Polscy Tatarzy w programie o mniejszościach etnicznych i narodowych Pomorza Gdańskiego w telewizji Sky Orunia
Abstrakt
Artykuł poświęcono przekazom telewizyjnym związanym z polskimi Tatarami prezentowanym w ramach programów o mniejszościach etnicznych i narodowych w telewizji Sky Orunia. Autor pokrótce opisuje specyfikę tożsamości polskich Tatarów oraz obecności tej grupy na Pomorzu Gdańskim. Ukazuje też powstanie i działalność telewizji Sky Orunia, najstarszego prywatnego lokalnego nadawcy telewizyjnego w Polsce. Pomimo tego, że była to stacja komercyjna i rozrywkowa, nadawała także ambitne programy, a wśród nich audycję o mniejszościach narodowych. Mozaika, program realizowany przez Annę Sobecką, była jednak tylko krótkim epizodem w okresie istnienia stacji (od lutego do czerwca 1995 roku powstało 12 programów). Polskim Tatarom poświęcono dwa odcinki tego programu. W pierwszym przedstawiono historię i kulturę tej mniejszości, drugi natomiast poświęcono współpracy polskich Tatarów z pobratymcami z Litwy i Białorusi. W artykule wykorzystano materiał empiryczny pochodzący z pogłębionych wywiadów jakościowych z Anną Sobecką.
Słowa kluczowe:
polscy Tatarzy, mniejszości etniczne, mniejszości narodowe w Polsce, telewizja Sky Orunia, transformacja w Polsce, Anna Sobecka, mniejszości etniczne i narodowe w PolsceBibliografia
Adamik-Szysiak, Małgorzata, i Godlewska, Ewa (red.). 2014. Media mniejszości – mniejszości w mediach. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Biała, Ewa. 26.08.1996. Filmy to nie śrubki. Gazeta Wyborcza, 198, s. 19.
Bobako, Monika. 2017. Islamofobia jako technologia władzy. Studium z antropologii politycznej. Kraków: Universitas.
Chazbijewicz, Selim. 1995. Prasa tatarsko-muzułmańska w Polsce w latach 1939–1996. Rocznik Tatarów Polskich, 3, s. 87–102.
Czachorowski Musa Ç. 2015. Czasopiśmiennictwo tatarskie i muzułmańskie w Polsce w latach 1945–2015. Wrocław: Inicjatywa Wydawnicza Çaxarxan Xucalıq.
Dmitruk, Stefan. 2009. Prasa mniejszości tatarskiej w Polsce w latach 1996–2008. W: Chazbijewicz, Selim (red.). Tatarzy – historia i kultura. Sesja naukowa. Szreniawa 26–27 czerwca 2009. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, s. 55–70.
Gazeta Wyborcza. 28.08.1998. Prezes przed sądem. Sky Orunia zniknęła, kłopoty zostały. Gazeta Wyborcza. Trójmiasto, 201, s. 3.
Glensk, Joachim, i Kalczyńska, Maria (red.). 2004. Regionalne i lokalne media w społeczeństwie wielokulturowym. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Klimkiewicz, Beata. 2003. Mniejszości narodowe w sferze publicznej. Reprezentacje, praktyki i regulacje medialne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Łyszczarz, Michał. 2012. Tatarzy polscy a islamofobia. Nurt SVD. Półrocznik misjologiczno-religioznawczy, 46 (2), s. 80–92.
Łyszczarz, Michał. 2013. Młode pokolenie polskich Tatarów. Studium przemian generacyjnych młodzieży w kontekście religijności muzułmańskiej oraz tożsamości etnicznej. Olsztyn – Białystok: Katedra Socjologii Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego w Olsztynie, Muzułmański Związek Religijny w RP.
Łyszczarz, Michał. 2015. Znaczenie Młodzieżowego Zespołu Pieśni i Tańca „Buńczuk” dla kultywowania tatarskiej tożsamości etnicznej. W: Ickiewicz-Sawicka, Magdalena (red.). Kultura – naród – etniczność na pograniczach Europy i świata. Czeremcha: Stowarzyszenie Miłośników Kultury Ludowej w Czeremsze, s. 65–81.
