„Kłopotliwe” ciała w filmach Harmony’ego Korine’a. Skrawki i Julien Donkey-Boy wobec przedstawień ułomności fizycznej w kinie amerykańskim
Adam Cybulski
Wydział Filologiczny Uniwersytet Łódzkimgr, doktorant na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego, dyscyplina językoznawstwo, literaturoznawstwo i kulturoznawstwo. Absolwent studiów na kierunku filmoznawstwo (UŁ). Interesuje się m.in. francuskim postmodernizmem, kinem azjatyckim oraz filmowymi wizerunkami cielesności nienormatywnej. Autor artykułów drukowanych m.in. w „Panoptikum” i „Perspektywach Kulturoznawczych” oraz przekładów z języka angielskiego, współautor kilku tomów opracowań zbiorowych. Opublikował m.in.: Krystaliczne obrazy Leosa Caraxa. Uwagi o „Chłopak spotyka dziewczynę” i „Złej krwi” w optyce koncepcji obrazu-czasu Gilles’a Deleuze’a („Panoptikum” 2014, nr 13), Gliński kontra Kamiński. Wierna czy niewierna ekranizacja? (w: Kamienie i szaniec. Analizy, rozmowy, kontrowersje wokół filmu Roberta Glińskiego, red. M. Jakubowska, Warszawa 2015), New is Overrated. Konferencja NECS „Archives of/for the Future” w kontekście nostalgii za filmem analogowym („Perspektywy Kulturoznawcze” 2015, nr 5), Obserwując codzienność. O kinie osobistym Midiego Z (w: Cicha eksplozja. Nowe kino Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, red. J. Murczyńska, Kraków – Warszawa 2016).
Abstrakt
Artykuł jest próbą analizy dwóch filmów autorstwa Harmony’ego Korine’a, zatytułowanych Skrawki (Gummo, 1997) oraz Julien Donkey-Boy (1999), w kontekście historii prezentowania ułomności fizycznej w kinematografii Stanów Zjednoczonych. Autora szczególnie interesuje omówiona przez Rhondę S. Black i Michaela T. Hayesa poetyka „dyskursu litości”, podejścia dominującego we współczesnym amerykańskim kinie traktującym o somatycznych upośledzeniach czy cielesnej odmienności, a także awangardowe proweniencje analizowanych dzieł Korine’a. Przedmiotem badania stają się treściowe i formalne rozwiązania, za pomocą których reżyser polemizuje z poetyką przedstawiania ciała „wadliwego” oferowaną przez skonwencjonalizowane przekazy hollywoodzkie, poprawnym politycznie stereotypem „superkaleki” (supercrip) oraz dążeniami kina głównego nurtu do symbolicznego „oswojenia” zjawiska ciała „kłopotliwego” – naruszającego zarówno społeczną harmonię, jak i amerykański kult młodości, zdrowia i piękna.
Słowa kluczowe:
ciało kłopotliwe, ciało nienormatywne, kino amerykańskie, Harmony Korine, widowiska osobliwości, dyskurs litościBibliografia
Barnes C., Mercer G., Niepełnosprawność, tłum. P. Morawski, Warszawa 2008.
Bassler S., “But You Don’t Look Sick”. Dismodernism, Disability Studies and Music Therapy on Invisible Illness and the Unstable Body, „Voices. A World Forum for Music Therapy” 2014, vol. 14, nr 3, [online] https://voices.no/index.php/voices/article/view/802/668>, dostęp: 1.06.2017.
Black R.S., Hayes M.T., Troubling Signs: Disability, Hollywood Movies and the Construction of a Discourse of Pity, „Disability Studies Quarterly” 2003, vol. 23, nr 2, [online] <www.dsqsds.org/article/view/419/585>, dostęp: 20.02.2017.
Butler J., Imitacja i nieposłuszeństwo płciowe, tłum. E. Majewska, w: Antropologia ciała. Zagadnienia i wybór tekstów, red. M. Szpakowska, Warszawa 2008.
Chandler Ch., Hello, I Must Be Going – Groucho and His Friends, New York – London – Toronto– Sydney 2007.
