The phonetic and graphic image of the Polish language of the end of the 19th century contained in letter headwords of the Polish-Russian dictionary by Pyotr Dubrovsky
Jolanta Mędelska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w BydgoszczyAbstract
The author presents the image of 19th-century Polish pronunciation and spelling that
emerges from the guidelines for the vocal realization of the Polish alphabet letters. These phonetic recommendations, addressed to Russians, are contained in headword
entries for letters in the Polish-Russian dictionary by Pyotr Dubrovsky. It was found that
in developing the principles of contemporary Polish pronunciation (less frequently spelling),
Dubrovsky, a Russian himself, sometimes disregarded data available in monolingual
dictionaries and presented his position, or in the absence of necessary information
in sources based his conclusions on his own observations. He occasionally ignored articulatory
differences between phones with functional compatibility. Simplifying descriptions,
he did not consider details and exceptions, sometimes even important ones. It is likely that
he intentionally did not overcomplicate the descriptors, but being a non-native speaker
of Polish, he might not simply have noticed certain issues, while he must have considered
others unimportant, knowing from his own experience that they did not disrupt the
communication process. Research results also indicate that many of the inaccuracies noted
in the descriptions of Polish sounds may have resulted from the Eastern Slavic speech
habits of the Russian lexicographer, who was born in Ukraine and listened to the Polish
language of Kresy. The comparison of Dubrovsky’s recommendations with developmental
trends of the Polish language in the last quarter of the 19th century seems to reveal the
lexicographer’s attachment to older standards. However, such conservatism may only be
apparent, while in fact reflecting the articulatory habits of a speaker of Russian.
Keywords:
19th-century Polish pronunciation and spelling, bilingual lexicographyReferences
Bajerowa I. (1964): Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków. Google Scholar
Bajerowa I. (1986): Polski język ogólny XIX wieku. Stan i ewolucja. T. I: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia. Katowice 1986. Google Scholar
Bogusławski A. (1978): Ilustrowany słownik rosyjsko-polski polsko-rosyjski. T. II. Warszawa. Google Scholar
Dąbrowska M. (2017): Ziemie polskie połowy XIX wieku oczyma Rosjan (Piotr Dubrowski i Michaił Glinka). „Przegląd Środkowo-Wschodni” II, s. 135–149.
Crossref
Google Scholar
Dąbrowska M. (2018): Piotra Dubrowskiego związki z Polską (z zawartości i o zawartości wybranych czasopism polskich oraz rosyjskich połowy XIX wieku). „Acta Neophilologica” XX (1), s. 155–167.
Crossref
Google Scholar
Dubrowski P. (1876): Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego ułożony przez P. Dubrowskiego, członka-korespondenta Cesarskiej Akademii Nauk. Część polsko-ruska. Warszawa. Google Scholar
Jurkowski M. (1983): Nosówki Jana III Sobieskiego. [W:] Studia nad polszczyzną kresową. T. II. Red. J. Rieger, W. Werenicz. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 119–125. Google Scholar
Kempa A. (1995): Ocalony świadek oskarżenia („Pamiętnik Naukowo-Literacki”, oddział II, zeszyt 1). „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” VI, s. 65–75. Google Scholar
Klebanowska B., Kochański W., Markowski M. (1985): O dobrej i złej polszczyźnie. Warszawa. Google Scholar
Klemensiewicz Z. (1985): Historia języka polskiego. T. I–III. Warszawa. Google Scholar
Koneczna H. (1965): Charakterystyka fonetyczna języka polskiego na tle innych języków słowiańskich. Warszawa. Google Scholar
Kryński A. A. (1910): Gramatyka języka polskiego. Wyd. V. Warszawa, s. 385 (pierwsze wydanie: 1897). Google Scholar
Kurzowa Z. (1985): Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Warszawa–Kraków. Google Scholar
Kurzowa Z. (1993): Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w. Warszawa–Kraków. Google Scholar
Marszałek M. (2021): Z dziejów wokabuł literowych w leksykografii polsko-rosyjskiej (na materiale ilustracyjnym XIX-wiecznego słownika Piotra Dubrowskiego). „Prace Językoznawcze” XXIII, z. 3, s. 197-213. Google Scholar
Mędelska J. (2019): Wertując słownik rosyjsko-polski P. Dubrowskiego (uwagi o XIX-wiecznym warsztacie leksykograficznym i o wizerunku ówczesnej polszczyzny). „Slavia Orientalis” 68, s. 699–719. Google Scholar
Mędelska J. (2020): XIX-wieczne ciekawostki leksykalne w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego. [W:] Wokół pewnego cytatu. Zbiór artykułów. Red. K. Wojan. Warszawa, s. 263–294. Google Scholar
Mędelska J. (2020a): O XIX-wiecznej polszczyźnie literackiej odzwierciedlonej w „Słowniku rosyjsko polskim” Piotra Dubrowskiego. Ortografia i refleksy fonetyki. [W:] Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan-Kijasowej. T. 1. Red. Google Scholar
T. Lisowski, P. Michalska-Górecka, J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, A. Sieradzki. Poznań, s. 373–404. Google Scholar
Mędelska J., Marszałek M. (2005): Za murem. Polszczyzna wydawnictw publikowanych w Republice Litewskiej w latach 1919–1940 (na tle ogólnopolskim i północnokresowym). T. I: Fonetyka i grafia. Bydgoszcz. Google Scholar
Miendelska J., Marszalek M. (2020): Bukwa kak objekt opisanija statji w dwujazycznom słowarie (na primierie Połnogo słowaria polskago i russkago jazyka P. P. Dubrowskogo) (w druku). Google Scholar
Ostaszewska D., Tambor J. (2000): Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Stieber Z. (1966): Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego. Warszawa. Google Scholar
Wawrzyńczyk J. (1995): Piotr Dubrowski i jego Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego z 1877 roku. „Opuscula Polonica et Russica” III, s. 95–99. Google Scholar
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