Łyszczarz, Michał. 2017a. Etniczność a status mniejszościowy – przypadek polskich Tatarów. W: Gajownik, Tomasz, Pietnoczka, Paweł, i Sidorkiewicz, Krzysztof (red.). Dialog kultur czy zarzewie konfliktów – problematyka mniejszości narodowych w Europie. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, s. 217–234.
Łyszczarz, Michał. 2017b. Serca zostawili na stepach, dusze oddali Polsce (wywiad z dziennikarzem TVP Józefem Wierzbą). Rocznik Tatarów Polskich. Seria 2, 4 (18), s. 203–224.
Łyszczarz, Michał. 2017c. Specyfika medialnego dyskursu dotyczącego islamu i muzułmanów w Polsce. Rocznik Tatarów Polskich. Seria 2, 4 (18), s. 91–107.
Łyszczarz, Michał. 2017d. Wpływ procesów asymilacji i sekularyzacji na religijność polskich Tatarów. Sensus Historiae. Studia interdyscyplinarne, 28 (3), s. 219–237.
Łyszczarz, Michał. 2018a. Polscy Tatarzy w podlaskich mediach publicznych. Kultura i Społeczeństwo, 2, s. 121–134.
Łyszczarz, Michał. 2018b. Polscy Tatarzy w programach o mniejszościach etnicznych i narodowych. Rozmowa z dziennikarką Radia Gdańsk red. Anną Sobecką. Rocznik Tatarów Polskich. Seria 2, 5 (19), s. 243–257.
Łyszczarz, Michał. 2018c. Znaczenie polskości i patriotyzmu dla społeczności polskich Tatarów w Gdańsku. W: Konopacki, Artur (red.). Tatarzy w Niepodległej. Tatarskie drogi do niepodległości. Białystok: Związek Tatarów RP, s. 221–262.
Łyszczarz, Michał. 2019. Problematyka tatarska w TVP Białystok. Przegląd Tatarski, 1 (41), s. 20–23.
Mieczkowski, Janusz. 2007. Prasa mniejszości narodowych i etnicznych w polityce państwa polskiego od 1989 roku. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Radłowska, Karolina. 2017. Tatarzy polscy. Ciągłość i zmiana. Białystok: Fundacja Sąsiedzi.
Ratajczak, Magdalena (red.). 2007. Multikulturalizm w sferze mediów. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ratajczak, Magdalena. 2012. Różnorodność kulturowa w mediach. Doświadczenia europejskie. Warszawa: Elipsa.
Sadowski, Andrzej, i Skoczek, Tadeusz (red.). 2001. Mniejszości narodowe i etniczne a media elektroniczne. Białoruś, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Ukraina. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Sobczak, Jacek. 2004. Prasa polskich wyznawców islamu. W: Kossewska, Elżbieta, i Adamowski, Janusz (red.). Media wyznaniowe w Polsce 1989–2004. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-Jr, s. 113–122.
Sobecka, Anna (red.). 2005. Radio gra… i mówi. Pelplin: Bernardinum.
Sobecka, Anna. 2006. „Mniejszości narodowe” (program w Telewizji Sky Orunia). W: Chodubski,
Andrzej, i Waśkiewicz, Andrzej K. (red.). Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim. Seria szósta. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, s. 126–135.
Sobecka, Anna. 2014. Kalejdoskop. Spotkania z mniejszościami narodowymi. Gdańsk: Wydawnictwo Oskar.
Sobecka, Anna (red.). 2017. Andrzej. Andrzej K. Waśkiewicz we wspomnieniach. Gdańsk: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku.
Szahidewicz, Halina. 2015. „Buńczuk”. 15 lat Tatarskiego Zespołu Dziecięco-Młodzieżowego. Białystok: Muzułmański Związek Religijny w RP.
