Społeczeństwo informacyjne w perspektywie wybranych aktów prawnych Unii Europejskiej

Elżbieta Żywucka-Kozłowska

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-6039-5580

Robert Dziembowski

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-1697-637X


Abstrakt

Celem autorów artykułu jest przybliżenie problematyki funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego w ramach obowiązujących regulacji prawnych Unii Europejskiej. Autorzy odnoszą się do najważniejszych aktów prawnych UE, takich jak rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, dotyczących między innymi dostępu do otwartego Internetu oraz ochrony przed wykorzystywaniem danych osobowych. Ponadto wskazują na ważne zagrożenia płynące z funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego, takie jak wykorzystywanie dzieci w celach seksualnych, pornografia dziecięca czy zjawisko handlu ludźmi.


Słowa kluczowe:

pedofilia, Unia Europejska, rozporządzenie, dyrektywa, przestępczość internetowa, komunikatory internetowe


Akty normatywne i inne dokumenty
Decyzja 2013/488/UE. 2013. Decyzja Rady z dnia 23 września 2013 r. w sprawie przepisów bezpieczeństwa dotyczących ochrony informacji niejawnych UE (2013/488/UE). [Online]. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 274/1. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/TXT/PDF/?uri=CELEX:32013D0488&from=EN [6.09.2020].
Decyzja 2017/179. 2017. Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2017/179 z dnia 1 lutego 2017 r. ustanawiająca procedury niezbędne do funkcjonowania grupy współpracy zgodnie z art. 11 ust. 5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1148 w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 28/73. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32017D0179 [6.09.2020].
Dyrektywa 2000/31/WE. 2000. Dyrektywa 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego. Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich, L 178/1. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A32000L0031 [6.09.2020].
Dyrektywa 2011/36/UE. 2011. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/36/UE z dnia 5 kwietnia 2011 r. w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar, zastępująca decyzję ramową Rady 2002/629/WSiSW. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 101/1. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32011L0036 [6.09.2020].
Dyrektywa 2011/93/UE. 2011. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/93/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępująca decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 335/1. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32011L0093 [6.09.2020].
Dyrektywa 2013/40/UE. 2013. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/40/UE z dnia 12 sierpnia 2013 r. dotycząca ataków na systemy informatyczne i zastępująca decyzję ramową Rady 2005/222/WSiSW. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 218/8. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32013L0040 [6.09.2020].
Dyrektywa 2016/1148. 2016. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1148 z dnia 6 lipca 2016 r. w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 194/1. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri= CELEX%3A32016L1148 [6.09.2020].
Karta praw podstawowych UE. 2012. Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 326/391. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A12012P%2FTXT [6.09.2020].
Komunikat. 2007. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady oraz Komitetu Regionów ‒ W kierunku ogólnej strategii zwalczania cyberprzestępczości. [Online]. EUR-Lex. Dostęp:https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52007DC0267 [6.09.2020].
Komunikat. 2017. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady: Pełne wykorzystanie potencjału bezpieczeństwa sieci i informacji – zapewnienie skutecznego wdrożenia dyrektywy (UE) 2016/1148 w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX:52017DC0476 [6.09.2020].
Rozporządzenie 526/2013. 2013. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 526/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA) oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 460/2004. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 165/41. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32013R0526 [6.09.2020].
Rozporządzenie 910/2014. 2014. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 257/73. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32014R0910 [6.09.2020].
Rozporządzenie 2015/2120. 2015. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2120 z dnia 25 listopada 2015 r. ustanawiające środki dotyczące dostępu do otwartego internetu oraz zmieniające dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, a także rozporządzenie (UE) nr 531/2012 w sprawie roamingu w publicznych sieciach łączności ruchomej wewnątrz Unii. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 310/1. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A32015R2120#document1 [6.09.2020].
Rozporządzenie 2016/679. 2016. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 119/1. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32016R0679 [6.09.2020].
Rozporządzenie 2018/151. 2018. Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/151 z dnia 30 stycznia 2018 r. ustanawiające zasady stosowania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1148 w odniesieniu do dalszego doprecyzowania elementów, jakie mają być uwzględnione przez dostawców usług cyfrowych w zakresie zarządzania istniejącymi ryzykami dla bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych, oraz parametrów służących do określenia, czy incydent ma istotny wpływ. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 26/48. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A32018R0151 [6.09.2020].
Traktat o funkcjonowaniu UE. 2012. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 326/49. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT&from=EN [6.09.2020].
Wspólny komunikat. 2013. Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Strategia bezpieczeństwa cybernetycznego Unii Europejskiej: otwarta, bezpieczna i chroniona cyberprzestrzeń. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52013
JC0001 [6.09.2020].
Wspólny komunikat. 2017. Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady – Odporność, prewencja i obrona: budowa solidnego bezpieczeństwa cybernetycznego Unii Europejskiej. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eurlex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52017JC0450 [6.09.2020].
Zalecenie 2017/1584. 2017. Zalecenie Komisji (UE) 2017/1584 z dnia 13 września 2017 r. w sprawie skoordynowanego reagowania na incydenty i kryzysy cybernetyczne na dużą skalę. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 239/36. [Online]. EUR-Lex. Dostęp: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32017H1584 [6.09.2020].

