Reminiscencje II wojny światowej na łamach „Przyjaciela” (czasopisma dla starszych dzieci) w latach 1945-1948

Bogumiła Staniów

doi:10.31648/mcsc.9644

Published: 2025-06-27

No. 21 (2025)

Reminiscences of World War II in the “Przyjaciel” (Magazine for Older Children) in 1945–1948

Bogumiła Staniów

Media - Culture - Social Communication

Section: Articles

https://doi.org/10.31648/mcsc.9644

Abstract

The article analyses how the topic of the Second World War was discussed by a magazine for older school children immediately after regaining independence. Based on the analysis of the content of "Friend" („Przyjaciel”) for the years 1945-1948, issues, contexts and forms of statements regarding war events that remain vividly remembered were discussed. They confirm the thesis that while periodicals for the youngest focused on commemorative and commemorative issues, magazines for older children deliberately addressed - primarily in stories - the most important, in the editors' opinion, topics related to the recently ended war and did it in a less veiled way. They were thus part of the post-memory discourse in literature addressed to children.

Keywords:

magazines for children, "Przyjaciel" "Frend", The second world war, memory, 1945-1948

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Staniów, B. (2025). Reminiscences of World War II in the “Przyjaciel” (Magazine for Older Children) in 1945–1948. Media - Culture - Social Communication, (21). https://doi.org/10.31648/mcsc.9644

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

IV konkurs „Przyjaciela” (1947). Przyjaciel, 44, 12.
Google Scholar

A.St. (1945). Spotkanie. Przyjaciel, 4, 7.
Google Scholar

Artyniewicz Krystyna (1947). 9 Maja. Przyjaciel, 18, 4.
Google Scholar

Artyniewicz, A. (1948). Przeszli Wisłę, przeszli Wartę. Przyjaciel, 30, 466.
Google Scholar

Artyniewicz, Krystyna (1945). Warszawiak. Przyjaciel, 5, 10-11.
Google Scholar

B.Z. (1946). Dzieci Warszawy. Przyjaciel, 7, 12-14.
Google Scholar

Barszczewska, Ludwika (1948). Jasiek i Wania. Przyjaciel, 3, 35.
Google Scholar

Bartelski, L.M. (1945). Zuch. Przyjaciel, 4, 3-4.
Google Scholar

Bataliony młodzieży będą odgruzowywać Warszawę (1948). Przyjaciel, 7, 103.
Google Scholar

Broniewska, Janina (1948). Ci co walczyli o Warszawę (fragment z książki pt. Ludzie I Armii). Przyjaciel, 3, 34-35.
Google Scholar

Broniewska, Janina (1946). Nad Wisłą. Przyjaciel, 8, 8-9.
Google Scholar

Broniewska, Janina (1946). W boju pod Lenino. Przyjaciel, 30, 6-7.
Google Scholar

Bukojemski, L. (1947). Wspomnienie o generale Świerczewskim. Przyjaciel, 15, 3.
Google Scholar

Czekańska-Heymanowa, Róża (1946). Dzień Zaduszny. Przyjaciel, 34/35, 3.
Google Scholar

Czytelnicy piszą (1947). Przyjaciel, 18, 15.
Crossref
Google Scholar

Demidowicz, Tadeusz (1946). Istwan partyzant. Przyjaciel, 2, 11-12.
Google Scholar

Drodzy Czytelnicy! (1946). Przyjaciel, 1, 2.
Google Scholar

Dzielny żołnierz (1946). Przyjaciel, 17, 15.
Crossref
Google Scholar

Dzień Zaduszny (1945). Przyjaciel, 6, 2.
Google Scholar

Fiedler, Arkady (1946). Chmura. Przyjaciel, 15, 4-5.
Google Scholar

Filoteknos. Literatura dziecięca – mediacja kulturowa – antropologia dzieciństwa (2021). Vol 11, Figury pamięci. Czytanie – doświadczenie – emocje.
Google Scholar

Frycie, Stanisław (1977). Czasopisma dla dzieci i młodzieży okresu powojennego (1945-1970). Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 16/3, 49-73.
Google Scholar

Grodzieńska, Wanda (1946). Droga do domu, Przyjaciel, 38/39, 12-13.
Google Scholar