Cohen M.L., Thomas Jefferson Recommends a Course of Law Study, „University of Pennsylvania Law Review” 1971, vol. 119.
Davis L.J., Bending over Backwards: Disability, Dismodernism and Other Difficult Positions, New York 2002.
Disability Studies: Enabling the Humanities, red. S.L. Snyder, B.J. Brueggemann, R. Garland-Thomson, New York 2002.
Donovan P., New Research on Famous Siamese Twins Demonstrates How the Paradox of American Identity Played Out in the Bodies of Chang and Eng, „Buffalo.edu”, [online] <http://www.buffalo.edu/news/releases/2011/08/12786.html>, dostęp: 31.12.2017.
Elliott D., Disability and the Media: The Ethics of the Matter, w: The Disabled, the Media, and the Information Age, red. J.A. Nelson, Westport – London 1994.
Europejskie manifesty kina. Od Matuszewskiego do Dogmy. Antologia, red. A. Gwóźdź, Warszawa 2002.
Featherstone M., The Body in Consumer Culture, w: The Body: Social Process and Cultural Theory, red. M. Featherstone, M. Hepworth, B.S. Turner, London 1991.
Filming Difference: Actors, Directors, Producers, and Writers on Gender, Race, and Sexuality in Film, red. D. Bernardi, Austin 2009.
Film Theory and Criticism: Introductory Readings, red. L. Braudy, M. Cohen, Oxford 2009.
Foucault M., Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, Warszawa 1977.
Fowler C., Introduction to Part Two (Moments from European Film History), w: The European Cinema Reader, red. C. Fowler, London – New York 2002. Girard R., Kozioł ofiarny, tłum. M. Goszczyńska, Łódź 1991.
Goffman E., Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, tłum. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir wstęp do wyd. polskiego J. Tokarska-Bakir, Gdańsk 2005.
Gunning T., An Aesthetic of Astonishment: Early Film and the (In)Credulous Spectator, w: Film Theory and Criticism: Introductory Readings, red. L. Braudy, M. Cohen, Oxford 2009.
Halligan B., What Was The Neo-Underground and What Wasn’t. A First Reconsideration of Harmony Korine, w: New Punk Cinema, red. N. Rombes, Edinburgh 2005.
Jopkiewicz T., Wolność w chaosie, „Kino” 2001, nr 5.
Kern: Kino transgresji zaczęło się jako żart, rozm. z Richardem Kernem przepr. J. Majmurek, „Krytyka Polityczna”, [online] <www.krytykapolityczna.pl/artykuly/film/20130408/kern-kino-transgresji-zaczelo-sie-jako-zart?>, dostęp: 28.12.2015.
Kissel L., Disability Is Us. Remembering, Recovering and Remaking the Image of Disability, w: Filming Difference: Actors, Directors, Producers, and Writers on Gender, Race, and Sexuality in Film, red. D. Bernardi, Austin 2009.
Léger M.J., Drive in Cinema: Essays on Film, Theory and Politics, Bristol 2015.
Lesiak M., Stasiowski M., 6 kręgów piekielnych. Harmony Korine, „EKRANy” 2013, nr 2.
Marzec A., Obrazoburcze ciało. Cielesność jako miejsce subwersji i oporu, w: (Nad)użycia ciała w kulturze, red. T. Rachwał, K. Więckowska, Toruń 2012.
McRoy J., Crucianelli G., ‘‘I Panic the World’’. Benevolent Exploitation in Tod Browning’s Freaks and Harmony Korine’s Gummo, „The Journal of Popular Culture” 2009, vol. 42, nr 2.
McRuer R., As Good as It Gets: Queer Theory and Critical Disability, „GLQ. A Journal of Lesbian and Gay Studies” 2003, nr 1–2.
McRuer R., Compulsory Able-Bodiedness and Queer/Disabled Existence, w: Disability Studies: Enabling the Humanities, red. S.L. Snyder, B.J. Brueggemann, R. Garland-Thomson, New York 2002.