Opracowania
Andrees, Beate. 2006. Praca przymusowa jako forma handlu ludźmi. W: Lasocik, Zbigniew (red.). Handel ludźmi. Zapobieganie i ściganie. Warszawa: Instytut Prawa Sądowego i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego, s. 191‒202.
Arnaldo, Carlos A. 2001. Child Abuse on the Internet: Ending the Silence. New York: Berghahn Books.
Babik, Wiesław, i Rykaczewska-Wiorogórska, Bogumiła. 1998. Telematyka – koncepcja i wykorzystanie w społeczeństwie informacyjnym. Zagadnienia Informacji Naukowej, 1 (71), s. 64‒73.
Badźmirowska-Masłowska, Katarzyna. 2013. Ochrona małoletnich w środowisku mediów audiowizualnych, Internetu i innych usług on-line przed współczesnymi zagrożeniami w świetle dokumentów Rady Europy. Wybrane aspekty prawne. Journal of Modern Science, 16 (1), s. 59‒100.
Baker, Anthony W., i Duncan, Sylvia P. 1985 Child Sexual Abuse: A Study of Prevalence in Great Britain. Child Abuse and Neglect, 4 (9), s. 457‒467.
Balfe, Myles; Gallagher, Bernard; Masson, Helen; Balfe, Shane; Brugha, Ruairi; i Hackett, Simon. 2015. Internet Child Sex Offendersʼ Concerns about Online Security and Their Use of Identity Protection Technologies: A Review. Child Abuse Review, 6 (24), s. 427‒439.
Barta, Janusz; Fajgielski, Paweł; i Markiewicz, Ryszard. 2011. Ochrona danych osobowych: komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
Beech, Anthony R.; Elliott, Ian A.; Birgden, Astrid; i Findlater, Donald. 2008. The Internet and Child Sexual Offending: A Criminological Review. Aggression and Violent Behavior, 13 (3), s. 216‒228.
Borowiec, Monika. 2009. Rola edukacji w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego. Przedsiębiorczość ‒ Edukacja, 5, s. 37‒47.
Carr, John. 2005. Internet a wykorzystywanie seksualne dzieci i pornografia dziecięca. Tłum. Agnieszka Nowak. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 4 (4), s. 1‒17.
Castells, Manuel. 1996. The Rise of the Network Society: The Information Age. Oxford: Blackwell.
Cyrek, Barbara. 2016. Media społecznościowe – nowa przestrzeń nauki. Kognitywistyka i Media w Edukacji, 2, s. 45‒56.
Fajgielski, Paweł. 2018. Ogólne rozporządzenie o ochronie danych. Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
Fehér, Lenke. 1996. Frauenhandel. Wien: SWA-Studienarbeit.
Goban-Klas, Tomasz, i Sienkiewicz, Piotr. 1999. Społeczeństwo informacyjne: szanse, zagrożenia, wyzwania. Kraków: Wydawnictwo Postępu Telekomunikacji.
Golka, Marian. 2005. Czym jest społeczeństwo informacyjne? Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 4 (67), s. 253‒265.
Gruchoła, Małgorzata. 2011. Ochrona małoletnich internautów jako zadanie i wyzwanie dla rodziny w państwach Unii Europejskiej. Studia Gdańskie, 28, s. 229‒256.
Grzenia, Jan. 2006. Komunikacja językowa w Internecie. Warszawa: PWN.
Hoc, Stanisław, i Szewc, Tomasz. 2014. Ochrona danych osobowych i informacji niejawnych. Warszawa: CH Beck.
Jagielski, Mariusz. 2010. Prawo do ochrony danych osobowych. Standardy europejskie. Warszawa: Wolters Kluwer.
Jasiński, Filip, i Karsznicki, Krzysztof. 2003. Walka z handlem ludźmi z perspektywy Unii Europejskiej. Państwo i Prawo, 7, s. 84‒96.
Juszczyk, Stanisław. 2011. Internet – współczesne medium komunikacji społecznej. Edukacja i Dialog, 5, s. 42‒46.
Kaleta, Mateusz. 2018. Wykorzystanie mediów społecznych w procesach rekrutacji pracowników. Intercathedra, 2 (35), s. 143‒150.
Karsznicki, Krzysztof. 2009. Analiza polskiego prawa pod kątem efektywności ścigania handlu ludźmi do pracy przymusowej. Prokuratura i Prawo, 7–8, s. 39‒47.
Kosiński, Jerzy. 2015. Paradygmaty cyberprzestępczości. Warszawa: Difin.
Kuczma, Emilia. 2017. Cyber-dane osobowe jako dane osobowe nowej generacji. Zeszyty Naukowe Uczelni Jana Wyżykowskiego. Studia z Nauk Społecznych, 10, s. 61‒73.
Lach, Arkadiusz. 2011. Przeszukanie na odległość systemu informatycznego. Prokuratura i Prawo, 9, s. 67‒79.