Szymańska, Agnieszka, i Hess, Agnieszka. 2014. Mniejszości narodowe, etniczne i religijne w przekazie mediów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Talko-Hryncewicz, Julian. 1924. Muślimowie, czyli tak zwani Tatarzy Litewscy. Kraków – Dębniki: Księgarnia Geograficzna Orbis.
Wielgopolan, Krzysztof, i Ramlau, Łukasz. 15.10.1992. Czystka w eterze? Gazeta Wyborcza, 243, s. 3.
Wilkanowicz, Stefan (red.). 1997. Konflikt czy współdziałanie? Media a problemy mniejszości. Kraków: Znak.
Zatorska, Beata, i Wiejas, Paweł. 29.11.1994. Ostatni kadr Orunii. Gazeta Wyborcza, 277, s. 4.
Zawistowska, Alicja. 2007. Mniejszości w mediach: konteksty i granice prezentacji. Pogranicze. Studia społeczne, 13, s. 91–111.
Netografia
Gdańsk 112. 2013. „Gdańsk 112”: Wybuch wieżowca we Wrzeszczu – Materiały TV Sky Orunia. [Online]. YouTube. Dostęp: https://www.youtube.com/watch?v=jy5Db7xUJgA [23.03.2019].
Olejarczyk, Piotr. 2017. Sky Orunia: pierwsza, prywatna stacja telewizji. [Wywiad ze Zbigniewem Klewiadą]. [Online]. Gdańsk Strefa Prestiżu. Dostęp: http://www.gdanskstrefa.com/sky-orunia-pierwsza-prywatna-stacja-telewizji/ [23.03.2019].
Portal Gazety Gdańskiej. 10.02.2017. Zmarł Zbyszek Klewiado – marzyciel ze SKY Orunia. [Online]. Wybrzeże24.pl. Dostęp: http://wybrzeze24.pl/aktualnosci/zmarl-zbyszek-klewiado-marzyciel--ze-sky-orunia [18.03.2019].
Portal Północna TV. 2017. Zmarł Zbigniew Klewiado – twórca Orunia Sky. [Online]. Strefa Historii. Dostęp: http://polnocna.tv/news/14326-zmarl-zbigniew-klewiado-tworca-orunia-sky [18.03.2019].
Trzebiatowski, Marek. 1996a. Kłopoty lokalnych nadawców. [Online]. Archiwum.rp.pl. Dostęp:http://archiwum.rp.pl/artykul/97539-Klopoty-lokalnych-nadawcow.html [23.03.2019].
Trzebiatowski, Marek. 1996b. Powrócić do Oruni. [Online]. Archiwum.rp.pl. Dostęp: http://archiwum.rp.pl/artykul/104200-Powrocic-do-Oruni.html [23.03.2019].
Biała, Ewa. 26.08.1996. Filmy to nie śrubki. Gazeta Wyborcza, 198, s. 19.
Bobako, Monika. 2017. Islamofobia jako technologia władzy. Studium z antropologii politycznej. Kraków: Universitas.
Chazbijewicz, Selim. 1995. Prasa tatarsko-muzułmańska w Polsce w latach 1939–1996. Rocznik Tatarów Polskich, 3, s. 87–102.
Czachorowski Musa Ç. 2015. Czasopiśmiennictwo tatarskie i muzułmańskie w Polsce w latach 1945–2015. Wrocław: Inicjatywa Wydawnicza Çaxarxan Xucalıq.
Dmitruk, Stefan. 2009. Prasa mniejszości tatarskiej w Polsce w latach 1996–2008. W: Chazbijewicz, Selim (red.). Tatarzy – historia i kultura. Sesja naukowa. Szreniawa 26–27 czerwca 2009. Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, s. 55–70.
Gazeta Wyborcza. 28.08.1998. Prezes przed sądem. Sky Orunia zniknęła, kłopoty zostały. Gazeta Wyborcza. Trójmiasto, 201, s. 3.
