Czerwień i chłód – Żony i konkubiny Su Tonga i Zawieście czerwone latarnie Zhanga Yimou
Abstrakt
W artykule przedstawiono strategie adaptacyjne zastosowane przez Zhanga Yimou w filmie Zawieście czerwone latarnie (1991), opartym na opowiadaniu Su Tonga Żony i konkubiny. Kluczową dla filmu grę pomiędzy tym, co pokazane, a tym, co ukryte autorka analizuje w kontekście pojęcia pustki w estetyce Wschodu oraz kompozycyjnej ramy wykorzystanej w scenografii i w strukturach narracyjnych. Specyficzną ramę tworzy także rytmizacja fabuły poprzez cykl pór roku oraz codzienne rytuały wypełniające życie bohaterów. Rytualizacja łączy się z motywem gry, pojawiającym się zarówno w filmie, jak i w noweli. Celem analizy jest ukazanie, w jaki sposób, dzięki niewielkiemu przeniesieniu akcentów, ta – w gruncie rzeczy bardzo wierna wobec pierwowzoru ‒ adaptacja nabiera nowych znaczeń i otwiera się na odmienne interpretacje. Mimo konkretnych aluzji politycznych wpisanych w dzieło Zhanga Yimou pełna niedopowiedzeń narracja umożliwia też odczytywanie filmu w kategoriach uniwersalnych.
Słowa kluczowe:
Zhang Yimou, Su Tong, kino chińskie, adaptacja filmowaBibliografia
Aleksandrowicz, Joanna. 2008. Pomiędzy obrazem a wskazówkami zegarów. O estetyce nietrwałości w filmach Wong Kar-waia. Kraków: Rabid.
Berry, Chris. 1993. From Post-Colonialism to Post-Socialism: The Chinese Context of the 5th Generation. W: Eder, Klaus, i Rossell, Deac (red.). New Chinese Cinema. London: National Film Theatre, s. 74–83.
Berry, Michael. 2005. Zhang Yimou: Flying Colours. W: Berry, Michael. Speaking in Images: Interviews with Contemporary Chinese Filmmakers. New York: Columbia University Press, s. 108–140.
Berry, Michael. 2008. A History of Pain: Trauma in Modern Chinese Literature and Film. New York: Columbia University Press.
Chen, Mei-Hsing, i Alcaine, Rafael. 1999. Zhang Yimou. Madrid: JC.
Cheng, François. 2007. Pustka w chińskim malarstwie. W: Zemanek, Adina (red.). Estetyka chińska. Antologia. Tłum. Adina Zemanek. Kraków: Universitas, s. 265–288.
Deppman, Hsiu-Chuang. 2010. Su Tong and Zhang Yimou: Women’s Places in “Rise the Red Lantern”. W: Deppman, Hsiu-Chuang. Adapted for the Screen: The Cultural Politics of Modern Chinese Fiction and Film. Honolulu: University of Hawaii Press, s. 34–60.
Durys, Elżbieta. 2001. Małżeństwo jako instytucja totalna? „Zawieście czerwone latarnie” Zhanga Yimou. W: Oleksy, Elżbieta H., i Ostrowska, Elżbieta (red.). Gender – film – media. Kraków: Rabid, s. 93‒100.
Eberhard, Wolfram. 2001. Symbole chińskie. Słownik. Kraków: Universitas.
Elley, Derek. 1993. Tiananmen and the 5th Generation. W: Eder, Klaus, i Rossell, Deac (red.). New Chinese Cinema. London: National Film Theatre, s. 38–47.
Helman, Alicja. 2010. Odcienie czerwieni. Twórczość filmowa Zhanga Yimou. Gdańsk: Słowo obraz terytoria.
Helman, Alicja. 2012. Tajemnice i pułapki chińskiego domu. Kwartalnik Filmowy, 79, s. 201–217.
Jiao, Xiongping. 2001. Discussing Red Sorghum. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 3–14.
Kasarełło, Lidia. 2005. Wstęp. W: Węzły duszy. Chrestomatia współczesnych opowiadań chińskich.
Wybór, wstęp i oprac. Lidia Kasarełło. Tłum. Irena Kałużyńska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, s. 5–12.
Li, Erwei. 2001. Paving Chinese Road to the World. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 74–98.
Li, Hua. 2011. Contemporary Chinese Fiction by Su Tong and Yu Hua: Coming on Age in Troubled Times. Leiden ‒ Boston: Brill.
Lu, Sheldon Hsiao-peng. 1997. National Cinema, Cultural Critique, Transnational Capital: The Films of Zhang Yimou. W: Lu, Sheldon Hsiao-peng (red.). Transnational Chinese Cinemas: Identity, Nationhood, Gender. Honolulu: University of Hawaii Press, s. 105–136.
