Konstruowanie postaci filmowej za pomocą chwytów dramaturgicznych
Abstrakt
Autor omawia konstruowanie postaci filmowych oraz nadawanie im motywacji psychologicznej za pomocą środków dramaturgicznych. Pierwszym chwytem formalnym jest wprowadzanie do opowiadania dwóch wątków, w które zaangażowany jest bohater. Dodanie do wątku głównego, opartego na akcji, wątku pobocznego, opartego na uczuciach, pogłębia psychologię postaci. Drugim chwytem jest wprowadzenie przedakcji, w której protagonista doświadcza traumy. Ta rana z przeszłości daje postaci motywację do działania we właściwej akcji, co często umożliwia przepracowanie traumy z przedakcji. Dzięki wymienionym środkom postać jest bardziej złożona, jej motywacja zyskuje w działaniu realistyczne uzasadnienie, a rozwiązanie problemu z przeszłości, czyli z przedakcji, daje poczucie realizacji celów postaci i kompletności fabuły.
Słowa kluczowe:
opowiadanie, narracja, postać filmowa, dwuwątkowa fabuła, przedakcja, narracja niewiarygodnaBibliografia
Arystoteles. 1983. Poetyka. Tłum. Henryk Podbielski. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Bordwell, David. 2008. Narration in the Fiction Film. London – New York: Routledge.
Branigan, Edward. 1999. Schemat fabularny. Tłum. Jacek Ostaszewski. W: Ostaszewski, Jacek (red.). Kognitywna teoria filmu. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, s. 112–154.
Eder, Jens. 1999. Dramaturgie des populären Films. Drehbuchpraxis und Filmtheorie. Hamburg: LIT.
Field, Syd. 2005. Drehbuch. W: Field, Syd, i in., Drehbuchschreiben für Fernsehen und Film. Berlin: Ullstein, s. 11–120.
Heidbrink, Henriette. 2014. To Die Right: The Impact of Ludic Forms on the Engagement with Characters. Projections, 8 (1), s. 61–82.
Heilman, Robert B. 1959. Fashions in Melodrama. AAUP Bulletin, 45 (3), s. 360–373.
Heilman, Robert B. 1968. Tragedy and Melodrama: Versions of Experience. Seattle – London: University of Washington Press.
Jameson, Fredric. 1979. Reification and Utopia in Mass Culture. Social Text, 1, s. 130–148.
Kawin, Bruce F. 1978. Mindscreen: Bergman, Godard and First-Person Film. Princeton: Princeton University Press.
Krützen, Michaela. 2006. Dramaturgie des Films. Wie Hollywood erzählt. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag.
Lessing, Gotthold Ephraim. 1956. Dramaturgia hamburska: wybór. Tłum. Olga Dobijanka. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Ostaszewski, Jacek. 2006. Howard Hawks – prostota i profesjonalizm. W: Plesnar, Łukasz A., i Syska, Rafał (red.). Mistrzowie kina amerykańskiego. Klasycy. Kraków: Rabid, s. 153–178.
Ostaszewski, Jacek. 2017. Techniki subiektywizacji w filmie fabularnym. Kwartalnik Filmowy, 97–98, s. 263–277.
Ricoeur, Paul. 2008. Czas i opowieść. T. 2: Konfiguracja w opowieści fikcyjnej. Tłum. Jarosław Jakubowski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sandauer, Artur. 1985a. O ewolucji sztuki narracyjnej w XX wieku. W: Sandauer, Artur. Pisma zebrane. T. 2. Warszawa: PIW, s. 455–470.
Sandauer, Artur. 1985b. Samobójstwo Mitrydatesa. W: Sandauer, Artur. Pisma zebrane. T. 2. Warszawa: PIW, s. 471–518.
Smith, Murray. 1995. Engaging Characters: Fiction, Emotion, and Cinema. Oxford: Oxford University Press.
Szondi, Peter. 1976. Teoria nowoczesnego dramatu 1880–1950. Tłum. Edmund Misiołek. Warszawa: PIW.
Thompson, Kristin. 1999. Storytelling in the New Hollywood: Understanding Classical Narrative Technique. Cambridge: Harvard University Press.
Vaage, Margrethe Bruun. 2010. Fiction Film and the Varieties of Empathic Engagement. Midwest Studies in Philosophy, 34 (1), s. 158–179.
Netografia
Piepenbring, Dan. 2014. Sartre and Borges on Welles. The Paris Review. [Online]. The Paris Review. Dostęp: https://www.theparisreview.org/blog/2014/08/12/sartre-and-borges-on-welles/ [30.10.2017].
Filmografia
Casablanca. 1942. Reż. Michael Curtiz.
Festen. 1998. Reż. Thomas Vinterberg.
Hiroszima, moja miłość (Hiroshima, mon amour). 1959. Reż. Alain Resnais.
Ida. 2013. Reż. Paweł Pawlikowski.