Glensk, Joachim, i Kalczyńska, Maria (red.). 2004. Regionalne i lokalne media w społeczeństwie wielokulturowym. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Klimkiewicz, Beata. 2003. Mniejszości narodowe w sferze publicznej. Reprezentacje, praktyki i regulacje medialne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Łyszczarz, Michał. 2012. Tatarzy polscy a islamofobia. Nurt SVD. Półrocznik misjologiczno-religioznawczy, 46 (2), s. 80–92.
Łyszczarz, Michał. 2013. Młode pokolenie polskich Tatarów. Studium przemian generacyjnych młodzieży w kontekście religijności muzułmańskiej oraz tożsamości etnicznej. Olsztyn – Białystok: Katedra Socjologii Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego w Olsztynie, Muzułmański Związek Religijny w RP.
Łyszczarz, Michał. 2015. Znaczenie Młodzieżowego Zespołu Pieśni i Tańca „Buńczuk” dla kultywowania tatarskiej tożsamości etnicznej. W: Ickiewicz-Sawicka, Magdalena (red.). Kultura – naród – etniczność na pograniczach Europy i świata. Czeremcha: Stowarzyszenie Miłośników Kultury Ludowej w Czeremsze, s. 65–81.
Łyszczarz, Michał. 2017a. Etniczność a status mniejszościowy – przypadek polskich Tatarów. W: Gajownik, Tomasz, Pietnoczka, Paweł, i Sidorkiewicz, Krzysztof (red.). Dialog kultur czy zarzewie konfliktów – problematyka mniejszości narodowych w Europie. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, s. 217–234.
Łyszczarz, Michał. 2017b. Serca zostawili na stepach, dusze oddali Polsce (wywiad z dziennikarzem TVP Józefem Wierzbą). Rocznik Tatarów Polskich. Seria 2, 4 (18), s. 203–224.
Łyszczarz, Michał. 2017c. Specyfika medialnego dyskursu dotyczącego islamu i muzułmanów w Polsce. Rocznik Tatarów Polskich. Seria 2, 4 (18), s. 91–107.
Łyszczarz, Michał. 2017d. Wpływ procesów asymilacji i sekularyzacji na religijność polskich Tatarów. Sensus Historiae. Studia interdyscyplinarne, 28 (3), s. 219–237.
Łyszczarz, Michał. 2018a. Polscy Tatarzy w podlaskich mediach publicznych. Kultura i Społeczeństwo, 2, s. 121–134.
Łyszczarz, Michał. 2018b. Polscy Tatarzy w programach o mniejszościach etnicznych i narodowych. Rozmowa z dziennikarką Radia Gdańsk red. Anną Sobecką. Rocznik Tatarów Polskich. Seria 2, 5 (19), s. 243–257.
Łyszczarz, Michał. 2018c. Znaczenie polskości i patriotyzmu dla społeczności polskich Tatarów w Gdańsku. W: Konopacki, Artur (red.). Tatarzy w Niepodległej. Tatarskie drogi do niepodległości. Białystok: Związek Tatarów RP, s. 221–262.
Łyszczarz, Michał. 2019. Problematyka tatarska w TVP Białystok. Przegląd Tatarski, 1 (41), s. 20–23.
Mieczkowski, Janusz. 2007. Prasa mniejszości narodowych i etnicznych w polityce państwa polskiego od 1989 roku. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Radłowska, Karolina. 2017. Tatarzy polscy. Ciągłość i zmiana. Białystok: Fundacja Sąsiedzi.
Ratajczak, Magdalena (red.). 2007. Multikulturalizm w sferze mediów. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Ratajczak, Magdalena. 2012. Różnorodność kulturowa w mediach. Doświadczenia europejskie. Warszawa: Elipsa.
Sadowski, Andrzej, i Skoczek, Tadeusz (red.). 2001. Mniejszości narodowe i etniczne a media elektroniczne. Białoruś, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Ukraina. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Sobczak, Jacek. 2004. Prasa polskich wyznawców islamu. W: Kossewska, Elżbieta, i Adamowski, Janusz (red.). Media wyznaniowe w Polsce 1989–2004. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-Jr, s. 113–122.
