Tłumaczenie między epokami i kulturami: pierwsza polska wersja A Treatise on the Astrolabe Geoffreya Chaucera
Abstract
Dzięki Traktatowi o astrolabium Chaucer zyskał miano „pierwszego autora tekstu technicznego w języku angielskim” (Basquin 1981: 22). Traktat, chociaż dotyczy skomplikowanej materii astronomii i astrologii, jest uważany za napisany w prosty sposób (Reidy 2008: 661) ze względu na odbiorcę, którym miał być dziesięciolatek. Zakładany adresat miał wpływ na język i formę tekstu: traktat zawiera powtórzenia, porównania ułatwiające zrozumienie opisywanych zjawisk, wyjaśnienia i uwypuklenia najważniejszych fragmentów. Jednocześnie jest to tekst mocno osadzony w XIV-wiecznej rzeczywistości. Kluczowym wyzwaniem w pracy nad pierwszym polskim przekładem było określenie funkcji i odbiorców tekstu. Są tu trzy istotne różnice: (1) wiek odbiorcy, gdyż trudno zakładać, aby traktat miał być czytany przez dzieci, (2) wiedza odbiorcy, gdyż współcześni odbiorcy będą wywodzić się z grona ekspertów zainteresowanych historią astronomii, oraz (3) cel tekstu, który jest źródłem historycznym. Dodatkowym wyzwaniem był język traktatu napisanego średniowieczną angielszczyzną ze słowami i kolokacjami związanymi z XIV-wieczną kulturą. Celem artykułu jest więc pokazanie, jaki wpływ miały powyżej wymienione czynniki na kształt polskiego przekładu autorstwa Anny Wojtyś, który niebawem ukaże się drukiem.
Schlagworte:
przekład, traktat, Chaucer, astrolabiumLiteraturhinweise
Basquin E. (1981): The first technical writer in English: Geoffrey Chaucer. „Technical Communication” 28, s. 22–24. Google Scholar
Brewer D. (1978): Chaucer and his World. New York. Google Scholar
Chaucer G. (1872): A Treatise on The Astrolabe addressed to his son Lowys. Red. W.W. Skeat. Oxford. Google Scholar
Chaucer G. (2022): Opowieści kanterberyjskie. Z języka średnioangielskiego przełożył J. Zawadzki. Katowice. Google Scholar
Doktór T. (1987): Spotkania z astrologią. Warszawa. Google Scholar
Eagleton C. (2007): ‘Chaucer’s own astrolabe’: text, image and object. „Studies in History and Philosophy of Science” 38, s. 303–326.
Crossref
Google Scholar
Gunther R.T. (red.) (1929): Chaucer and Messahalla on the astrolabe. Now printed in full for the first time with the original illustrations. Oxford. Google Scholar
Hejwowski K. (2004): Translation: A cognitive-communicative approach. Olecko. Google Scholar
Horobin S. (2007): Chaucer’s language. Basingstoke. Google Scholar
Hoskin M. (2007): Astrolabium. [W:] Historia astronomii. Red. M. Hoskins. Przekład J. Włodarczyk. Warszawa, s. 71–75.
Crossref
Google Scholar
Ibn Khallikan (1868): Biographical Dictionary. Translated from the Arabic by Mac Guckin de Slane. Vol. III. Paris. Google Scholar
Laird E. (2007): Chaucer and friends: The audience for the Treatise on the astrolabe.
Crossref
Google Scholar
„The Chaucer Review” 41/4, s. 439–444. Google Scholar
Lipson C. (1983): “I n’am but a lewd compilatore”: Chaucer’s “Treatise on the Astrolabe” as Translation. „Neuphilologische Mitteilungen” 84/2, s. 192–200. Google Scholar
Morrison J.E. (red.) (1993): Chaucer’s Astrolabe Treatise. „Middle Ages for Educators”, , dostęp: 15.12.2023. Google Scholar
Newmark P. (1988): A textbook of translation. New York. Google Scholar
Reidy J. (2008): A treatise on the astrolabe. [W:] The Riverside Chaucer. Red. L.D. Benson. Oxford, s. 661. Google Scholar
Reiss K., Vermeer H.J. (1984): Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen.
Crossref
Google Scholar
Thomson R.B. (2022): Pseudo-Māshā’allāh On the Astrolabe. A critical edition of the Latin text with English translation. Waterloo, Canada. Google Scholar
Vermeer H.J. (1978): Ein Rahmen für eine allgemeine Translationstheorie. „Lebende Sprachen” 23/3, s. 99–102.
Crossref
Google Scholar
Vermeer H.J. (1996): A skopos theory of translation (some arguments for and against). Heidelberg: TEXTconTEXT. Google Scholar