Incepcja (Inception). 2010. Reż. Christopher Nolan.
Jutro nie umiera nigdy (Tomorrow Never Dies). 1997. Reż. Roger Spottiswoode.
Komando (Commando). 1985. Reż. Marc Lester.
Łowca androidów (Blade Runner). 1982. Reż. Ridley Scott.
Memento. 2000. Reż. Christopher Nolan.
Miasto bezprawia (My Darling Clementine). 1946. Reż. John Ford.
Milczenie owiec (The Silence of the Lambs). 1991. Reż. Jonathan Demme.
Mulholland Drive (Mulholland Dr.). 2001. Reż. David Lynch.
Niebezpieczna prędkość (Speed). 1994. Reż. Jan De Bont.
Noc (La Notte). 1961. Reż. Michelangelo Antonioni.
Obywatel Kane (Citizen Kane). 1941. Reż. Orson Welles.
Ognisty podmuch (Backdraft). 1991. Reż. Ron Howard.
Osaczony (Hostage). 2005. Reż. Florent-Emilio Siri.
Podejrzani (Usual Suspects). 1995. Reż. Brian Singer.
Podziemny krąg (Fight Club). 1999. Reż. David Fincher.
Popiół i diament. 1958. Reż. Andrzej Wajda.
Rambo II (Rambo: First Blood Part II). 1985. Reż. George P. Cosmatos.
Requiem dla snu (Requiem for a Dream). 2000. Reż. Darren Aronofsky.
Robin Hood. 1922. Reż. Allan Dwan.
Salto. 1965. Reż. Tadeusz Konwicki.
Skyfall. 2012. Reż. Sam Mendes.
Syn Szawła (Saul fia). 2015. Reż. László Nemes.
Szczęki (Jaws). 1975. Reż. Steven Spielberg.
Szósty zmysł (The Sixth Sense). 1999. Reż. M. Night Shymalan.
Świat Dzikiego Zachodu (Westworld). 1973. Reż. Michael Crichton.
Terminator (The Terminator). 1984. Reż. James Cameron.
Twister. 1996. Reż. Jan De Bont.
Tylko aniołowie mają skrzydła (Only Angels Have Wings). 1939. Reż. Howard Hawks.
Zaćmienie (L’eclisse). 1962. Reż. Michelangelo Antonioni.
Zagubiona autostrada (Lost Highway). 1997. Reż. David Lynch.
Zeszłego roku w Marienbadzie (L’année dernière à Marienbad). 1961. Reż. Alain Resnais.
Złamana lilia (Broken Blossoms, or The Yellow Man and the Girl). 1919. Reż. David Wark Griffith.
Złodziej z Bagdadu (The Thief of Bagdad). 1924. Reż. Raoul Walsh.
Znak Zorro (The Mark of Zorro). 1920. Reż. Fred Niblo.
Zwierzęta nocy (Nocturnal Animals). 2016. Reż. Tom Ford.
Bordwell, David. 2008. Narration in the Fiction Film. London – New York: Routledge.
Branigan, Edward. 1999. Schemat fabularny. Tłum. Jacek Ostaszewski. W: Ostaszewski, Jacek (red.). Kognitywna teoria filmu. Antologia przekładów. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, s. 112–154.
Eder, Jens. 1999. Dramaturgie des populären Films. Drehbuchpraxis und Filmtheorie. Hamburg: LIT.
Field, Syd. 2005. Drehbuch. W: Field, Syd, i in., Drehbuchschreiben für Fernsehen und Film. Berlin: Ullstein, s. 11–120.
Heidbrink, Henriette. 2014. To Die Right: The Impact of Ludic Forms on the Engagement with Characters. Projections, 8 (1), s. 61–82.
Heilman, Robert B. 1959. Fashions in Melodrama. AAUP Bulletin, 45 (3), s. 360–373.
Heilman, Robert B. 1968. Tragedy and Melodrama: Versions of Experience. Seattle – London: University of Washington Press.
Jameson, Fredric. 1979. Reification and Utopia in Mass Culture. Social Text, 1, s. 130–148.
Kawin, Bruce F. 1978. Mindscreen: Bergman, Godard and First-Person Film. Princeton: Princeton University Press.
Krützen, Michaela. 2006. Dramaturgie des Films. Wie Hollywood erzählt. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag.
Lessing, Gotthold Ephraim. 1956. Dramaturgia hamburska: wybór. Tłum. Olga Dobijanka. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Ostaszewski, Jacek. 2006. Howard Hawks – prostota i profesjonalizm. W: Plesnar, Łukasz A., i Syska, Rafał (red.). Mistrzowie kina amerykańskiego. Klasycy. Kraków: Rabid, s. 153–178.
Ostaszewski, Jacek. 2017. Techniki subiektywizacji w filmie fabularnym. Kwartalnik Filmowy, 97–98, s. 263–277.
