 1880 L. 556 dla szkół ludowych, pospolitych i wydziałowych przeznaczony, opr. J. Siedlecki, Kraków 1895.

Śpiewnik Kościelny czyli Pieśni Nabożne z Melodjami w Kościele Katolickim Używane a dla Wygody Kościołów Parafjalnych przez X. M. M. Mioduszewskiego Zgrom. XX. Miss. Zebrane, opr. M. Mioduszewski, Kraków 1838.

Zbiór Pieśni Nabożnych Katolickich do Użytku Kościelnego i Domowego, [opr. S. Keller] Pelplin 1886.

Opracowania:

Baudrillard J., Wymiana symboliczna i śmierć, Warszawa 2007.

Borzyszkowski J., Pelplińskie Śpiewniki — Wielkie Dzieła ks. Szczepana Kellera (1827—1872) i ks. Józefa Mazurowskiego (1832—1877), Pelplin, Warszawa 2015.

Bradbury M., The good death?, w: Death, Dying and Bereavement, red. D. Dickerson i in., Londyn, Thousand Oaks, New Delhi 2000, s. 59—64.

Czarnowski S., Kultura, Warszawa 1958.

Kalniuk T., Mityczni obcy. Dzieci i starcy w polskiej kulturze ludowej przełomu XIX i XX wieku, Toruń 2014.

Królikowska A., Dzieci nauczycielami swoich rodziców. Socjalizacja odwrotna we współczesnej rodzinie, „Wychowanie w Rodzinie” 2015, XI (1), s. 127—142.

Łukasiewicz J., Okres 1795—1918, w: Historia Polski w Liczbach. Ludność. Terytorium, red. A. Jezierski, Warszawa 1994, s. 49—121.

Mead M., Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, Warszawa 2000.

Niedźwiedź A., Od religijności ludowej do religii przeżywanej, w: Kultura ludowa. Teorie, praktyki, polityki, red. B. Fatyga, R. Michalski, Warszawa 2014, s. 327—339.

Olszewski D., Kultura i życie religijne społeczeństwa polskiego w XIX wieku, Lublin 2014.

Ong W., Oralność i Piśmienność. Słowo poddane technologii, Warszawa 2011.

Puczyłowski T., Argument z implikatury konwersacyjnej w polemikach filozoficznych, Warszawa 2014.

Spiss A., Wiejskie cmentarze w Polsce, w: Śmierć, Przestrzeń, Czas, Tożsamość w Europie Środkowej Około 1900. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 8—10 grudnia 1996, red. K. Grodzicka, J. Purchla, Kraków 2002, s. 215—235.

Zadurska O., „Niechrzczeńcy” i „niedonioski”. W kręgu ludowych wyobrażeń o dzieciach zmarłych bez chrztu i spędzonych płodach, w: Folklor – tradycja i współczesność, red. V. Wróblewska, R. Sitniewska, E. Wilczyńska, Toruń 2016, s. 105—122.

Żerańska-Kominek S., Death as the Beginning of Life. Weeping as the Beginning of Music, w: Traditional Musical Cultures in Central-Eastern Europe, red. P. Dahlig, Warszawa 2009, s. 67—83. Google Scholar