„Libertariański”, „libertarianin”, „libertarianizm”. Wczesna historia pojęć w Stanach Zjednoczonych

Dorota Sepczyńska

doi:10.31648/hip.724

Opublikowane: 2018-09-111

Nr 18 (2012)

„Libertariański”, „libertarianin”, „libertarianizm”. Wczesna historia pojęć w Stanach Zjednoczonych

Dorota Sepczyńska

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31648/hip.724

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie nieznanych w Polsce dziejów libertarianizmu w Stanach Zjednoczonych. Porządkuje sposoby rozumienia i opisywania libertarianizmu, podejmuje się tu dyskusję z tezami utożsamiającymi libertarianizm z doktryną prokapitalistyczną, prosocjalistyczną, a także identyfikującymi go z anarchizmem. Prezentacja historii użycia pojęć „liberariański”, „libertarianin”, „libertarianizm” od II połowy XX wieku do lat 40. XX wieku koncentruje się przede wszystkim na aspekcie myśli, choć odwołuje się też do dziejów ruchów społecznych. Kończy się próbą zdefiniowania libertarianizmu.

Słowa kluczowe:

libertarianizm, indywidualizm, optymizm antropologiczny, anarchizm, minarchizm, pesymizm polityczny, utopia, socjalizm, kapitalizm, postępowość, konserwatyzm

Inne teksty tego samego autora

Dorota Sepczyńska, Kościół katolicki a liberalizm – u źródeł konfliktu , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 8 (2002)
Dorota Sepczyńska, Modernistyczne przepisanie postmodernizmu , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 6 (2000)
Dorota Sepczyńska, Komunitaryzm vs. Liberalizm – a jednak "liberalizm" nie jest brzydkim słowem , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 8 (2002)
Dorota Sepczyńska, Pokochać liberalizm , Humanistyka i Przyrodoznawstwo: Nr 10 (2004)

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Sepczyńska, D. (2018). „Libertariański”, „libertarianin”, „libertarianizm”. Wczesna historia pojęć w Stanach Zjednoczonych. Humanistyka I Przyrodoznawstwo, (18), 183–201. https://doi.org/10.31648/hip.724

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

T. Teluk, Libertarianizm. Krytyka. Koncepcje państwa we współczesnym libertarianizmie, Gliwice – Warszawa: Instytut Globalizacji 2009

J. Bartyzel, Geneza i próba systematyki głównych nurtów libertarianizmu, w: W. Bulira, W. Gogłoz (red.), Libertarianizm: teoria, praktyka, interpretacje, Lublin: Wydaw. UMCS 2010 lub http://legitymizm.org/libertarianizm-geneza-systematyka,12.05.2011

M. Modrzejewska, Libertariańskie koncepcje jednostki i państwa we współczesnej amerykańskiej myśli politycznej, Kraków: Wydaw. UJ 2010

W. Belsham, On Liberty and Necessity, 1789

D. Boaz, Libertarianizm, przeł. D. Juruś, Poznań: Zysk i S-ka 2005

J. Déjacque, De l'Etre-Humain mâle et femelle. Lettre à P.J. Proudhon, w: tenże, Autour de La question révolutionnaire, Paris: Mutines Séditions 2011, http://joseph.dejacque.free.fr/ecrits/lettreapjp.htm, 6.02.2010.

P. Laskowski, Szkice z dziejów anarchizmu, Warszawa: Muza 2006

M. Nettlau, La Anarquía a Través de los Tiempos, Barcelona: Maucci 1935, http://metalmadrid.cnt.es/cultura/libros/max-nettlau-la-anarquia-a-traves-de-los-tiempos.pdf, 8.03.2010

G. Woodcock, Anarchism: A History of Libertarian Ideas and Movements, Cleveland – New York: The World Publishing Company 1962

R. Graham (ed.), Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas, vol. 1, Montreal: Black Rose Books 2005

The Anarchist FAQ Editorial Collective, 150 years of Libertarian, „Freedom” 2008, vol. 69, no. 23-24, wersja online http://anarchism.pageabode.com/afaq/150-years-of-libertarian, 30.03.2011