Mateos, Araceli Rodríguez. 2008. La China tradicional a través de „La linterna roja” de Zhang Yimou. W: Fernández, José María Tápiz (red.). La historia a través del cine. China y Japón en el siglo XX. Bilbao: Universidad del País Vasco, s. 17–30.
Michalski, Dawid Jacek. 2012. Kara śmierci w prawie karnym Chińskiej Republiki Ludowej ‒ zarys instytucji. Gdańskie Studia Azji Wschodniej, 2, s. 150–158.
Niogret, Hubert. 2001. Interview with Zhang Yimou. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 57–62.
Olszewski, Wiesław. 2003. Chiny. Zarys kultury. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Pimpaneau, Jacques. 2001. Chiny. Kultura i tradycja. Tłum. Irena Kałużyńska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Tong, Su. 1990. Qīqiè Chéngqún. Taipei: Yuan-Liou Publishing.
Tong, Su. 1992. Rote Laterne. Dt. Stefan Linstern. München: Goldmann.
Tong, Su. 1993. Rise the Red Lantern. Transl. Michael S. Duke. New York: Harper Collins Publishers Inc.
Tong, Su. 2005. Żony i konkubiny. W: Węzły duszy. Chrestomatia współczesnych opowiadań chińskich. Wybór, wstęp i oprac. Lidia Kasarełło. Tłum. Irena Kałużyńska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, s. 79–162.
Tong, Su. 2008. Zawieście czerwone latarnie. Tłum. Danuta Sękalska. W: Tong, Su. Zawieście czerwone latarnie. Tłum. Danuta Sękalska i Janina Szydłowska. Warszawa: Wydawnictwo MG, s. 5–86.
Yang, Mayfair Mei-Hui. 2001. Of Gender, State, Censorship, and Overseas Capital: An Interview with Chinese Director Zhang Yimou. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 35–49.
Ye, Tan. 2001. From the Fifth to the Sixth Generation: An Interview with Zhang Yimou. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 151–165.
Zarębski, Konrad. 2003. Artysta w kleszczach systemu. Kino, 6, s. 32–35.
Zhang, Xudong. 1997. Chinese Modernism in the Era of Reforms: Cultural Fever, Avant-garde Fiction and the New Chinese Cinema. Durham – London: Duke University Press.
Zong, Baihua. 2007. Wstępne rozważania na temat kluczowych pojęć historii estetyki chińskiej. W: Zemanek, Adina (red.). Estetyka chińska. Antologia. Tłum. Wisława Szkudlarczyk-Brkić. Kraków: Universitas, s. 33–51.
Filmografia
Filmy w reżyserii Zhanga Yimou
Czerwone sorgo (Hong gao liang). 1987.
Judou. 1989.
Zawieście czerwone latarnie (Da hong deng long gao gao gua). 1991.
Berry, Chris. 1993. From Post-Colonialism to Post-Socialism: The Chinese Context of the 5th Generation. W: Eder, Klaus, i Rossell, Deac (red.). New Chinese Cinema. London: National Film Theatre, s. 74–83.
Berry, Michael. 2005. Zhang Yimou: Flying Colours. W: Berry, Michael. Speaking in Images: Interviews with Contemporary Chinese Filmmakers. New York: Columbia University Press, s. 108–140.
Berry, Michael. 2008. A History of Pain: Trauma in Modern Chinese Literature and Film. New York: Columbia University Press.
Chen, Mei-Hsing, i Alcaine, Rafael. 1999. Zhang Yimou. Madrid: JC.
Cheng, François. 2007. Pustka w chińskim malarstwie. W: Zemanek, Adina (red.). Estetyka chińska. Antologia. Tłum. Adina Zemanek. Kraków: Universitas, s. 265–288.
Deppman, Hsiu-Chuang. 2010. Su Tong and Zhang Yimou: Women’s Places in “Rise the Red Lantern”. W: Deppman, Hsiu-Chuang. Adapted for the Screen: The Cultural Politics of Modern Chinese Fiction and Film. Honolulu: University of Hawaii Press, s. 34–60.
Durys, Elżbieta. 2001. Małżeństwo jako instytucja totalna? „Zawieście czerwone latarnie” Zhanga Yimou. W: Oleksy, Elżbieta H., i Ostrowska, Elżbieta (red.). Gender – film – media. Kraków: Rabid, s. 93‒100.
Eberhard, Wolfram. 2001. Symbole chińskie. Słownik. Kraków: Universitas.
