Czy mamy Senat na miarę naszych czasów? Oczekiwania wobec roli ustrojowej Senatu RP a realia jego funkcjonowania
Marcin Dziadkiewicz
Uniwersytet Warszawskihttps://orcid.org/0009-0001-7720-6088
Bartosz Fiłoc
Uniwersytet Warszawskihttps://orcid.org/0000-0003-3978-4239
Abstrakt
Senat jako druga izba parlamentu od stuleci stanowi istotny element polskiego ustroju. W wielu krajach europejskich dwuizbowy parlament jest przyjętym standardem prawnym istniejącym po dziś dzień. Także w Polsce, po blisko 40-letniej nieobecności spowodowanej zmianą ustroju, w 1989 r. Senat ponownie pojawił się w rzeczywistości ustrojowej. Temat istnienia i funkcji Senatu jest obecny w dyskursie publicznym od lat, budząc liczne spory. Celem niniejszej pracy jest odpowiedź na pytanie, jaką rolę pełni Senat oraz czy powinna ona być analogiczna do tej, jaką wyznaczono mu podczas transformacji ustrojowej. Autorzy przeanalizowali wypowiedzi polityków sprawujących różne funkcje w ciągu ostatnich 30 lat, a także przywołali przykłady z praktyki funkcjonowania Senatu. Dodatkowo zostały zaprezentowane wypowiedzi przedstawicieli doktryny oceniające funkcjonowanie izby wyższej oraz zasadność utrzymania dwuizbowości w polskim parlamencie. Powyższe pozwoliło na porównanie oczekiwań osób obecnych przy ponownym wprowadzeniu tego konstytucyjnego organu do systemu prawnego w latach 90. z rzeczywistą rolą odgrywaną przez Senat współcześnie. Autorzy przedstawili argumenty za i przeciw dotyczące celowości utrzymania drugiej izby parlamentu. We wnioskach stwierdzono, że zakres kompetencji oraz pozycja ustrojowa Senatu w dużej mierze są zmienne w czasie i są pochodną sytuacji politycznej. Senat może stanowić przeciwwagę dla pozostałych organów władzy, ale w praktyce nie jest kluczowym elementem systemu.
Słowa kluczowe:
Senat, Konstytucja RP, bikameralizm, likwidacja drugiej izby, model ustrojowy parlamentuBibliografia
Literatura Google Scholar
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, wyd. czwarte, Warszawa 1998. Google Scholar
Czarny P., Florczak-Wątor M., Naleziński B., Radziewicz P., Tuleja P., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. drugie, Warszawa 2023. Google Scholar
Dudek A., Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków 2013. Google Scholar
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2023. Google Scholar
Górecki D., Rada Społeczno-Gospodarcza przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1982–1985), „Acta Universitatis Lodziensis – Folia Iurdica” 1991, nr 45. Google Scholar
Jaskiernia J., Wizja parlamentu w nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1994. Google Scholar
Jaworski C., Na dwudziestolecie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, „Palestra” 2017, nr 4. Google Scholar
Kaczyński J., Wizja parlamentu w nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1995. Google Scholar
Kallas M., Lityński A., Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2003. Google Scholar
Kruk-Jarosz M., Spór o Senat w III RP na tle sporu o dwuizbowość parlamentu, [w:] R. Piotrowski (red.), Rola dwuizbowości w ustroju demokratycznym, Warszawa 2023. Google Scholar
Modzelewski B., Współczesny bikameralizm – czyli kształt i sens istnienia dwuizbowego modelu parlamentu, „Acta Erasmiana” 2019, t. XVIII. Google Scholar
Suchocka H., Czy istnieje „europejski standard prawny” dotyczący struktury parlamentu (dwuizbowości) w świetle opinii Komisji Weneckiej, [w:] R. Piotrowski (red.), Rola dwuizbowości w ustroju demokratycznym, Warszawa 2023. Google Scholar
Tusk D., Wizja parlamentu w nowej konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1995. Google Scholar
Akty prawne Google Scholar
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 44, poz. 267 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 227). Google Scholar
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). Google Scholar
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 19, poz. 101). Google Scholar
Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 26 marca 1982 r. w sprawie utworzenia Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (M.P. z 1982 r., Nr 10, poz. 66 z późn. zm.). Google Scholar
Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zmianie uchwały w sprawie utworzenia Rady Społeczno-Gospodarczej przy Sejmie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (M.P. z 1983 r., Nr 17, poz. 95). Google Scholar
Źródła internetowe Google Scholar
Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Oceny działalności instytucji publicznych w marcu. Komunikat z badań, Warszawa 2023, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_039_23.PDF. Google Scholar
Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Ocena działalności Parlamentu w latach 1989–1995. Komunikat z badań, Warszawa 1995, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1995/K_092_95.PDF. Google Scholar
European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), The role of the second chamber in European States, Study No. 335/2005, Strasbourg, 1 March 2006, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL(2006)011-bil. Google Scholar
European Commission for Democracy Through Law (Venice Commission), Report on second chambers in Europe, parliamentary complexity or democratic necessity?, Study No. 335/2005, Strasbourg, 11 August 2006, https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL(2006)059-e. Google Scholar
Franas A., Senat to nie izba poobiedniej drzemki, https://www.tuwroclaw.com/wiadomosci,senat-to-nie-izba-poobiedniej-drzemki,wia5-3312-71983.html. Google Scholar
Kancelaria Senatu, Liczbowe zestawienie inicjatyw ustawodawczych Senatu w latach 1989-2023, Warszawa 2023, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k8/statystyki/podstawowe_dane_11/08_inicjatywy_1-11.pdf. Google Scholar
Kancelaria Senatu, Liczbowe zestawienie ustaw rozpatrzonych przez Senat w latach 1989-2023, Warszawa 2023, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k8/statystyki/podstawowe_dane_11/07_ustawy_i_poprawki_1-11.pdf. Google Scholar
Prof. Stelmachowski o przywróceniu Senatu i jego roli w przyszłości, https://www.senat.gov.pl/lat-30-odrodzonego-senatu/rozmowa-z-marszalkiem-andrzejem-stelmachowskim/?fbclid=IwAR3xGYMdqTll2mhgTzDk_IAVDxwDiY-DiVi9uKBjyIW1i3KM1fa2z6iwbqs. Google Scholar
Sejm oceniany przez Polaków znacznie lepiej niż poprzedni. Gdzie idą linie podziału?, https://businessinsider.com.pl/polityka/sondaz-cbos-tak-polacy-oceniaja-nowy-sejm-i-senat/w8q1ewe. Google Scholar
SLD chce likwidacji Senatu, https://www.rp.pl/wydarzenia/art5445701-sld-chce-likwidacji-senatu. Google Scholar
Szukała M., 10 lat temu zmarł prof. Andrzej Stelmachowski – pierwszy marszałek Senatu III RP, https://dzieje.pl/aktualnosci/10-lat-temu-zmarl-prof-andrzej-stelmachowski-pierwszy-marszalek-senatu-iii-rp. Google Scholar