Grodzieńska, Wanda (1946). Józek z gór. Przyjaciel, 6, 5-7.
Google Scholar

Grodzieńska, Wanda (1948). Matka. Przyjaciel, 22, 338-339.
Google Scholar

Grodzieńska, Wanda (1946). Wolność. Przyjaciel, 15, 2-3.
Google Scholar

H.K. [Halina Koszutska?] (1947). Rocznica powstania w getcie warszawskim. Przyjaciel 15, 10-11.
Google Scholar

H.K. [Halina Koszutska?] (1948). W pewnej wsi. Przyjaciel, 5, s. 66-67.
Google Scholar

Halbwachs, Maurice (2008). Społeczne ramy pamięci. Warszawa: Aletheia.
Google Scholar

Huszczyńska, Halina (1946). Gwiazdy nad Moskwą. Przyjaciel 3, 4-5.
Google Scholar

Huszczyńska, Halina (1946). Most Poniatowskiego w Warszawie odbudowany. Przyjaciel. 32/33, 22-23.
Google Scholar

Huszczyńska, Halina (1947). Na wiejskim cmentarzu. Przyjaciel, 43, 4-5.
Google Scholar

Huszczyńska, Halina (1946). Przysięga. Przyjaciel, 11, 8-9.
Google Scholar

Huszczyńska, Halina (1946). Zimowa historia. Przyjaciel, 4, 10-11.
Google Scholar

J.K. (1946), Egzekucja. Przyjaciel, 3, 3.
Google Scholar

Kassil, Lew (1945). Aleksy Andrejewicz. Przyjaciel, 1, 10-12.
Google Scholar

Katajew, Walentyn (1947). Jak Wania – pastuszek został prawdziwym żołnierzem (fragment z powieści Syn pułku, przekład z rosyjskiego). Przyjaciel, 44, 5-6.
Google Scholar

Klimczak, S. (1945). Wigilia 1944. Podwarszawskie frontowe święto. Przyjaciel, 12, 3-5.
Google Scholar

Koszutska, Halina (1948). Mieszkańcy zaklętego zamku. Przyjaciel, 36, 570-571 i 574; 37, 586-587 i 590; 49, 778-779.
Google Scholar

Koszutska, Halina (1945). O Wicku cwaniaku, prawdziwym warszawiaku. Przyjaciel, 2, 3.
Google Scholar

Koszutska, Halina (1945). Radosne dni. Przyjaciel, 1, 3-6.
Google Scholar

Koszutska, Halina (1947). W Dzień Zaduszny. Przyjaciel, 43, 2.
Google Scholar

Kozłowski, Władysław (1948). Franek. Przyjaciel, 18, 278-279.
Crossref
Google Scholar

Kozłowski, Władysław (1947). Karaś no 2. Przyjaciel, 35, 5-7.
Google Scholar

Krzemieniecka, Lucyna (1945). Kto ważniejszy. Przyjaciel,, nr 2, s. 5.
Google Scholar

Krzemieniecka, Lucyna (1948). List. Przyjaciel, 19, 290.
Google Scholar

Krzemieniecka, Lucyna (1945). W rocznicę powstania. Przyjaciel, nr 4, s. 2.
Google Scholar

Krzemieniecka, Lucyna (1946). Warszawa. Przyjaciel, 3, 7.
Google Scholar

Krzemieniecka, Lucyna (1945). Zwycięska armia. Przyjaciel, 1, 12.
Google Scholar

Lorenz, Zofia (1946). Cynowy żołnierz. Przyjaciel 38/39, 18-19 i Przyjaciel 40/41, 18-19.
Google Scholar

Lorenz, Zofia (1947). O Czesławie „Widełce” „Śpikiem” zwanym. Przyjaciel, 43, 5-7.
Google Scholar

Lorentz, Zofia (1947). O tym jak pewien Felek okazał się troskliwszym od rodzonej matki. Marzec, Grzegorz (2016). Ekonomia pamięci. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Google Scholar

Miałeś tylko karabin (1946). Przyjaciel, 15, 3.
Google Scholar

Najpiękniejszy pomnik (1945), Przyjaciel, 4, 2.
Google Scholar

Napiórkowski, Marcin (2016). Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944-2014, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Nowicki, Z. (1948). Ołówek. Przyjaciel, 10, 148-149.
Crossref
Google Scholar

Opowiadanie prawdziwe z września 1939-ego r. Przyjaciel, 35, 10-11.
Google Scholar

