Przyczynek do historii polsko-rosyjskich związków rewolucyjnych pod koniec lat siedemdziesiątych oraz w latach osiemdziesiątych XIX wieku

E. R. Olchowskij

Opublikowane: 2018-09-261

Nr 3 (1997)

Przyczynek do historii polsko-rosyjskich związków rewolucyjnych pod koniec lat siedemdziesiątych oraz w latach osiemdziesiątych XIX wieku

E. R. Olchowskij

Abstrakt

Na podstawie materiałów przechowywanych w rosyjskich archiwach państwowych, a także pamiętników oraz trudno dostępnej literatury badawczej podjęto próbę przedstawienia polsko-rosyjskich związków rewolucyjnych w okresie 10 – 15 lat drugiej połowy XIX w. Podkreślono, że nie tylko rosyjski ruch rewolucyjny wywierał aktywny wpływ na ruch polski. Proces ten miał charakter dwustronny. Między innymi tzw. ,,ekonomizm” w myśli rosyjskiej stanowił w dużym stopniu odgałęzienie idei i zasad polskich grup i organizacji rewolucyjnych.

Prześledzono, poczynając od 1876 r., udział polskich studentów w działalności rosyjskich kółek konspiracyjnych, wzajemny wpływ rosyjskiej i polskiej emigracji rewolucyjnej skupionej wokół czasopisma Równość. Opisano polskie ,,gminy robotnicze” w rosyjskich uniwersytetach i ośrodkach przemysłowych.

Polacy najściślejsze kontakty utrzymywali z Północnym Związkiem Robotników Rosyjskich, Wolą Ludu i Czarnym Podziałem. Strukturę petersburskiej Gminy Polskiej w latach 1879-1881 przedstawiono na podstawie zeznań A. I. Rodziewicza. Jej członkami byli I. Hłasko, M. Wilgiński, I. Czerniecki, M. Kąkołowicz, G. Work. Związki te były utrzymywane również po rozgromieniu Komitetu Wykonawczego Woli Ludu – pierwszego centralnego kółka Czarnego Podziału w Petersburgu.

Dosyć silna była również Gmina Polska w Kijowie (K. Dłuski, K. Wojski, W. Lisowska) oraz inne – w Moskwie, Warszawie, Puławach, Odessie itd. Ściśle związany z rosyjskimi rewolucjonistami był polski Proletariat (F. J. Rechniewski, S. C. Kunicki, A. N. Dębelski i inni). Potwierdzają to materiały dochodzeniowe dotyczące rosyjskich i polskich organizacji rewolucyjnych aż do końca lat osiemdziesiątych.

Słowa kluczowe:

historia, Polska, Rosja, ruch rewolucyjny, konspiracja

Pobierz pliki

Zasady cytowania

Olchowskij, E. R. (2018). Przyczynek do historii polsko-rosyjskich związków rewolucyjnych pod koniec lat siedemdziesiątych oraz w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Humanistyka I Przyrodoznawstwo, (3), 229–244. Pobrano z https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/hip/article/view/1037

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aksel’rod P. B. Obzor social’no-revoljucionnogo dvizenija v Rossii. Jahrbuch fur Sozialwissenschaft und Sozialpolitik. Zurich, 1881.

Aksel’rod P. B. 1923. Perezitoe i peredumannoe. T. 1. Berlin.

Bazylov L. 1966. Polityka wewnętrzna Caratu i ruchy społeczne w Rosji na początku XX wieku. Warszawa.

Dasinskij I. Istorija socialisticeskogo dvizenija v russkoj Polse. Moskva.

Dejc L.G. 1920. Russkaja revoljucionnaja emigracija 70 godov. Prg.

Egorov V.A. 1962. Obnorskij Viktor Pavlovic. Vologda.

Filozofia społeczna narodnictwa rosyjskiego. Wybór pism. T. 2. 1965. Warszawa.

Gostkevic G.V. 1928. Zapiski proletariatcev. Katorga i ssylka. 3:128.

Jakovenko E.I. Process 1 marta 1887 goda. Narodnaja volja pered carskim sudom. Vyp. II.

Katorga i ssylka. 1926. No 4.

Korol’cuk E.A. 1946. Severnyj sojuz russkich rabocich i revolucionnoe rabocee dvizenie 70 godov XIX v. v Peterburge. Leningrad.

Kurbatova I. N. 1983. Nacalo rasprostranenija marksizma v Rossii. Literaturno-izdatel’skaja dejatel’nost’ grupy Osvobozdenie truda. Moskva.

Literatura partii Narodnoj voli. Pariz. 1905.