V. Sapon, S. Robino, Right and Left Wings in Libertarianism, „Canadian Social Science” 2009, vol. 5, no. 6

Anarchistyczne FAQ – wersja polska, Dlaczego anarchizm zwany jest także libertariańskim socjalizmem?, http://www.anarchiaipokoj.republika.pl/dlaczegoanarchizmzwanyjesttakzelibertarianskimsocjalizmem.htm, 18.10.2006

A. Golicki, Anarchokapitalizm jako filozofia między libertarianizmem i anarchizmem, http://www.golicki.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3&Itemid=6, 18.10.2007

J. Déjacque, Beaucoup d'appelés et peu de Wenus, „Le Libertaire” 1858, n° 1; tenże, A moi!, „Le Libertaire” 1858, n° 7

J. Déjacque, A moi!, „Le Libertaire” 1859, n° 12; tenże, Le Libertaire à ses lecteurs, „Le Libertaire” 1859, n° 13

J. Déjacque, L'Humanisphère, La législation directe et universelle I, „Le Libertaire” 1859, n° 15

J. Déjacque; L'Humanisphère, La Question politique III, Le Catholicisme, le Socialisme, „Le Libertaire” 1859, n° 16

J. Déjacque, La Guerre civile, Les Idées, „Le Libertaire” 1859, n° 18

J. Déjacque, Le Talion, „Le Libertaire” 1859, n° 19

J. Déjacque, M.*** et le Libertaire, „Le Libertaire” 1860, n° 21

J. Déjacque, „Le Libertaire” 1860, n° 22

J. Déjacque, L'Organisation du Travail, I, Le Pourquoi, Constantinople et Jérusalem „Le Libertaire” 1860, n° 25

J. Déjacque, L'Organisation du Travail III, „Le Libertaire” 1860, n° 26

J. Déjacque, La Question américaine, „Le Libertaire” 1861, n° 27

J. Déjacque, Lettre aux Mandarins de France, „Le Libertaire”, 1858, n° 7, wersa online http://joseph.dejacque.free.fr/libertaire/, 2.06.2011.

J. Déjacque, Le Libertaire, „Le Libertaire”, 1858, n° 1, wersja online http://joseph.dejacque.free.fr/libertaire/, 2.06.2011

V. Pelosse, Joseph Déjacque et la création du néologisme « libertaire » (1857), „Economies et Sociétés” 1972, t. 6, n°12, 1972, wersja online http://joseph.dejacque.free.fr/etudes/neologisme.htm, 10.12.2009

G. Manfredonia, La chanson anarchiste en France des origines à 1914, Paris: L'Harmattan, 1997

V.V. Petrovič, Poprzednicy naukowego socjalizmu, przeł. M. Kelles-Krauz, Warszawa: Książka i Wiedza 1958

T. Żyro, Boża plantacja: historia utopia amerykańskiej, Warszawa: WN PWN 1994

O „L’Effort. Feuille libertaire” zob. Anarchoefemerides, Ateneu Llibertari Estel Negre, [online] <http://anarcoefemerides.balearweb.net/post/95005>, dostęp: 2.06.2011

R. Bianco, Bianco: 100 ans de presse anarchistę, Online version of the dissertation by Rene Bianco. Repertoire des periodiques anarchistes de langue franęaise: un siecle de presse anarchiste d'expression franęaise, 1880-1983, Aix-Marseille 1987, [online] <http://bianco.ficedl.info/spip.php?article851>, dostęp: 22.06.2010

P. Avrich, Anarchist Voices: An Oral History Of Anarchism In America, AK Press, Oakland - Edinburgh 2005

V.S. Yarros, Adventures in the Realm of Ideas, (w:) idem, Adventures in the Realm of Ideas and Other Essays in the Fields of Philosophy, Science, Political Economy, Theology, Humanism, Semantics, Agnosticism, Immortality and Related Subjects, Haldeman-Julius Publications, Girard 1947, [online] <http://praxeology.net/VY-ARI-1.htm>, dostęp: 25.03.2007