Opowiem Wam (1946). Przyjaciel, 38/39, 10-11.
Crossref
Google Scholar

Ożogowska, Hanna (1945). Na Zachód. Przyjaciel, 4, 7.
Google Scholar

Pielka, Mateusz (2015). „Szczekaczka imperialistów” czyli Radio Wolna Europa. https://historia.org.pl/2015/02/25/szczekaczka-imperialistow-czyli-radio-wolna-europa/ [2.11.2023].
Google Scholar

Pieśń śmiałków (1946). Przyjaciel, 8, 2.
Google Scholar

Poleski, Andrzej (1946). Powitanie wolności. Przyjaciel, 3, 6-7.
Google Scholar

Rogoż, Michał (2009). Czasopisma dla dzieci i młodzieży Instytutu Wydawniczego „Nasza Księgarnia” w latach 1945-1989. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Rybak, Krzysztof (2023). Obrazowanie Zagłady. Narracje holokaustowe w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Repozytorium UW, https://depotuw.ceon.pl/handle/item/4747 (dostęp 14.11.2023).
Crossref
Google Scholar

Sojecki, Stanisław (1948). Miasteczko zuchów. Przyjaciel, 2, 26; 11, 170.
Google Scholar

Staniów, Bogumiła (2021). Tropy II wojny światowej na łamach czasopism dla dzieci najmłodszych w Polsce Ludowej (1945-1989). Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia, 19, 230-348.
Crossref
Google Scholar

Szelburg-Zarembina, Ewa (1945). Warszawa serce Polski. Przyjaciel, 1, 8-9.
Google Scholar

Szenwald, Lucjan (1947). Ballada o Pierwszym Batalionie. Przyjaciel, 43, 3.
Google Scholar

Szenwald, Lucjan. (1946). Do Polaków za granicą (fragment). Przyjaciel, 15, 5.
Google Scholar

Śmierć Anielki (1946). Przyjaciel, 15, 6-7.
Google Scholar

Śmierć bohatera (1947). Przyjaciel, 15, 2.
Google Scholar

T.D. (1947). Czternastoletni bohater. Przyjaciel, 18, 5-7.
Google Scholar

Traktor ze zniszczonego czołgu (1947). Przyjaciel, 42, 7.
Google Scholar

Ulrich, Adam (1945). Na bezludnej wyspie. Przyjaciel, 2, 4-5.
Google Scholar

Ulrich, Adam (1945). Na przyczółku. Przyjaciel, 6, 3-5.
Google Scholar

W.K. (1946). Filip z Piwnej. Przyjaciel, 34/35, 2.
Google Scholar

W.N. (1947). Opiekujemy się młodzieżą Ziem Odzyskanych. Przyjaciel, 8, 12-13.
Google Scholar

Warszawa wolna (1946). Przyjaciel, 3, 2.
Google Scholar

Wójcik-Dudek, Małgorzata (2016). W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Google Scholar

Z.N. (1946). Chwila. Przyjaciel, 10, 10-11.
Crossref
Google Scholar

Zaborski, Marcin (2022). Wojna w czasie „przedwojnia”. Armia i jej doświadczenia jako temat prasy dziecięcej na przykładzie czasopisma „Poranek” (1937-1939). Rocznik Historii Prasy Polskiej, T. XXV, 4 (68), 27-49.
Crossref
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1947). Bracia Słowianie. Przyjaciel, 14, 6-7.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1948). Kartoflarnia. Przyjaciel, 20, 310-311.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1948). Ku wolności. Przyjaciel, 19, 293-294.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1947). Łódź podwodna. Przyjaciel, 12, 6-7.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1947). Na łaskawym chlebie. Przyjaciel, 17, 12-13.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1946). Przy kominku. Przyjaciel, 7, 10-11.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1948). U-12 w niebezpieczeństwie. Przyjaciel, 28, 440-442.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1946). W ogniu. Przyjaciel, 15, 8-9.
Google Scholar

Zagała, Bolesław (1946). Walka o konwój. Przyjaciel, 25, 10-1.
Google Scholar

Zarębińska, Maria (1946). Dzieci Warszawy. Przyjaciel, 1, 12-13; 5, 12-14; 8, 12-13; 11, 14.
Google Scholar

Zarębińska, Maria (1946). Jurek. Przyjaciel, 15, 7.
Google Scholar

Żebrowska, Danuta (1996). W kręgu współczesnych polskich czasopism dziecięcych. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Studia Pedagogiczne, 31, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna (12), 87-97.
Google Scholar