Sobecka, Anna (red.). 2005. Radio gra… i mówi. Pelplin: Bernardinum.
Sobecka, Anna. 2006. „Mniejszości narodowe” (program w Telewizji Sky Orunia). W: Chodubski,
Andrzej, i Waśkiewicz, Andrzej K. (red.). Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim. Seria szósta. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki, s. 126–135.
Sobecka, Anna. 2014. Kalejdoskop. Spotkania z mniejszościami narodowymi. Gdańsk: Wydawnictwo Oskar.
Sobecka, Anna (red.). 2017. Andrzej. Andrzej K. Waśkiewicz we wspomnieniach. Gdańsk: Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Conrada Korzeniowskiego w Gdańsku.
Szahidewicz, Halina. 2015. „Buńczuk”. 15 lat Tatarskiego Zespołu Dziecięco-Młodzieżowego. Białystok: Muzułmański Związek Religijny w RP.
Szymańska, Agnieszka, i Hess, Agnieszka. 2014. Mniejszości narodowe, etniczne i religijne w przekazie mediów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Talko-Hryncewicz, Julian. 1924. Muślimowie, czyli tak zwani Tatarzy Litewscy. Kraków – Dębniki: Księgarnia Geograficzna Orbis.
Wielgopolan, Krzysztof, i Ramlau, Łukasz. 15.10.1992. Czystka w eterze? Gazeta Wyborcza, 243, s. 3.
Wilkanowicz, Stefan (red.). 1997. Konflikt czy współdziałanie? Media a problemy mniejszości. Kraków: Znak.
Zatorska, Beata, i Wiejas, Paweł. 29.11.1994. Ostatni kadr Orunii. Gazeta Wyborcza, 277, s. 4.
Zawistowska, Alicja. 2007. Mniejszości w mediach: konteksty i granice prezentacji. Pogranicze. Studia społeczne, 13, s. 91–111.
Netografia
Gdańsk 112. 2013. „Gdańsk 112”: Wybuch wieżowca we Wrzeszczu – Materiały TV Sky Orunia. [Online]. YouTube. Dostęp: https://www.youtube.com/watch?v=jy5Db7xUJgA [23.03.2019].
Olejarczyk, Piotr. 2017. Sky Orunia: pierwsza, prywatna stacja telewizji. [Wywiad ze Zbigniewem Klewiadą]. [Online]. Gdańsk Strefa Prestiżu. Dostęp: http://www.gdanskstrefa.com/sky-orunia-pierwsza-prywatna-stacja-telewizji/ [23.03.2019].
Portal Gazety Gdańskiej. 10.02.2017. Zmarł Zbyszek Klewiado – marzyciel ze SKY Orunia. [Online]. Wybrzeże24.pl. Dostęp: http://wybrzeze24.pl/aktualnosci/zmarl-zbyszek-klewiado-marzyciel--ze-sky-orunia [18.03.2019].
Portal Północna TV. 2017. Zmarł Zbigniew Klewiado – twórca Orunia Sky. [Online]. Strefa Historii. Dostęp: http://polnocna.tv/news/14326-zmarl-zbigniew-klewiado-tworca-orunia-sky [18.03.2019].
Trzebiatowski, Marek. 1996a. Kłopoty lokalnych nadawców. [Online]. Archiwum.rp.pl. Dostęp:http://archiwum.rp.pl/artykul/97539-Klopoty-lokalnych-nadawcow.html [23.03.2019].
Trzebiatowski, Marek. 1996b. Powrócić do Oruni. [Online]. Archiwum.rp.pl. Dostęp: http://archiwum.rp.pl/artykul/104200-Powrocic-do-Oruni.html [23.03.2019].
Łyszczarz, M. (2021). Polscy Tatarzy w programie o mniejszościach etnicznych i narodowych Pomorza Gdańskiego w telewizji Sky Orunia. Media - Kultura - Komunikacja Społeczna, 1(16), 9–20. https://doi.org/10.31648/mkks.6280