Lipiński, Łukasz, i Bernardelli, Michał. 2018. Anonimowość w Internecie – identyfikacja płci użytkowników na podstawie historii odwiedzanych stron internetowych. Collegium of Economic Analysis Annals, 53, s. 147‒162.
Litwiński, Paweł; Barta, Paweł; i Dörre-Kolasa, Dominika. 2018. Ustawa o ochronie danych osobowych: komentarz. Warszawa: CH Beck.
Lubaszewski, Wiesław. 2007. Anonimowość w Internecie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
McCarthy, Jennifer A. 2010. Internet Sexual Activity: A Comparison between Contact and Non-Contact Child Pornography Offenders. Journal of Sexual Aggression, 2 (16), s. 181‒195.
Mierzwińska-Lorencka, Joanna. 2012. Karnoprawna ochrona dziecka przed wykorzystaniem seksualnym. Warszawa: Wolters Kluwer.
Muraszkiewicz, Mieczysław. 2004. Społeczeństwo informacyjne i praca. W: Sosińska-Kalata, Barbara; Materska, Katarzyna; i Gliński, Wiesław (red.). Społeczeństwo informacyjne i jego technologie. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, s. 13‒28.
Nacher, Anna. 2014. Teletechnologie, linie i cyfrowe ślady. Od sytuacjonizmu i land artu do sztuki mediów lokacyjnych. Sztuka i Dokumentacja, 11, s. 71‒78.
Radoniewicz, Filip. 2011. Przestępstwo handlu ludźmi. Prokuratura i Prawo, 10, s. 134‒155.
Rutkiewicz, Agata. 2018. Cyfryzacja w edukacji przedszkolnej. Cz. 1. Refleksja, 4, s. 88‒93.
Sakowicz, Andrzej. 2006. Przestępstwo handlu ludźmi z perspektywy regulacji międzynarodowych. Prokuratura i Prawo, 3, s. 52‒69.
Sikorski, Przemysław. 2018. Prawnokarne i prawnomiędzynarodowe regulacje związane z ochroną przed pedofilią w cyberprzestrzeni. Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych, 2 (13), s. 177‒185.
Stecuła, Kinga. 2017. Zagrożenia związane z postępem techniki na przykładzie Facebooka. Systemy Wspomagania w Inżynierii Produkcji, 6, s. 223‒232.
Szczepańczyk, Maciej. 2014. Innowacyjne sposoby wykorzystania mediów społecznościowych w komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej organizacji. Studia Ekonomiczne, 183, cz. 2,s. 185‒196.
Szewczyk, Agnieszka. 2011. Popularność form komunikacji internetowej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Informatica, 27 (643), s. 159‒179.
Tomkiewicz, Małgorzata. 2012. Child grooming i sexting. Dziecko jako ofiara i sprawca nadużyć seksualnych w cyberprzestrzeni ‒ wymiar prawnokarny zjawiska. Prace Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, 20, s. 49‒65.
Van de Belt, Tom H.; Berben, Sivera A.; Samsom, Melvin; Engelen, Lucien J.; Schoonhoven, Lisette. 2012. Use of Social Media by Western European Hospitals: Longitudinal Study. Journal of Medical Internet Research, 3 (14), s. 1‒9.
Warylewski, Jarosław. 2000. Karalność handlu żywym towarem w świetle nowego kodeksu karnego. Palestra, 7–8, s. 43‒57.
Webb, Liane; Craissati, Jackie; i Keen, Sarah. 2008. Characteristics of Internet Child Pornography Offenders: A Comparison with Child Molesters. Sexual Abuse: A Journal of Research and Treatment, 4 (19), s. 449‒465.
Wierzbołowski, Józef. 2006. Społeczeństwo informacyjne a integracja Polski w ramach Unii Europejskiej. Ekonomista, 1, s. 27‒52.
Wróbel-Delegacz, Wioletta. 2018. Grooming: zagrożenie dla bezpieczeństwa dzieci. Doctrina. Studia społeczno-polityczne, 15, s. 329‒350.
Zawojski, Piotr. 2010. Cyberkultura. Syntopia sztuki, nauki i technologii. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Netografia
Goliński, Michał. 2005. Społeczeństwo informacyjne ‒ często (nie)zadawane pytania. E-mentor, 2 (9). [Online]
Pobierz


Opublikowane
2021-04-02

Cited By /
Share

Żywucka-Kozłowska, E., & Dziembowski, R. (2021). Społeczeństwo informacyjne w perspektywie wybranych aktów prawnych Unii Europejskiej. Media - Kultura - Komunikacja Społeczna, 3(16), 77–90. https://doi.org/10.31648/mkks.6620

Elżbieta Żywucka-Kozłowska 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-6039-5580
Robert Dziembowski 
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
https://orcid.org/0000-0002-1697-637X