Leksem tęcza we współczesnej polszczyźnie na tle kulturowym i innych języków słowiańskich

Małgorzata Święcicka

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0002-7504-7263

Monika Peplińska

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0003-4658-9343


Abstract

Celem artykułu jest językowo-kulturowa refleksja poświęcona tęczy. Na tle kulturowym i innych języków słowiańskich analiza obejmuje semantykę wyrazu w języku polskim oraz stanowi próbę usytuowania określenia w polach tematycznych polszczyzny. Prezentowane wyniki badań i ich analiza potwierdzają, że leksem tęcza jest pojęciem uniwersalnym, o bogatej symbolice i zasadniczo pozytywnych konotacjach kulturowych. Autorki sygnalizują obecność wyrazu w wielu językach europejskich, w tym słowiańskich na oznaczenie różnych zjawisk atmosferycznych towarzyszących tęczy. Wieloznaczność wyrazu w polszczyźnie, jego znaczenia podstawowe, książkowe, przenośne oraz specjalistyczne uzasadniają leksykologiczne kwalifikacje tematyczne w polach takich, jak: człowiek i przyroda, kategorie fizyczne, człowiek i technika, codzienne życie człowieka


Schlagworte:

językoznawstwo kulturowe, tęcza w kulturze, tęcza w językach słowiańskich, semantyka wyrazu tęcza w polszczyźnie, tęcza w kwalifikacjach tematycznych


Batko-Tokarz B. (2019): Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego. Teoria, praktyka, leksykografia. Kraków.   Google Scholar

Brückner A. (2000): Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa.   Google Scholar

Chenel A.P., Simarro A.S. (2008): Słownik symboli. Przekład M. Boberska. Warszawa.   Google Scholar

Cygal-Krupa Z. (1986): Słownictwo tematyczne języka polskiego. Zbiór wyrazów w układzie rangowym, alfabetycznym i tematycznym. Kraków.   Google Scholar

Dawidziak-Kładoczna M. (2018): Leksem tęczowy w polszczyźnie. Znaczenie i stabilność ekspresywna. „Orbis Linguarum”. Vol. 51/18, s. 17–37.   Google Scholar

Greenler R. (1998): Tęcze, glorie i halo. Przekład M. Krzyżanowska. Warszawa.   Google Scholar

Kita M., Polański E. (2002): Słownik tematyczny języka polskiego. Łódź.   Google Scholar

Kopaliński W. (1985): Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa.   Google Scholar

Kopaliński W. (1990): Słownik symboli. Warszawa.   Google Scholar

Kubalska-Sulkiewicz K. (red.) (2011): Słownik terminów artystycznych i architektonicznych. Warszawa.   Google Scholar

Laurinkienè N. (2004): Tęcza. Nazwy i znaczenie w kontekście litewskiej narracji folklorystycznej. „Etnolingwistyka” 16, s. 215–239.   Google Scholar

Markowski A. (1992): Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny. T. 1–2. Warszawa.   Google Scholar

Niebrzegowska-Bartmińska S. (red.) (2012): Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1: Kosmos, z. 3: Meteorologia. Lublin.   Google Scholar

Nussenzveig H.M. (1977): The Theory of the Rainbow. „Scientific American” 236, s. 116–128.
Crossref   Google Scholar

Peplińska-Narloch M. (2014): Most w przestrzeni językowo-kulturowej (na materiale frazeologicznym). [W:] Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 5. Red. M. Święcicka, M. Peplińska-Narloch. Bydgoszcz, s. 47–61.   Google Scholar

Pevsner N., Fleming J., Honour H. (red.) (1992): Encyklopedia architektury. Przekład A. Dulewicz. Warszawa.   Google Scholar

Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M. (2018): Słownictwo gwary miejskiej Poznania w ujęciu tematycznym. Poznań.   Google Scholar

Reczkowa B. (1967): Tęcza i synonimy. „Język Polski” XLVII, s. 60–71.   Google Scholar

Skowroński W. (red.) (2008): Ilustrowany leksykon architektoniczno-budowlany. Warszawa.   Google Scholar

Szolginia W. (1991): Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich. Architektura i budownictwo. Warszawa.   Google Scholar

Szolginia W. (1992): Encyklopedia mini. Architektura. Warszawa.   Google Scholar

Święcicka M. (2014): Architektura – koncepcja badań lingwistycznych. [W:] Miasto – przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie 5. Red. M. Święcicka, M. Peplińska-Narloch. Bydgoszcz, s. 15–26.   Google Scholar

Bolek M., Chról P. (2022): Tęcza, czyli łuk na niebie. Etymologie, , dostęp: 25.10.2023.   Google Scholar

Słownik LGBTQ. Żebyście wiedzieli, o czym mówią w branży, , dostęp: 25.09.2023.   Google Scholar

Słowosieć, , dostęp: 25.09–04.10.2023.   Google Scholar

Wielki słownik słowiański, , dostęp: 29.09.2023.   Google Scholar

, dostęp 18.09.2023.   Google Scholar

, dostęp: 25.09.2023.   Google Scholar

, dostęp: 03.10.23.   Google Scholar

, dostęp: 03.10.23.   Google Scholar

, dostęp 28.10.2023.   Google Scholar

, dostęp: 29.09.2023.   Google Scholar

, dostęp: 20.11.2023.   Google Scholar

, dostęp: 20.11.2023.   Google Scholar

, dostęp: 20.11.2023.   Google Scholar


Veröffentlicht
2025-03-22

##plugins.themes.libcom.cytowania##
Crossref
0
Scopus
0

Święcicka, M., & Peplińska, M. . (2025). Leksem tęcza we współczesnej polszczyźnie na tle kulturowym i innych języków słowiańskich. Prace Językoznawcze, 27(1), 179–195. https://doi.org/10.31648/pj.10953

Małgorzata Święcicka 
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0002-7504-7263
Monika Peplińska 
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
https://orcid.org/0000-0003-4658-9343