Elley, Derek. 1993. Tiananmen and the 5th Generation. W: Eder, Klaus, i Rossell, Deac (red.). New Chinese Cinema. London: National Film Theatre, s. 38–47.
Helman, Alicja. 2010. Odcienie czerwieni. Twórczość filmowa Zhanga Yimou. Gdańsk: Słowo obraz terytoria.
Helman, Alicja. 2012. Tajemnice i pułapki chińskiego domu. Kwartalnik Filmowy, 79, s. 201–217.
Jiao, Xiongping. 2001. Discussing Red Sorghum. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 3–14.
Kasarełło, Lidia. 2005. Wstęp. W: Węzły duszy. Chrestomatia współczesnych opowiadań chińskich.
Wybór, wstęp i oprac. Lidia Kasarełło. Tłum. Irena Kałużyńska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, s. 5–12.
Li, Erwei. 2001. Paving Chinese Road to the World. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 74–98.
Li, Hua. 2011. Contemporary Chinese Fiction by Su Tong and Yu Hua: Coming on Age in Troubled Times. Leiden ‒ Boston: Brill.
Lu, Sheldon Hsiao-peng. 1997. National Cinema, Cultural Critique, Transnational Capital: The Films of Zhang Yimou. W: Lu, Sheldon Hsiao-peng (red.). Transnational Chinese Cinemas: Identity, Nationhood, Gender. Honolulu: University of Hawaii Press, s. 105–136.
Mateos, Araceli Rodríguez. 2008. La China tradicional a través de „La linterna roja” de Zhang Yimou. W: Fernández, José María Tápiz (red.). La historia a través del cine. China y Japón en el siglo XX. Bilbao: Universidad del País Vasco, s. 17–30.
Michalski, Dawid Jacek. 2012. Kara śmierci w prawie karnym Chińskiej Republiki Ludowej ‒ zarys instytucji. Gdańskie Studia Azji Wschodniej, 2, s. 150–158.
Niogret, Hubert. 2001. Interview with Zhang Yimou. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 57–62.
Olszewski, Wiesław. 2003. Chiny. Zarys kultury. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Pimpaneau, Jacques. 2001. Chiny. Kultura i tradycja. Tłum. Irena Kałużyńska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Tong, Su. 1990. Qīqiè Chéngqún. Taipei: Yuan-Liou Publishing.
Tong, Su. 1992. Rote Laterne. Dt. Stefan Linstern. München: Goldmann.
Tong, Su. 1993. Rise the Red Lantern. Transl. Michael S. Duke. New York: Harper Collins Publishers Inc.
Tong, Su. 2005. Żony i konkubiny. W: Węzły duszy. Chrestomatia współczesnych opowiadań chińskich. Wybór, wstęp i oprac. Lidia Kasarełło. Tłum. Irena Kałużyńska. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, s. 79–162.
Tong, Su. 2008. Zawieście czerwone latarnie. Tłum. Danuta Sękalska. W: Tong, Su. Zawieście czerwone latarnie. Tłum. Danuta Sękalska i Janina Szydłowska. Warszawa: Wydawnictwo MG, s. 5–86.
Yang, Mayfair Mei-Hui. 2001. Of Gender, State, Censorship, and Overseas Capital: An Interview with Chinese Director Zhang Yimou. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 35–49.
Ye, Tan. 2001. From the Fifth to the Sixth Generation: An Interview with Zhang Yimou. W: Gateward, Frances (red.). Zhang Yimou: Interviews. Jackson: University Press of Mississippi, s. 151–165.
Zarębski, Konrad. 2003. Artysta w kleszczach systemu. Kino, 6, s. 32–35.
Zhang, Xudong. 1997. Chinese Modernism in the Era of Reforms: Cultural Fever, Avant-garde Fiction and the New Chinese Cinema. Durham – London: Duke University Press.
Zong, Baihua. 2007. Wstępne rozważania na temat kluczowych pojęć historii estetyki chińskiej. W: Zemanek, Adina (red.). Estetyka chińska. Antologia. Tłum. Wisława Szkudlarczyk-Brkić. Kraków: Universitas, s. 33–51.
Filmografia
Filmy w reżyserii Zhanga Yimou
Czerwone sorgo (Hong gao liang). 1987.
Judou. 1989.
Zawieście czerwone latarnie (Da hong deng long gao gao gua). 1991.
Aleksandrowicz, J. (2020). Czerwień i chłód – Żony i konkubiny Su Tonga i Zawieście czerwone latarnie Zhanga Yimou. Media - Kultura - Komunikacja Społeczna, 4(15), 35–55. https://doi.org/10.31648/mkks.6244
