Ikony kalendarzowe - katalog wszystkich świętych jako zbiorowy obraz Kościoła
Grażyna Kobrzeniecka-Sikorska
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w OlsztynieAbstrakt
Cechą życia bizantyńskiego było uporządkowanie. Zasada porządku obejmowała wszystkie sfery życia, dotyczyła też bizantyńskiej sztuki, o której myślano w kategoriach katalogu. Jednym ze znamiennych przejawów dążenia do katalogowego uporządkowania były ikony kalendarzowe, które zaczęto malować po okresie ikonoklazmu. Zawierają one przedstawienia świętych i świąt w porządku roku liturgicznego. Są odpowiednikiem ksiąg liturgicznych: menaionów i menologionów. Na Rusi ikony kalendarzowe od XVIII wieku często wzbogacano wizerunkami maryjnymi. Zgromadzone na jednej tablicy pojedyncze „świętości”, uporządkowane zgodnie z zasadami katalogowania, jednoczą się we wspólnocie Kościoła, bo ikony kalendarzowe są przede wszystkim symbolicznym obrazem Kocioła, w mikroskali manifestują siłę i moc.
Słowa kluczowe:
Bizancjum, malarstwo, ikonyBibliografia
Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, PWN, Warszawa 1993
P. Evdokimov, Sztuka ikony. Teologia piękna, z jęz. fran. przeł. M. Żurowska, Warszawa 1999
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, wydanie trzecie poprawione, Pallotinum, Poznań . Warszawa 1980
W. Tatarkiewicz, Historia estetyki I: Estetyka starożytna, wydanie drugie przejrzane i uzupełnione, Wrocław - Warszawa - Kraków 1962
O symbolice świątyni chrześcijańskiej zob. np. Cyt. fragmentu wg tłumaczenia M. Dziemskiej na podstawie Photii Patriarchae CP, Homilia III(X), Patrologia Graeca 104, col. 563.574, zamieszczony (w:) Focjusz, patriarcha Konstantynopola, Homilia X, wstęp A. Różycka-Bryzek, .Znak. 1994, nr 466 (3),
P. Florenski, Ikonostas i inne szkice, Warszawa 1984
T. Szewcowa, Prawosławnyj ikonostas. Proischożdenije, widy, duchownyj smysł, Moskwa 2003
Ikonostas. Proischo żdenije . razwitije . simwolika, red. A. M. Lidow, Moskwa 2000
O. Jurewicz, Historia literatury bizantyńskiej, Wrocław - Warszawa - Kraków – Łódź 1984
Ch. Walter, Sztuka i obrządek Kocioła bizantyńskiego, przeł. z jęz. ang. K. Malcharek, Warszawa 1992
Zob. hasła: Menaion, Menologion, (w:) K. Onasch, Liturgie und Kunst der Ostkirche in Stichworten unter Berücksichtung der Alten Kirche, Leipzig 1981
ks. A. Znosko, Mały słownik wyrazów staro-cerkiewno-słowiańskich i terminologii cerkiewno-teologicznej, Warszawa 1983
H. Belting, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, przeł. T. Zatorski, Gdańsk 2010
K. Weitzmann, Icon Painting in the Crusader Kingdom, “Dumbarton Oaks Paper” 1966
K. Weitzmann, The Icon, New York 197
K. Weitzmann, Studies in the Arts at Sinai, Princeton University Press 1982
P. Gautier, La Diataxis de Michael Attaleiates, “Revue des Ètudes Byzantines” 1981, nr 39
N. Patterson Ševčenko, The Life of St. Nicholas in Byzantine Art, Torino 1983
A. Sulikowska-Gąska, Spory o ikony na Rusi w XV i XVI w., Warszawa 2007.
G. Kobrzeniecka-Sikorska, Wizerunki carów rosyjskich. Między ikoną a portretem, Olsztyn 2007
L. Uspienskij, Moskowskije sobory XVI wieka i ich rol w cerkownom iskusstwie, (w:) Fiłosofija russkogo religioznogo iskusstwa XVI.XX ww. Antołogija, oprac., red. i wstęp N.K. Gawriuszyna, Moskwa 1993
F.I. Busłajew, Litieratura russkich ikonopisnych podlinnikow, (w:) Soczinienija F. I. Busłajewa, t. 2: Soczinienija po archieołogii i istorii iskusstwa. Istoriczeskije oczerki russkoj słowiesnosti i iskusstwa, Sankt Pietierburg 1910,
O.A. Biełobobrowa, Podlinnik ikonopisnyj, (w:) Słowar. kniżnikow i kniżnosti driewniej Rusi, red. D.S. Lichaczew, t. II/2: Wtoraja połowina XIV.XVI w., Leningrad 1989
Dionizjusz z Furny, Hermeneja czyli objaśnienie sztuki malarskiej, red. Naukowa i wstęp M. Smorąg-Różycka, przeł. z jęz. nowogreckiego i przypisami opatrzył I. Kania, Kraków 2003
Ermenija, ili nastawlenije w żywopisnom iskusstwie, sostawlennoje jeromonachom i żywopiscem Dionisijem Furnoagra-fiotom, (w:) Trudy Kijewskoj duchownoj akademii, Kijew 1868, t. 1
“Catalogues” of Marian representations in late russian icons, (w:) Mary and Joseph at the origins of Christian culture, red. K. Parzych-Blakiewicz, rev. J.M. Wojtkowski, Olsztyn 2012
W. K. Codikowicz, Russkoje cerkownoje iskusstwo XVIII-naczała XX ww. w niemuziejnych sobranijach Uljanowskoj obłasti. Katałog, Uljanowsk 1991
Ikone. Menschliche Hypostase des Göttlichen. Ikonen der Altgläubigen aus polnischen und deutschen Museen und Privatsammlungen 17. bis 20. Jahrhundert [katalog wystawy], Schweinfurter 2008
Lebendige Zeugen. Datierte und signierte Ikonen in Russland um 1900, red. R. Zacharuk, Frankfurt am Main 2005
E. Boeck, Strenght in numbers or unity in diversity? Compilations of miracleworking Virgin icons, (w:) Alter icons. The Russian icon and modernity, red. J.J.A. Gatrall, D. Greenfield, Pennsylvania 2010
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Grażyna Kobrzeniecka-Sikorska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
Teksty zaproponowane do "Humanistyki i Przyrodoznawstwa" nie powinny być nigdzie wcześniej publikowane. Wraz z przesłaniem tekstu redakcji Autor akceptuje, że w momencie zakwalifikowania tekstu do publikacji nasze czasopismo będzie stosowało licencję the Creative Commons Attribution (CC BY-NC). Na podstawie tej licencji autorzy zgadzają się, że ich prace mogą być zgodnie z prawem ponownie wykorzystywane do jakichkolwiek celów, za wyjątkiem celów komercyjnych, bez konieczności uzyskania uprzedniej zgody ze strony autora lub wydawcy. Każdy może prace te czytać, pobierać, kopiować, drukować, rozpowszechniać oraz przetwarzać, pod warunkiem poprawnego oznaczenia autorstwa oraz oryginalnego miejsca publikacji. Autorzy zachowują prawa autorskie do swoich utworów bez żadnych innych ograniczeń. Pełna informacja na temat licencji CC BY-NC:
Oświadczenie autora do pobrania