McRuer R., Crip/kaleczenie, tłum. D. Ferens, „InterAlia. Pismo poświęcone studiom queer” 2016, nr 11 b
Murphy J.J., Harmony Korine’s Gummo. The Compliment of Getting Stuck with a Fork, „Film Studies” 2004, nr 5.
(Nad)użycia ciała w kulturze, red. T. Rachwał, K. Więckowska, Toruń 2012.
Nastasi A., 50 Weirdest Movies Ever Made, „Flavorwire”, [online] <http://flavorwire.com/476770/the-50-weirdest-movies-ever-made/view-all>, dostęp: 2.06.2017.
Nelson J.A., Broken Images: Portrayals of Those with Disabilities in American Media, w: The Disabled, the Media, and the Information Age, red. J.A. Nelson, Westport – London 1994.
New Punk Cinema, red. N. Rombes, Edinburgh 2005.
Norden M.F., Cinema of Isolation: A History of Physical Disability in the Movies, New Brunswick 1994.
O’Connor T.A., Genre-%!$ing: Harmony Korine’s Cinema of Poetry, „Wide Screen” 2009, nr 1, [online] <http://widescreenjournal.org/index.php/journal/article/view/62>, dostęp: 30.05.2017.
Orzeł P., Who is Zedd? Kino transgresji, „Lamus” 2010, nr 2/6.
Pierzchała A., Śmierć człowieka religijnego, „Kwartalnik Filmowy” 1998, nr 21–22 (81–82).
Przylipiak M., Kino stylu zerowego. Z zagadnień estetyki filmu fabularnego, Gdańsk 1994.
Sikora T., Ferens D., Pogadajmy o (kalekim) seksie, „InterAlia. Pismo poświęcone studiom queer” 2016, nr 11 b.
Sitek W., Od demonizowanych dziwolągów do „kulawych aniołów”, w: Transgresywne monstrum, red. D. Bastek, M. Fołta, Katowice 2013.
Tatarska A., Spring Breakers, „Kino” 2013, nr 4.
The Body: Social Process and Cultural Theory, red. M. Featherstone, M. Hepworth, B.S. Turner, London 1991.
The Disabled, the Media, and the Information Age, red. J.A. Nelson, Westport – London 1994.
The European Cinema Reader, red. C. Fowler, London – New York 2002.
Transgresywne monstrum, red. D. Bastek, M. Fołta, Katowice 2013.
Trier L. von, Vinterberg T., Manifest – DOGMA 95, tłum. T. Szczepański, w: Europejskie manifesty kina. Od Matuszewskiego do Dogmy. Antologia, red. A. Gwóźdź, Warszawa 2002.
Wieczorkiewicz A., Monstruarium, Gdańsk 2010 [e-book].
Wollen P., Godard and Counter-Cinema: Vent d’est (1972), w: The European Cinema Reader, red. C. Fowler, London – New York 2002.
Wu C., The Siamese Twins in Late-Nineteenth-Century Narratives of Conflict and Reconciliation, „American Literature” 2008, nr 1 (80).
Zeglin Brand P., Beauty Matters, Bloomington 2000.
Filmografia
Filmy w reżyserii Harmony’ego Korine’a
Julien Donkey-Boy (1999).
Pan Samotny (Mister Lonely, 2007).
Skrawki (Gummo, 1997).
Spring Breakers (2012).
Trash Humpers (2009).
Filmy innych reżyserów
Brudny Harry (Dirty Harry, 1971), reż. Don Siegel.
Człowiek bez twarzy (The Man Without a Face, 1993), reż. Mel Gibson.
Demon cyrku (The Unknown, 1927), reż. Tod Browning.
Dziwolągi (Freaks, 1932), reż. Tod Browning.
Dzwonnik z Notre Dame (The Hunchback of Notre Dame, 1923), reż. Wallace Worsley.
Fitzcarraldo (1982), reż. Werner Herzog.
Kara (The Penalty, 1920), reż. Wallace Worsley.
Kobelkoff (1900), [reż. nieznany].
Maska (Mask, 1985), reż. Peter Bogdanovich.
Music Within (2007), reż. Steven Sawalich.