J.J. Martin, Men Against the State. The Expositors of Individualist Anarchism in America, 1827-1908, The Ludwig von Mises Institute, Auburn 2009,

<http://mises.org/books/Men_Against_the_State_Martin.pdf>, dostęp: 12.05.2010

B.R. Tucker, Vive l’Association Internationale!, „Liberty” 1881, t. 1, nr 2, s. 2, [online] <http://travellinginliberty.blogspot.com/2007/08/index-of-liberty-site.html>, dostęp: 6.10.2008

J.H. Swain, The Chicago Congress, „Liberty” 1881, t. 1, nr 7, s. 4, [online] <http://travellinginliberty.blog-spot.com/2007/08/index-of-liberty-site.html>, dostęp: 6.10.2008

B.R. Tucker, A Statue to Proudhon, „Liberty” 1882, t. 1, nr 12, s. 3, [online] <http://travellinginliberty.blogspot.com/2007/08/index-of-liberty-site.html>, dostęp: 6.10.2008

B.R. Tucker, Portraits of Proudhon, „Liberty” 1882, t. 1, nr 13, s. 4; idem, Portraits of Proudhon, „Liberty” 1887, t. 4, nr 15, s. 8, [online] <http://travellinginliberty.blogspot.com/2007/08/index-of-liberty-site.html>, dostęp: 6.10.2008

W. McElroy, Bibliographical Essay: Benjamin Tucker, Individualism, & Liberty: Not the Daughter but the Mother of Order, „Literature of Liberty” 1981, t. 4, nr 3, [online] <http://oll.libertyfund.org/index.php?option=com_cotent&task=view&id=796&Itemid=259#c_nt_lf0353-15_1981v3_ln_014>, dostęp: 3.04.2011

B.R. Tucker, The Beast of Communism, „Liberty” 1886, t. 3, nr 26, s. 1, 8, [online] <http://travellinginliberty.blogspot.com/2007/08/index-of-liberty-site.html>, dostęp: 6.10.2008

W. McElroy, The Schism Between Individualist and Communist Anarchism, „Journal of Libertarian Studies” 2000, t. 15, nr 1, [online] http://wendymcelroy.com/articles/jlsorg.html>, dostęp: 1.04.2011

W. McElroy, Individualist Anarchism vs. Communist Anarchism and Libertarianism, [online] <http://wendymcelroy.com/agora1.htm>, dostęp: 1.04.2011

J. Riggenbach, E. Goldman and the End of the First Libertarian Movement, „Mises Daily” 2010,[online] <http://mises.org/daily/4544>, dostęp: 1.04.2011

V. Yarros, B. Tucker, Tactical voting. Victor Yarros vs. Benjamin Tucker, (w:) F. Brooks (ed.), The Individualist Anarchists: An Anthology of Liberty (1881-1908), Transaction Publishers, New Brunswick - New Jersey 1994

B.R. Tucker, State Socialism and Anarchism: How Far They Agree, and Wherein They Differ, „Liberty” 1888, t. 5, nr 16, s. 2-3, 6, [online] <http://travellinginliberty.blog-spot.com/2007/08/index-of-liberty-site.html>, dostęp: 6.10.2008

B.R. Tucker, Instead of a Book. By A Man Too Busy To Write One: A Fragmentary Exposition of Philosophical Anarchism, Gordon Press, New York 1972

E. Lesigne, Socialistic Letters, „Liberty” 1987, t. 5, nr 10

N. Sacco, B. Vanzetti, The Letters of Sacco and Vanzetti, M. Denman Frankfurter, Penguin Books, New York 1997

Ch.T. Sprading, Liberty and the Great Libertarians, The Libertarian Publishing, Los Angeles 1913