Kurbatova I. N. K voprosu o svjazjach revoljucionnogo dvizenija Rossii i Korolevstva Pol’skogo v poslednej cetverti XIX v. Naucnye doklady vyssej skoly. Istoriceskie nauki. 1958.

Kuz’min D. 1930. Narodovol’ceskaja zurnalistika. Moskva.

Marchlevskij Ju. Soc. T. VI. Ocerki istorii Pol’si. Moskva: Leningrad. 1931; Istorija Pol’si. 1955. T.II. Moskva.

Nevskij V.I. 1930. Ot ,,Zemli i voli” k gruppe Osvobozdenie truda. Moskva.

Nevskij V. I. 1925. Ocerki po istorii Rossijskoj Kommunisticeskoj partii. T. 1. Izd. 2-e. Leningrad.

O’chovskij E.R. K istorii Cernogo peredela (1879 – 1881). Obscestvennoe dvizenie v poreformennoj Rossii. Sb. Statej.

Ol’chovskij E.R. 1983. Proletarskij prolog. Vospominanija ucastnikov revoljucionnogo dvizenija v Peterburge v 1893-1904 godach.

Ol’chovskij E. R. 1990. Avangard. Vospominanija i dokumenty piterskich rabocic. Leningrad.

Popow I.I. Revoljucionnye organizacii v Peterburge v 1882-85 gg. Narodovol’cy posle 1-go marta 1881 goda. Moskva. 1928.

Popow I.I. Minuvsee i perezitoe. Vospominanija za 50 let. 1924. Peterburg.

Plechanov G. V. 1922. Soc. T. III. Moskva.

Plochockij L. 1902. Vzaimnye otnosenija pol’skich i ruskich socialistov. London.

Pribyleva-Korba A.P. Narodnaja volja. Vospominanija o 1870-1880 gg. Moskva. 1926. S. 198.

Puchov N.N. 1977. Pol’skoe rabocee dvizenie. 1890-1904. Moskva.

RGA. F. III Otd. 3 eksp. 1879 g. D. 680. C 3. Ll. 102-105.

RGA. F. 1762. Op. 4. D625.

RGIA. F. 1405. Op. 80. 1881 g. D. 8125. Ll. 52-61 ob.

RGIA. F. 1405. Op. 85. 1885 g. D. 10894. Ll. 18, 26.

RGA. F. III Otdelenija. Sekretnyj archiv. Op. 2. D. 688. Ll. 14-15.

RGA. F. 1762. Op. 4. D. 47. L. 19.

RGA. F. DP. V delopr. 1881. g. D. 218. L. 183 ob.

RGIA. F. 1405. Op. 80. 1881 g. D. 8125. L. 25.

Rukopisnyj otdel Rossijskoj nacional’noj biblioteki. Archiv Doma Plechanova. Archiv Dejca. II. 16. L. 8.

Sechter-Minor A. Juzno-russkaja narodovol’ceskaja organizacija. Narodovol’cy posle 1-go marta 1881.

Sieroszewski W. 1959. Dzieła. T. XVI. Pamiętniki, wspomnienia. Kraków.

Suchomlin V. I. 1931. Process 21-go. Narodnaja volja pered carskim sudom. Vyp. II. Moskva.

Wawrykowa M. 1963. Rewolucyjne narodnictwo w latach siedemdziesiątych XIX w. Warszawa.

Wołek S. S. 1966. Narodnaja volja. 1879- 1882. Moksva: Leningrad.

Vasievskij V. 1906. ,,Proletariat” pered sudom. Byloe, 7.

Vavrikova M. 1963. Otrazenie revoljucionnogo narodniceskogo dvizenija v pol’skoj publicistike 70-80-ch godov. Kratkie soobscenija Instituta slavjanovedenija AN SSSR. T. 37. Moskva.

Volkovicer I. Ukaz. soc. S.75-77; Bio-bibliograficeskij slovar Dejateli revoljucionnogo dvizenija v Rossii. T. 2. Vyr. III. Moskva. 1931. Stb. 1062.

Volkovicer I. 1925. Nacalo socialisticeskogo rabocego dvizenija v byvsej russkoj Polse. C. I. Moskva: Leningrad.

Zigunov E.K., Raskovskij E.B. Iz istorii russko-pol’skich svjazej 1878-1880 gg. Obscestvennoe dvizenie v poreformennoj Rossii. Sb. Statej. Moskva. 1965.

Zujkov G.S., Komissarova L.I., Ol’chovskij E. R. 1980. Bor’ba V. I. Lenina protiv ekonomizma. Moskva. Google Scholar