Myszy i ludzie (Of Mice and Men, 1992), reż. Gary Sinise.
Najlepsze lata naszego życia (The Best Years of Our Lives, 1946), reż. William Wyler.
Nawet karły kiedyś były małe (Auch Zwerge haben klein angefangen, 1970), reż. Werner Herzog.
Odrażający, brudni, źli (Brutti, sporchi e cattivi, 1976), reż. Ettore Scola.
Potężny i szlachetny (The Mighty, 1998), reż. Peter Chelsom.
Przełamując fale (Breaking the Waves, 1996), reż. Lars von Trier.
Rain Man (1988), reż. Barry Levinson.
Rzym, miasto otwarte (Roma, città aperta, 1945), reż. Roberto Rossellini.
The Brute Man (1946), reż. Jean Yarbrough.
The Fake Beggar (1898), [reż. nieznany].
Uwierz w ducha (Ghost, 1990), reż. Jerry Zucker.
Wiatr ze wschodu (Le Vent d’est, 1970), reż. Jean-Luc Godard, Groupe Dziga Vertov, Jean-Pierre Gorin).
Zagadka Powdera (Powder, 1995), reż. Victor Salva
Wydział Filologiczny Uniwersytet Łódzki
<p>mgr, doktorant na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego, dyscyplina językoznawstwo, literaturoznawstwo i kulturoznawstwo. Absolwent studiów na kierunku filmoznawstwo (UŁ). Interesuje się m.in. francuskim postmodernizmem, kinem azjatyckim oraz filmowymi wizerunkami cielesności nienormatywnej. Autor artykułów drukowanych m.in. w „Panoptikum” i „Perspektywach Kulturoznawczych” oraz przekładów z języka angielskiego, współautor kilku tomów opracowań zbiorowych. Opublikował m.in.: Krystaliczne obrazy Leosa Caraxa. Uwagi o „Chłopak spotyka dziewczynę” i „Złej krwi” w optyce koncepcji obrazu-czasu Gilles’a Deleuze’a („Panoptikum” 2014, nr 13), Gliński kontra Kamiński. Wierna czy niewierna ekranizacja? (w: Kamienie i szaniec. Analizy, rozmowy, kontrowersje wokół filmu Roberta Glińskiego, red. M. Jakubowska, Warszawa 2015), New is Overrated. Konferencja NECS „Archives of/for the Future” w kontekście nostalgii za filmem analogowym („Perspektywy Kulturoznawcze” 2015, nr 5), Obserwując codzienność. O kinie osobistym Midiego Z (w: Cicha eksplozja. Nowe kino Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, red. J. Murczyńska, Kraków – Warszawa 2016).</p> Polska
mgr, doktorant na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego, dyscyplina językoznawstwo, literaturoznawstwo i kulturoznawstwo. Absolwent studiów na kierunku filmoznawstwo (UŁ). Interesuje się m.in. francuskim postmodernizmem, kinem azjatyckim oraz filmowymi wizerunkami cielesności nienormatywnej. Autor artykułów drukowanych m.in. w „Panoptikum” i „Perspektywach Kulturoznawczych” oraz przekładów z języka angielskiego, współautor kilku tomów opracowań zbiorowych. Opublikował m.in.: Krystaliczne obrazy Leosa Caraxa. Uwagi o „Chłopak spotyka dziewczynę” i „Złej krwi” w optyce koncepcji obrazu-czasu Gilles’a Deleuze’a („Panoptikum” 2014, nr 13), Gliński kontra Kamiński. Wierna czy niewierna ekranizacja? (w: Kamienie i szaniec. Analizy, rozmowy, kontrowersje wokół filmu Roberta Glińskiego, red. M. Jakubowska, Warszawa 2015), New is Overrated. Konferencja NECS „Archives of/for the Future” w kontekście nostalgii za filmem analogowym („Perspektywy Kulturoznawcze” 2015, nr 5), Obserwując codzienność. O kinie osobistym Midiego Z (w: Cicha eksplozja. Nowe kino Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, red. J. Murczyńska, Kraków – Warszawa 2016).