Ch.T. Sprading (pseudonim Hugo Hume), The Superior American Religions, The Libertarian Publishing Company, Los Angeles 1928; idem, Mutual Service and Cooperation, The Libertarian Publishing Company, Los Angeles 1930; E.A. Cantrell, The Triumph of Virtue in The City of the Angels, The Libertarian Publishing, Los Angeles 1925

C. Lee Swartz, What is Mutualism?, Vanguard Press, New York 1927, s. 83, [online] <http://c4ss.org/wp-content/uploads/2009/06/what-is-mutualism.pdf>, dostęp: 22.05.2011

H. Cohen, Introduction, (w:) W.B. Greene, Mutual Banking, Proudhon’ s Solution of the Social Problem, H. Cohen (ed.), Vanguard Press, New York 1927

J.P. Warbasse, Co-operative Democracy Attained Through Voluntary Association of the People as Consumers: a Discussion of the Cooperative Movement, its Philosophy, Methods, Accomplishments, and Possibilities, and its Relation to the State, to Science, Art, and Commerce, and to Other Systems of Economic Organization, Macmillan, New York 1923

H.L. Mencken, The American Language: An Inquiry Into the Development of English in the United States, Knopf, New York 1919

R. Rives La Monte, H.L. Mencken, Men Versus the Man, H. Holt, New York 1910

M.N. Rothbard, H. L. Mencken: The Joyous Libertarian, „New Individualist Review” 1962, t. 2, nr 2

H.L. Mencken, Addendum on Aims, (w:) G.J. Forgue (ed.), Letters of H.L. Mencken, Knopf, New York 1961

H.L. Mencken, That Man in Baltimore (1922-1924), (w:) F. Hobson, V. Fitzpartick, B. Jacobs (ed.), Thirty-five Years of Newspaper Work: A Memoir by H.L. Mencken (Maryland Paperback Bookshelf), Johns Hopkins University Press, Baltimore - London 1994

P. Allitt, The Conservatives: Ideas and Personalities Throughout American History, Yale University Press, New Heaven 2009

M. Rothbard, The Life and Death of the Old Right, Ludwig von Mises Institute, [online] <http://lewrockwell.com/rothbard/rothbard25.html>, dostęp: 29.07.2011

T. Buksiński, Libertarianizm, (w:) idem, Współczesne filozofie polityki, WN IF UAM, Poznań 2006

J. Miklaszewska, Libertariańskie koncepcje wolności i własności, Wyd. UJ, Kraków 1994

H. Olszewski, M. Zmierczak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Ars Boni et Aequi, Poznań 1994

Cz. Porębski, Umowa społeczna. Renesans idei, Znak, Kraków 1999

Z. Rau, Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX wieku, Aletheia, Warszawa 2000

A. Szahaj, M.N. Jakubowski, Filozofia polityki, WN PWN, Warszawa 2005

B. Szlachta, Libertarianizm, (w:) M. Jaskólski (red.), Słownik historii doktryn politycznych, t. 3, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2007

R. Tokarczyk, Współczesne doktryny polityczne, Wolters Kluwer, Warszawa 2010

J. Zdybel, Libertarianizm, (w:) A. Maryniarczyk i in. (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 7, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2006

P. Vallentyne, Libertarianism, (w:) E.N. Zalta (ed.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy, [online] <http://plato.stanford.edu/archives/spr2012/entries/libertarianism/>, dostęp: 9.08.2011

M. Zwolinski, Libertarianism, (w:) J. Fieser, B. Dowden (eds.), The Internet Encyclopedia of Philosophy, [online] <http://www.iep.utm.edu/libertar/>, dostęp: 27.04.2010

D. Sepczyńska, O osobliwości filozofii polityki, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 2011

J. Szacki, Spotkania z utopią, Iskry, Warszawa 1980

M.N. Rothbard, The Left and Right within Libertarianism, „Peace and Freedom through Nonviolent Action” 1971, t. 7, nr 4, s. 6-10, [online] <http://mises.org/daily/4892>, dostęp: 29.04.2011 Google Scholar