Ricoeur, Paul. 2008. Czas i opowieść. T. 2: Konfiguracja w opowieści fikcyjnej. Tłum. Jarosław Jakubowski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Sandauer, Artur. 1985a. O ewolucji sztuki narracyjnej w XX wieku. W: Sandauer, Artur. Pisma zebrane. T. 2. Warszawa: PIW, s. 455–470.
Sandauer, Artur. 1985b. Samobójstwo Mitrydatesa. W: Sandauer, Artur. Pisma zebrane. T. 2. Warszawa: PIW, s. 471–518.
Smith, Murray. 1995. Engaging Characters: Fiction, Emotion, and Cinema. Oxford: Oxford University Press.
Szondi, Peter. 1976. Teoria nowoczesnego dramatu 1880–1950. Tłum. Edmund Misiołek. Warszawa: PIW.
Thompson, Kristin. 1999. Storytelling in the New Hollywood: Understanding Classical Narrative Technique. Cambridge: Harvard University Press.
Vaage, Margrethe Bruun. 2010. Fiction Film and the Varieties of Empathic Engagement. Midwest Studies in Philosophy, 34 (1), s. 158–179.
Netografia
Piepenbring, Dan. 2014. Sartre and Borges on Welles. The Paris Review. [Online]. The Paris Review. Dostęp: https://www.theparisreview.org/blog/2014/08/12/sartre-and-borges-on-welles/ [30.10.2017].
Filmografia
Casablanca. 1942. Reż. Michael Curtiz.
Festen. 1998. Reż. Thomas Vinterberg.
Hiroszima, moja miłość (Hiroshima, mon amour). 1959. Reż. Alain Resnais.
Ida. 2013. Reż. Paweł Pawlikowski.
Incepcja (Inception). 2010. Reż. Christopher Nolan.
Jutro nie umiera nigdy (Tomorrow Never Dies). 1997. Reż. Roger Spottiswoode.
Komando (Commando). 1985. Reż. Marc Lester.
Łowca androidów (Blade Runner). 1982. Reż. Ridley Scott.
Memento. 2000. Reż. Christopher Nolan.
Miasto bezprawia (My Darling Clementine). 1946. Reż. John Ford.
Milczenie owiec (The Silence of the Lambs). 1991. Reż. Jonathan Demme.
Mulholland Drive (Mulholland Dr.). 2001. Reż. David Lynch.
Niebezpieczna prędkość (Speed). 1994. Reż. Jan De Bont.
Noc (La Notte). 1961. Reż. Michelangelo Antonioni.
Obywatel Kane (Citizen Kane). 1941. Reż. Orson Welles.
Ognisty podmuch (Backdraft). 1991. Reż. Ron Howard.
Osaczony (Hostage). 2005. Reż. Florent-Emilio Siri.
Podejrzani (Usual Suspects). 1995. Reż. Brian Singer.
Podziemny krąg (Fight Club). 1999. Reż. David Fincher.
Popiół i diament. 1958. Reż. Andrzej Wajda.
Rambo II (Rambo: First Blood Part II). 1985. Reż. George P. Cosmatos.
Requiem dla snu (Requiem for a Dream). 2000. Reż. Darren Aronofsky.
Robin Hood. 1922. Reż. Allan Dwan.
Salto. 1965. Reż. Tadeusz Konwicki.
Skyfall. 2012. Reż. Sam Mendes.
Syn Szawła (Saul fia). 2015. Reż. László Nemes.
Szczęki (Jaws). 1975. Reż. Steven Spielberg.
Szósty zmysł (The Sixth Sense). 1999. Reż. M. Night Shymalan.
Świat Dzikiego Zachodu (Westworld). 1973. Reż. Michael Crichton.
Terminator (The Terminator). 1984. Reż. James Cameron.
Twister. 1996. Reż. Jan De Bont.
Tylko aniołowie mają skrzydła (Only Angels Have Wings). 1939. Reż. Howard Hawks.
Zaćmienie (L’eclisse). 1962. Reż. Michelangelo Antonioni.
Zagubiona autostrada (Lost Highway). 1997. Reż. David Lynch.
Zeszłego roku w Marienbadzie (L’année dernière à Marienbad). 1961. Reż. Alain Resnais.
Złamana lilia (Broken Blossoms, or The Yellow Man and the Girl). 1919. Reż. David Wark Griffith.
Złodziej z Bagdadu (The Thief of Bagdad). 1924. Reż. Raoul Walsh.
Znak Zorro (The Mark of Zorro). 1920. Reż. Fred Niblo.
Zwierzęta nocy (Nocturnal Animals). 2016. Reż. Tom Ford.
Ostaszewski, J. (2021). Konstruowanie postaci filmowej za pomocą chwytów dramaturgicznych. Media - Kultura - Komunikacja Społeczna, 4(15), 87–103. https://doi.org/10.31648/mkks.6260
